Edward Wryszcz: Jako młody człowiek widziałem w tym PRL same gołąbki pokoju

Dziś – odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. Wczoraj? – Jako młody człowiek widziałem w tym PRL same gołąbki pokoju. Tak nas uczono w szkole. A w mediach zapewniano, że jesteśmy „postępowym krajem o jednej z najlepszych gospodarek na świecie” – mówi Edward Wryszcz z Piechowic.
 Edward Wryszcz: Jako młody człowiek widziałem w tym PRL same gołąbki pokoju
/ Edward Wryszcz, fot. Mateusz Wyrwich
Mateusz Wyrwich 

– Mówiono o dobrobycie, ale ja stałem w kolejce po mleko i mleka nie kupiłem. Bo jak szedłem do pracy, mleka jeszcze nie było. Kiedy wracałem, już nie było. A miałem kilkoro dzieci. Nie rozumiałem tego. No, a w 1980 roku okazało się, że ten PRL to wielka blaga. Choć wcześniej słuchałem Radia Wolna Europa i miałem kolegę, nazwałbym go mentorem, który mówił, że to, co piszą w gazetach, to tylko propaganda. Że ten komunizm to wielkie oszustwo. Ale ja nie chciałem w to wierzyć. Uwierzyłem dopiero, gdy w 1981 roku przeczytałem o tym w prasie Solidarności. Kiedy zostałem wybrany do KZ „S”, zacząłem interesować się światem. Rok 1980 uświadomił mi, że trzeba się przyczynić do tego, by Polska była Polską. I od tego czasu zająłem się oświatą – opowiada Edward Wryszcz. 

Cenzura? To niemożliwe 
Rodzice Edwarda Wryszcza pochodzili z Lubelszczyzny. Ojciec „nie kochał” Sowietów, znając ich zbrodnie z czasu napaści na Polskę w latach dwudziestych. Gdy po wojnie przenosił się z rodziną na tzw. Ziemie Odzyskane, zaczepiła ich banda sowieckich żołnierzy, którzy chcieli ukraść im konie i cały dobytek. – Ojciec się bronił i Sowieci wybili mu kolbą niemal wszystkie zęby – wspomina Edward Wryszcz. Osiedlili się po wojnie na pograniczu polsko-niemieckim. Ojciec Edwarda został drwalem w Puszczy Noteckiej. Zamieszkali niemal w lesie, wśród autochtonów. Historia prawdziwa działa się więc niemal za oknem. I jeszcze na kartach „Trylogii”. – Tak, historię przekazywał mi od najmłodszych lat znakomity nauczyciel, jakim był Henryk Sienkiewicz. „Trylogię” kilkakrotnie przeczytałem i bez wątpienia moim wzorcem osobowym był Kmicic – zaznacza pan Edward. W latach sześćdziesiątych, jak wiele dzieci robotników, Edward Wryszcz trafił do szkoły zawodowej. Później do ludowego wojska, gdzie politrucy indoktrynowali na co dzień wojskową młodzież. 

