XII. INSTYTUCJE KONTROLNE

Artykuł 137.
Najwyższa Izba Kontroli jest niezależnym od władzy wykonawczej organem kontroli państwowej podległym Senatowi.

Artykuł 138.
Najwyższa Izba Kontroli jest powołana do badania sposobu wykonania budżetu państwa, kontroli legalności działania, prawidłowego gospodarowania majątkiem i środkami finansowymi administracji państwowej, państwowych jednostek organizacyjnych i samorządu terytorialnego.

Artykuł 139.
W zakresie określonym w art. 138 Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować przedsiębiorstwa 
i zakłady państwowe lub komunalne, podmioty gospodarcze oraz inne organizacje prowadzące działalność z udziałem majątku państwowego albo komunalnego, względnie z wykorzystaniem środków finansowych państwowych, komunalnych lub społecznych.

Artykuł 140.
Najwyższa Izba Kontroli corocznie przedkłada Sejmowi i Senatowi raport o wykonaniu budżetu państwa oraz sprawozdanie ze swej działalności.

Artykuł 141.
1. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli powołuje na lat 6 Prezydent za zgodą Senatu.
2. Prezydent może za zgodą Senatu odwołać Prezesa Najwyższej Izby Kontroli przed upływem kadencji tylko w przypadkach określonych w ustawie.
3. Organizację, sposób działania Najwyższej Izby Kontroli oraz tryb powoływania i odwoływania członków Kolegium Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.
Artykuł 142.
Rzecznik Praw Obywatelskich czuwa nad przestrzeganiem praw i wolności obywateli określonych w Konstytucji i ustawach.
Artykuł 143.
Rzecznika Praw Obywatelskich powołuje Senat na 5 lat.

Artykuł 144.
Prawo złożenia skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich przysługuje każdemu obywatelowi, którego prawa i wolności zostały naruszone przez działania organów państwowych.

Artykuł 145.
1. Rzecznik Praw Obywatelskich składa Senatowi okresowe raporty o stanie przestrzegania praw 
i wolności obywateli oraz sprawozdania z własnej działalności.
2. Zasady działania Rzecznika oraz tryb jego odwoływania w czasie kadencji reguluje ustawa.

Artykuł 146.
1. Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności z Konstytucją ustaw, umów międzynarodowych 
i innych aktów prawnych stanowiących źródła prawa według Konstytucji, a także ustala powszechnie obowiązującą wykładnię przepisów Konstytucji.
2. Akt prawny uznany przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczny z Konstytucją nie może być ogłoszony, ani nie może wejść w życie.

Artykuł 147.
Trybunał Konstytucyjny składa się z 18 sędziów. Dziewięciu sędziów powołuje Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego na podstawie uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego. Po trzech sędziów powołują Prezydent, Sejm i Senat.

Artykuł 148.
1. Kadencja sędziego Trybunału Konstytucyjnego trwa 9 lat.
2. Skład Trybunału Konstytucyjnego ulega odnowieniu w 1/3 co trzy lata.
3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego nie mogą być powołani ponownie.

Artykuł 149.
Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego są niezawiśli i podlegają jedynie Konstytucji.

Artykuł 150.
1. Przewodniczącego Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent z grona trzech kandydatów wybranych przez Zgromadzenie Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.
2. Zastępcę Przewodniczącego Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent z grona trzech sędziów Trybunału wskazanych przez Przewodniczącego.

Artykuł 151.
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

Artykuł 152.
Właściwość, ustrój Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed nim określa ustawa.

Artykuł 153.
1. Instytucje dozoru podlegają Prezydentowi.
2. Rodzaj instytucji dozoru, zasady ich funkcjonowania, zakres podporządkowania, oraz tryb powoływania głównych inspektorów określa ustawa.

Artykuł 154.
1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, realizacji prawa obywateli do informacji oraz interesu społecznego w radiofonii i telewizji.
2. Członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji powołują: Sejm, Senat i Prezydent.
3. Na podstawie ustaw Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia i uchwały.
4. Zasady powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz jej organizację 
i sposób działania określa ustawa.

#REKLAMA_POZIOMA#
#NOWA_REKLAMA#

XIII. SYMBOLE I STOLICA PAŃSTWA

Artykuł 155.
Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest orzeł biały w koronie na czerwonym tle. Barwami państwowymi jest kolor biały i czerwony, hymnem jest Mazurek Dąbrowskiego. Szczegóły oraz zakres ochrony prawnej określa ustawa

Artykuł 156.
Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest miasto Warszawa.

#REKLAMA_POZIOMA#
​​​​​​​#NOWA_REKLAMA#

XIV. ZMIANA KONSTYTUCJI.

Artykuł 157.
Zmiana Konstytucji może być uchwalona przez Sejm i Senat na wspólnym posiedzeniu większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów i senatorów. Wspólnemu posiedzeniu Sejmu i Senatu przewodniczy Marszałek Sejmu a jego zastępcą jest Marszałek Senatu.

Artykuł 158.
Wniosek o zmianę Konstytucji może być postawiony przez Prezydenta, 111 posłów lub 
33 senatorów i nie może być poddany pod głosowanie przed upływem 30 dni od daty złożenia. Wspólne posiedzenie Sejmu i Senatu zwołuje Marszałek Sejmu.

Artykuł 159.
Prezydent podpisuje i zarządza ogłoszenie zmiany Konstytucji w ciągu 30 dni od daty jej uchwalenia.

#REKLAMA_POZIOMA#
​​​​​​​#NOWA_REKLAMA#

XV. PRZEPISY WPROWADZAJĄCE

Artykuł 160.
1. W terminie dwóch lat od daty wejścia w życie Konstytucji zostaną ustanowione przepisy zabezpieczające właściwą realizację zasad w niej określonych.
2. W szczególności należą do nich:
a)    reaktywujące instytucję sędziego śledczego, umożliwiającą zastosowanie środka zabezpieczającego w postaci tymczasowego aresztu wyłącznie w drodze orzeczenia sędziowskiego,
b)    wprowadzające instytucję kasacji, pozwalającą na kontrolę orzeczeń sądów drugiej instancji i orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz równocześnie z wejściem jej w życie uchylić przepisów dotyczących rewizji nadzwyczajnej,
c)    inicjujące wprowadzenie uzupełniającego zdecentralizowanego systemu ubezpieczeń zdrowotnych nadzorowanego przez reprezentację ubezpieczonych, pracodawców, instytucji ubezpieczeniowych i Rządu,
d)    przeprowadzające reformę systemu ubezpieczeń społecznych z udziałem przedstawicieli ubezpieczonych, pracodawców, instytucji ubezpieczeniowych i Rządu.

Artykuł 161.
1. W terminie jednego roku od daty wejścia w życie Konstytucji zostaną ustanowione przepisy umożliwiające przeprowadzenie reprywatyzacji.
2. W terminie określonym w artykule 160 zostaną ustanowione przepisy wprowadzające powszechne uwłaszczenie w ramach prywatyzacji mienia państwowego.

Artykuł 162
1. W terminie ustalonym w art. 161 ust. 1 zostanie uregulowana w trybie ustawowym kwestia restytucji obywatelstwa polskiego w stosunku do osób, które utraciły je wbrew swej woli w związku z wojną rozpoczętą 1 września 1939 r. oraz ich zstępnych. Termin składania wniosków dotyczących przywrócenia obywatelstwa wynosi 5 lat od daty wejścia w życie Konstytucji.
2. Zasady i tryb przywracania obywatelstwa osobom, o których mowa w ust. 1  określi ustawa.

Artykuł 163
Zostanie przeprowadzona weryfikacja wszystkich sędziów pod względem przestrzegania przez nich zasady niezawisłości sędziów. Szczegóły określi ustawa wydana w terminie wyznaczonym 
w art. 161 ust.1.

Artykuł 164.
W terminie 6 miesięcy od wejścia w życie Konstytucji Minister Spraw Wewnętrznych przekaże do Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytutowi Pamięci Narodowej archiwa organów bezpieczeństwa z lat 1944 - 1989 celem udostępnienia zainteresowanym 
w trybie art. 26 Konstytucji. Tryb i zakres udostępniania tych materiałów osobom, których one dotyczą, oraz publicznym instytucjom i urzędom określi ustawa wydana w ciągu 6 miesięcy od wejścia w życie Konstytucji.

Artykuł 165.
W terminie określonym w art. 161 ust 1 należy ustanowić przepisy przeciwdziałające monopolizacji prasy, powołujące Radę Prasową oraz nakładające na jej Przewodniczącego obowiązek przedkładania co roku Senatowi analizy sytuacji panującej na rynku prasowym.

Artykuł 166.
W terminie określonym w art. 160 Trybunał Konstytucyjny dokona z urzędu oceny zgodności 
z Konstytucją umów międzynarodowych zawartych przez władze państwowe w latach 1945 - 1989.

Artykuł 167.
1. W terminie 3 miesięcy od daty przeprowadzenia wyborów Prezydenta powołani zostaną sędziowie Trybunału Konstytucyjnego.
2. Z chwilą powołania nowego składu Trybunału Konstytucyjnego wygasają mandaty dotychczasowych sędziów Trybunału. Ustawa określi, którzy sędziowie Trybunału mianowani na podstawie przepisów wprowadzających pełnią funkcję przez 3 lata, którzy przez 6 lat, a którzy przez 9 lat.