Rozpaczliwe poszukiwanie wiedzy 
Po wyjściu z wojska Edward Wryszcz skończył technikum, już pracując na stanowisku ślusarza – a później był nauczycielem zawodu w Karkonoskich Zakładach Maszyn Elektrycznych „Karelma” w Piechowicach. Założył rodzinę. Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte określa jako „czas prywatny”. Owszem, wiedział z Radia Wolna Europa o zbrodni komunistów na Wybrzeżu i Pomorzu. Uważał jednak, że żadnym swoim działaniem nie mógłby tego zmienić. Zachował się więc biernie, jak większość ludzi w kraju. Podobnie było w 1976 roku. – Niewiele rozumia- łem z tego, co się dzieje. Nie zdawałem sobie sprawy ze znaczenia tych manifestacji i strajków – przyznaje. W czasie lipcowych strajków 1980 roku na Lubelszczyźnie, w Świdniku i Lublinie nic nie zapowiadało, że w sierpniu dojdzie do nich w piechowickiej „Karelmie”. Załoga zaczęła organizować się dopiero po podpisaniu Porozumień Gdańskich. W piechowickich zakładach „Karelma” zatrudnionych było ponad tysiąc dwieście osób. Edward Wryszcz pracował tam z żoną Celiną, która podobnie jak on podjęła dzia- łalność w NSZZ Solidarność. – Ludzie stali się bardzo otwarci, choć dzisiaj już wiemy, że niektórzy z nich byli tajnymi współpracownikami. Ale nikt o tym ani wiedział, ani myślał – podkreśla Edward Wryszcz. Wkrótce po ukonstytuowaniu się Związku został wybrany do Komisji Zakładowej Solidarności. Powierzono mu też funkcję redaktora w zakładowym radiowęźle. Tutaj wspomagała go żona. Wspólnie redagowali informacje z Radia Wolna Europa. Także przekazywane z Regionu Jeleniogórskiego i Piechowic. Mówiono też o bieżących wydarzeniach z terenu zakładu. W „wolnych chwilach” zajmowali się również kolportażem miejscowych czy regionalnych gazet NSZZ Solidarność. W dużej ilości także kolportażem książek. Edward Wryszcz, jako pasjonat fotografii, dokumentował również wydarzenia tamtego czasu. – Zacząłem nagle odkrywać, jak wielkie mam braki z zakresu wiedzy historycznej – mówi Edward Wryszcz. – Rok 1980 uświadomił mi, że trzeba by się przyczynić jakoś do tego, aby Polska była Polską. Bo inaczej to ona nam się zmarnuje. Gdy więc dziś podsumowuję te szesnaście miesięcy działania legalnej Solidarno- ści, to widzę je jako moje rozpaczliwe szukanie wiedzy.

Kiedy popsują się telewizory… 
Stan wojenny nie był wielkim zaskoczeniem dla Edwarda Wryszcza. Słyszał już wielokrotnie w „szeptanej propagandzie” o takim zagrożeniu. Choć nazwano to wówczas „stanem wyjątkowym”. Uważano, że władza komunistyczna nie ośmieli się wystąpić przeciwko dziesięciu milionom związkowców. A jeśli już… to na pewno nie przed świętami Bożego Narodzenia. – Nie wiedzieliśmy, co to będzie. Mówiono, że za strajk i działalność związkową może nam grozić kara śmierci, bo zakład jest zmilitaryzowany. Ale nas to specjalnie nie przejęło – wspomina Edward Wryszcz. – Spotkała się nasza KZ „S” w niedzielę po mszy świę- tej i podjęliśmy decyzję, że w zakładzie zorganizujemy włoski strajk. Cisza była taka na warsztatach, że słychać było muchę. Z różnych wydziałów przychodziły informacje, że załogi pozorują pracę. W końcu całą komisję zakładową „S” wezwano do dyrektora. A tam siedział prokurator i jakiś funkcjonariusz SB. Po kolei nas przesłuchiwano, pytając, czy znamy dekret o stanie wojennym. Powiedzieliśmy, że nic nam nie wiadomo, żeby był jakiś stan wojenny. Kilku z nas powiedziało, że im się telewizory popsuły. Kilku z nas wywieźli na posterunek milicji w Piechowicach. Kiedy wychodziliśmy z zakładu, ja trzymałem ręce do tyłu. Poszła fama, że mnie SB skuła, ale to nie była prawda. Z posterunku gdzieś dzwonili, albo udawali, i po kilku godzinach wypuszczali…



#REKLAMA_POZIOMA#

Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Leon Foksiński. Uczestnik Marszu Śmierci Wiadomości
Leon Foksiński. Uczestnik Marszu Śmierci

Urodzony 23.06.1919 r. w Bestwinie pow. bielski, syn Franciszka i Anny z d. Bolek, zamieszkały w tej miejscowości. Mając szesnaście lat – w 1935 r., rozpoczął pracę zarobkową jako pomocnik a następnie samodzielny pracownik w cegielni. Podczas okupacji hitlerowskiej, w styczniu 1940 r. wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec – Brandenburg Hawel. W lipcu 1941 r. uciekł z miejsca przymusowego zatrudnienia i wrócił do Bestwiny, gdzie w październiku tegoż roku jako uciekinier został aresztowany przez policję niemiecką.

Gen. Rajmund Andrzejczak: Trzeba się szykować do wojny z ostatniej chwili
Gen. Rajmund Andrzejczak: Trzeba się szykować do wojny

Czy Polsce grozi wojna? – Trzeba się szykować – twierdzi gen. Rajmund Andrzejczak, były Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w "Gościu Wydarzeń" na antenie Polsat News.

Agnieszka Romaszewska-Guzy zwolniona dyscyplinarnie. Były minister kultury nie przebierał w słowach z ostatniej chwili
Agnieszka Romaszewska-Guzy zwolniona dyscyplinarnie. Były minister kultury nie przebierał w słowach

– Agnieszka Romaszewska-Guzy stworzyła wspaniałą instytucję. (…) Takie mafijno-ubeckie metody są masowo stosowane wobec niezależnych dyrektorów instytucji, które nie zostały opanowane przez obecną władzę. Ten szantaż i to przekupstwo mają miejsce – twierdzi były minister kultury Piotr Gliński.

Paweł Jędrzejewski: Trzy przyczyny dla których aż 30% młodych amerykańskich kobiet identyfikuje się jako LGBTQ Wiadomości
Paweł Jędrzejewski: Trzy przyczyny dla których aż 30% młodych amerykańskich kobiet identyfikuje się jako LGBTQ

W zeszłym tygodniu Instytut Gallupa ogłosił wyniki badań, które ujawniają wielką zmianę w społeczeństwie amerykańskim. Wszyscy są zgodni, że jest to kolosalna zmiana, wręcz rewolucyjna, pozostaje jedynie kwestią interpretacji i sporu, na czym ta zmiana naprawdę polega i o czym świadczy.

Sutryk zakazał organizacji protestów rolników we Wrocławiu z ostatniej chwili
Sutryk zakazał organizacji protestów rolników we Wrocławiu

„Wydałem cztery decyzje zakazujące organizacji protestów rolniczych na terenie administracyjnym Wrocławia” – poinformował prezydent Wrocławia Jacek Sutryk.

Putin przegrał wybory w Polsce z ostatniej chwili
Putin przegrał wybory w Polsce

Polska jest jednym z krajów, gdzie Władimir Putin przegrał zakończone w niedzielę trzydniowe wybory prezydenckie w Rosji – wynika z informacji podanej przez rosyjski niezależny portal Meduza.

Francuski europoseł: Sytuacja w Polsce jest poważna, rząd Tuska prześladuje sędziów, media i konserwatywnych polityków z ostatniej chwili
Francuski europoseł: Sytuacja w Polsce jest poważna, rząd Tuska prześladuje sędziów, media i konserwatywnych polityków

Zdaniem znanego francuskiego europarlamentarzysty rząd Donalda Tuska „prześladuje sędziów, media i konserwatywnych polityków”.

Złe wieści dla Tuska. Jest nowy sondaż z ostatniej chwili
Złe wieści dla Tuska. Jest nowy sondaż

Prawo i Sprawiedliwość jest najchętniej wybieraną partią polityczną w Polsce – wynika z najnowszego sondażu „Super Expressu” przeprowadzonego przez Instytut Badań Pollster.

Spięcie w koalicji. Poseł Lewicy atakuje Hołownię: „Jest kłamcą” z ostatniej chwili
Spięcie w koalicji. Poseł Lewicy atakuje Hołownię: „Jest kłamcą”

– Kłamcą jest on, bo to on ściemnia, on manipuluje, on twierdzi, że nie można tego procedować teraz – mówi o marszałku Sejmu Szymonowi Hołowni poseł Lewicy Tomasz Trela.