Artykuł 168.
1. W terminie 6 miesięcy od daty wejścia w życie niniejszej Konstytucji przeprowadzone zostaną wybory powszechne do Sejmu.
2. W terminie 12 miesięcy od daty wejścia w życie niniejszej Konstytucji przeprowadzone zostaną wybory do Senatu oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Do czasu przeprowadzenia wyborów, o których mowa w ust. 1 i 2 posłowie i senatorowie oraz Prezydent zachowują mandaty.

#REKLAMA_POZIOMA#
#NOWA_REKLAMA#

XVI. PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 169.
Konstytucja niniejsza wchodzi w życie w terminie 3 miesięcy od daty jej ogłoszenia.

Artykuł 170.
Z dniem wejścia w życie niniejszej Konstytucji:
a)    uchyla się ustawę z dnia 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym [Dz.U.RP Nr 84  z 1992 r. poz.426],
b)    uznaje się, że przepisy ustawy konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 r. wygasły [Dz.U.RP Nr 30 z 1935 r. poz 227].





SPIS TREŚCI


PREAMBUŁA    3
I. ZASADY NACZELNE (art. 1 - 7)    4
II. PRAWA CZŁOWIEKA ORAZ PRAWA, WOLNOŚCI I OBOWIĄZKI OBYWATELSKIE (art. 8 - 50)    5
III. ŹRÓDŁA PRAWA (art. 51 - 58)    11
IV. SEJM (art. 59 - 72)    12
V. SENAT (art. 73 - 78)    15
VI. PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ (art.79 - 88)    16
VII. RZĄD (art.89 - 102)    19
VIII. SAMORZĄD TERYTORIALNY (art. 103 - 107)    21
IX. FINANSE PUBLICZNE (art. 108 - 111)    22
X. WŁADZA SĄDOWNICZA (art. 112 - 127)    22
XI. OBRONNOŚĆ PAŃSTWA I STANY NADZWYCZAJNE (art. 137 - 154)    25
XII. INSTYTUCJE KONTROLNE (art. 128 - 136)    26
XIII. SYMBOLE I STOLICA PAŃSTWA (art.155 - 156)    28
XIV. ZMIANA KONSTYTUCJI (art. 157 - 159).    28
XV. PRZEPISY WPROWADZAJĄCE (art.160 - 168)    28
XVI. PRZEPISY KOŃCOWE (art.169 - 170)    30




Obywatelski Projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej został opracowany przez Społeczną Komisję Konstytucyjną na zlecenie i przy współpracy Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność", a także przy współpracy Sekretariatu Ugrupowań Centroprawicowych i Niepodległościowych. 
Przewodniczącym SKK był Marian Krzaklewski, 
zaś koordynatorem jej prac Andrzej Rościszewski. Zespołowi 
I Ogólnych Zasad Konstytucyjnych oraz Obronności i Stanów Nadzwyczajnych przewodniczyła Barbara Niemiec, zespołowi 
II Praw i Obowiązków Człowieka i Obywatela – Zbigniew Romaszewski, zespołowi III Ustroju Politycznego i Społeczno-Gospodarczego Państwa – Jan Olszewski, zespołowi IV Źródeł Prawa, Instytucji Ochrony Prawa i Organów Wymiaru Sprawiedliwości – Piotr Andrzejewski. W skład Komisji wchodzili także Stanisław Alot, Kazimierz Barczyk, Andrzej Bentkowski, August Chełkowski, Krzysztof Drzewicki, Józefina Hrynkiewicz, Leszek Jankowski, Stanisław Krukowski, Wojciech Myślecki, Krzysztof Piesiewicz, Maciej Rudziński, Andrzej Smirnow, Tomasz Strzembosz, Stanisław Szczuka, Jacek Trznadel, Zbigniew Witkowski. Sekretarzem Komisji był Michał Drozdek. W pracach Komisji stale brali udział przedstawiciele Sekretariatu Ugrupowań Centroprawicowych i Niepodległościowych: Tomasz Jackowski, Jan Parys i Wojciech Ziembiński. Ponadto z Komisją współpracowali: Paweł Barański, Grzegorz Buczek, Tadeusz Burger, Zygmunt Drozdek, Leszek Graniszewski, Dorota Kosicińska, Jerzy Jackl, Jan Majchrowski, Jerzy Pieróg, Andrzej Świtalski, Ewa Tomaszewska, Andrzej Woźnicki, Teresa Wójcik.
Społeczna Komisja Konstytucyjna zatwierdziła wstępny projekt Konstytucji 15 czerwca 1994, zaś Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność" przyjęła projekt z poprawkami 22 czerwca.