Jest decyzja UE ws. zwiększenia finansowania dla ukraińskiej armii z ostatniej chwili
Jest decyzja UE ws. zwiększenia finansowania dla ukraińskiej armii

W poniedziałek szefowie MSZ państw UE zgodzili się zwiększyć wsparcie dla ukraińskich sił zbrojnych o 5 miliardów euro za pośrednictwem specjalnego funduszu pomocowego.

REKLAMA

Edward Wryszcz: Jako młody człowiek widziałem w tym PRL same gołąbki pokoju

Dziś – odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. Wczoraj? – Jako młody człowiek widziałem w tym PRL same gołąbki pokoju. Tak nas uczono w szkole. A w mediach zapewniano, że jesteśmy „postępowym krajem o jednej z najlepszych gospodarek na świecie” – mówi Edward Wryszcz z Piechowic.
 Edward Wryszcz: Jako młody człowiek widziałem w tym PRL same gołąbki pokoju
/ Edward Wryszcz, fot. Mateusz Wyrwich
Mateusz Wyrwich 

– Mówiono o dobrobycie, ale ja stałem w kolejce po mleko i mleka nie kupiłem. Bo jak szedłem do pracy, mleka jeszcze nie było. Kiedy wracałem, już nie było. A miałem kilkoro dzieci. Nie rozumiałem tego. No, a w 1980 roku okazało się, że ten PRL to wielka blaga. Choć wcześniej słuchałem Radia Wolna Europa i miałem kolegę, nazwałbym go mentorem, który mówił, że to, co piszą w gazetach, to tylko propaganda. Że ten komunizm to wielkie oszustwo. Ale ja nie chciałem w to wierzyć. Uwierzyłem dopiero, gdy w 1981 roku przeczytałem o tym w prasie Solidarności. Kiedy zostałem wybrany do KZ „S”, zacząłem interesować się światem. Rok 1980 uświadomił mi, że trzeba się przyczynić do tego, by Polska była Polską. I od tego czasu zająłem się oświatą – opowiada Edward Wryszcz. 

Cenzura? To niemożliwe 
Rodzice Edwarda Wryszcza pochodzili z Lubelszczyzny. Ojciec „nie kochał” Sowietów, znając ich zbrodnie z czasu napaści na Polskę w latach dwudziestych. Gdy po wojnie przenosił się z rodziną na tzw. Ziemie Odzyskane, zaczepiła ich banda sowieckich żołnierzy, którzy chcieli ukraść im konie i cały dobytek. – Ojciec się bronił i Sowieci wybili mu kolbą niemal wszystkie zęby – wspomina Edward Wryszcz. Osiedlili się po wojnie na pograniczu polsko-niemieckim. Ojciec Edwarda został drwalem w Puszczy Noteckiej. Zamieszkali niemal w lesie, wśród autochtonów. Historia prawdziwa działa się więc niemal za oknem. I jeszcze na kartach „Trylogii”. – Tak, historię przekazywał mi od najmłodszych lat znakomity nauczyciel, jakim był Henryk Sienkiewicz. „Trylogię” kilkakrotnie przeczytałem i bez wątpienia moim wzorcem osobowym był Kmicic – zaznacza pan Edward. W latach sześćdziesiątych, jak wiele dzieci robotników, Edward Wryszcz trafił do szkoły zawodowej. Później do ludowego wojska, gdzie politrucy indoktrynowali na co dzień wojskową młodzież. 

Rozpaczliwe poszukiwanie wiedzy 
Po wyjściu z wojska Edward Wryszcz skończył technikum, już pracując na stanowisku ślusarza – a później był nauczycielem zawodu w Karkonoskich Zakładach Maszyn Elektrycznych „Karelma” w Piechowicach. Założył rodzinę. Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte określa jako „czas prywatny”. Owszem, wiedział z Radia Wolna Europa o zbrodni komunistów na Wybrzeżu i Pomorzu. Uważał jednak, że żadnym swoim działaniem nie mógłby tego zmienić. Zachował się więc biernie, jak większość ludzi w kraju. Podobnie było w 1976 roku. – Niewiele rozumia- łem z tego, co się dzieje. Nie zdawałem sobie sprawy ze znaczenia tych manifestacji i strajków – przyznaje. W czasie lipcowych strajków 1980 roku na Lubelszczyźnie, w Świdniku i Lublinie nic nie zapowiadało, że w sierpniu dojdzie do nich w piechowickiej „Karelmie”. Załoga zaczęła organizować się dopiero po podpisaniu Porozumień Gdańskich. W piechowickich zakładach „Karelma” zatrudnionych było ponad tysiąc dwieście osób. Edward Wryszcz pracował tam z żoną Celiną, która podobnie jak on podjęła dzia- łalność w NSZZ Solidarność. – Ludzie stali się bardzo otwarci, choć dzisiaj już wiemy, że niektórzy z nich byli tajnymi współpracownikami. Ale nikt o tym ani wiedział, ani myślał – podkreśla Edward Wryszcz. Wkrótce po ukonstytuowaniu się Związku został wybrany do Komisji Zakładowej Solidarności. Powierzono mu też funkcję redaktora w zakładowym radiowęźle. Tutaj wspomagała go żona. Wspólnie redagowali informacje z Radia Wolna Europa. Także przekazywane z Regionu Jeleniogórskiego i Piechowic. Mówiono też o bieżących wydarzeniach z terenu zakładu. W „wolnych chwilach” zajmowali się również kolportażem miejscowych czy regionalnych gazet NSZZ Solidarność. W dużej ilości także kolportażem książek. Edward Wryszcz, jako pasjonat fotografii, dokumentował również wydarzenia tamtego czasu. – Zacząłem nagle odkrywać, jak wielkie mam braki z zakresu wiedzy historycznej – mówi Edward Wryszcz. – Rok 1980 uświadomił mi, że trzeba by się przyczynić jakoś do tego, aby Polska była Polską. Bo inaczej to ona nam się zmarnuje. Gdy więc dziś podsumowuję te szesnaście miesięcy działania legalnej Solidarno- ści, to widzę je jako moje rozpaczliwe szukanie wiedzy.

Kiedy popsują się telewizory… 
Stan wojenny nie był wielkim zaskoczeniem dla Edwarda Wryszcza. Słyszał już wielokrotnie w „szeptanej propagandzie” o takim zagrożeniu. Choć nazwano to wówczas „stanem wyjątkowym”. Uważano, że władza komunistyczna nie ośmieli się wystąpić przeciwko dziesięciu milionom związkowców. A jeśli już… to na pewno nie przed świętami Bożego Narodzenia. – Nie wiedzieliśmy, co to będzie. Mówiono, że za strajk i działalność związkową może nam grozić kara śmierci, bo zakład jest zmilitaryzowany. Ale nas to specjalnie nie przejęło – wspomina Edward Wryszcz. – Spotkała się nasza KZ „S” w niedzielę po mszy świę- tej i podjęliśmy decyzję, że w zakładzie zorganizujemy włoski strajk. Cisza była taka na warsztatach, że słychać było muchę. Z różnych wydziałów przychodziły informacje, że załogi pozorują pracę. W końcu całą komisję zakładową „S” wezwano do dyrektora. A tam siedział prokurator i jakiś funkcjonariusz SB. Po kolei nas przesłuchiwano, pytając, czy znamy dekret o stanie wojennym. Powiedzieliśmy, że nic nam nie wiadomo, żeby był jakiś stan wojenny. Kilku z nas powiedziało, że im się telewizory popsuły. Kilku z nas wywieźli na posterunek milicji w Piechowicach. Kiedy wychodziliśmy z zakładu, ja trzymałem ręce do tyłu. Poszła fama, że mnie SB skuła, ale to nie była prawda. Z posterunku gdzieś dzwonili, albo udawali, i po kilku godzinach wypuszczali…



#REKLAMA_POZIOMA#


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe