Dyskretny czar techniki międzywojnia

Na całym świecie w muzeach technicznych odwiedzający oglądają maszyny parowe, maszyny do szycia, piece hutnicze, wytwory rzemiosła ludowego, czy samochody. Muzealnicy mawiają, ze ludzie przychodzą do takich placówek z potrzeby wiedzy. Chcą dowiedzieć się czegoś ciekawego o przeszłości. Tata pokazując synowi jednoślad często zwraca się do syna: „zobacz jaki stary rower, chciałbyś na takim jeździć?”. Dziecko przecząco kręci głową.
 Dyskretny czar techniki międzywojnia
/ TS
Wśród tych przedmiotów porozstawiane są jednak takie, o których nie się pyta. Interesują widzów nie tylko dlatego, że powstały w średniowieczu lub zdobiły pałac ostatniego króla Polski Stanisława Augusta. One nam się – jak pisze Jan Białostocki - podobają, czyli stanowią źródło szczególnego wzruszenia, pobudzającego nas do wypowiedzenia lub uświadomienia sobie oceny, nazywanej przez filozofów sądem estetycznym. Przedmioty te to wytwory sztuki.



Narodziny wzornictwa przemysłowego nierozerwalnie związane są z rewolucją przemysłową. Pierwsi projektanci uznali, że masowa produkcja skutkuje gorszą jakością niż produkcja rzemieślnicza, co więcej – nie odpowiada potrzebom ludzi.  Tokarki, piły, maszyny parowe raniły robotników, a ich użytkowanie często prowadziło do utraty życia.  Postanowili zhumanizować przemysłowo produkowane przedmioty. W kolejnych epokach wzornictwo było stymulowane potrzebą wzrostu konkurencyjności przedmiotów.   

Styl zakopiański
Kiedy wzornictwo rodziło się w Polsce, nie było jej na mapie Europy. Siłą rzeczy rodzimi projektanci kierowali się innymi ideami niż Anglicy, Niemcy, czy Francuzi. Tak jak pisarze i malarze, projektanci i teoretycy wzornictwa  (wówczas nazywanego sztukami stosowanymi), za podstawowy cel postawili sobie ochronę polskości. 
Opracowali styl zakopiański i znacznie mniej znany styl kołomyjski. Do dziś można podziwiać w Zakopanem domy zbudowane na przełomie XIX i XX wieku, będące przykładem właśnie tego stylu. 

Spółdzielnia „Ład”
W roku 1926 pracownicy naukowi utworzonej w Warszawie Szkoły Sztuk Pięknych założyli spółdzielnię artystyczną „Ład”. Spółdzielnia wprowadziła do produkcji nowoczesne, a jednocześnie nawiązujące do tradycji elementy wyposażenia wnętrz mieszkalnych. Produkty nawiązywały do polskiej sztuki użytkowej tak ludowej, jak i ziemiańskiej. Inspiracje tradycją dały powód do krytyki działalności spółdzielni przez inne grupy artystyczne. Ładowi zarzucano elitarność oraz patrzenie w przeszłość a nie w przyszłość. „Ład” przetrwał wojnę i w ograniczonym zakresie działał do 1996 roku. 

Samochody i motocykle
W przemyśle brak zapotrzebowania na polskie wzory przemysłowe sprawił, że nie powstał zawód projektanta przemysłowego. Autorami nowych wzorów użytkowych byli inżynierowie, technolodzy lub właściciele zakładów produkcyjnych. Potrafili oni jednak stworzyć przedmioty piękne. Motocykle Sokół samochody: CWS T-1, samolot PZL – P7 (konstrukcja metalowa z charakterystycznym skrzydłem, tzw. Płat Puławskiego) i parowóz PM 36-1 na stałe weszły do kanonów wzornictwa. 


fot. T. Gutry

Motocykle Sokół zaprojektował dla w Państwowych Zakładach  Inżynierii w Warszawie (Pzinż) absolwent Politechniki Lwowskiej Tadeusz Rudawski. Wyglądy motocykli w znacznej mierze determinują rozwiązania techniczne. Ramę Sokoła 200 ramę skonstruowano tak, że jej ugięcie wymuszało resorowania tylnego koła. Pozwoliło to na osiągnięcie niespotykanego wówczas komfortu jazdy. 
Samochód CWS T-1 zaprojektował Tadeusz Tański i Stanisław Panczakiewicz dla Centralnych Warsztatów Samochodowych  w Warszawie w 1928 roku. Pojazd posiadał nadwozie drewniano-stalowe. Auto można było rozkręcić i skręcić jednym kluczem. CWS T-1 był produkowany od 1924 do 1931 roku. W ciągu 7 lat z taśm montażowych zjechało 800 tych pojazdów. Produkcje zakończono z powodu zawarcia umowy licencyjnej z włoską firmą Fiat (model 508). Nie zachował się żaden egzemplarz samochodu.



Okres międzywojnia – zauważa prof. wydziału Wzornictwa ASP Warszawa Wojciech Wybieralski -  był także niezwykle interesujący w dziedzinie projektów graficznych. Do roku 1939 funkcjonowało wiele firm projektowych, wydawniczych oraz drukarni. Realizowano projekty graficzne tygodników i dzienników. Rozwijała się ilustracja książkowa, grafika plakatowa, projektowanie druków użytkowych, znaczków pocztowych, znaków firmowych oraz opakowań. Za przykład mogą służyć opracowania dla firm Wedel, Fuchs, Pluton, Radion, Dobrolin i wielu innych.

Andrzej Berezowski



 

Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Leon Foksiński. Uczestnik Marszu Śmierci Wiadomości
Leon Foksiński. Uczestnik Marszu Śmierci

Urodzony 23.06.1919 r. w Bestwinie pow. bielski, syn Franciszka i Anny z d. Bolek, zamieszkały w tej miejscowości. Mając szesnaście lat – w 1935 r., rozpoczął pracę zarobkową jako pomocnik a następnie samodzielny pracownik w cegielni. Podczas okupacji hitlerowskiej, w styczniu 1940 r. wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec – Brandenburg Hawel. W lipcu 1941 r. uciekł z miejsca przymusowego zatrudnienia i wrócił do Bestwiny, gdzie w październiku tegoż roku jako uciekinier został aresztowany przez policję niemiecką.

Gen. Rajmund Andrzejczak: Trzeba się szykować do wojny z ostatniej chwili
Gen. Rajmund Andrzejczak: Trzeba się szykować do wojny

Czy Polsce grozi wojna? – Trzeba się szykować – twierdzi gen. Rajmund Andrzejczak, były Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w "Gościu Wydarzeń" na antenie Polsat News.

Agnieszka Romaszewska-Guzy zwolniona dyscyplinarnie. Były minister kultury nie przebierał w słowach z ostatniej chwili
Agnieszka Romaszewska-Guzy zwolniona dyscyplinarnie. Były minister kultury nie przebierał w słowach

– Agnieszka Romaszewska-Guzy stworzyła wspaniałą instytucję. (…) Takie mafijno-ubeckie metody są masowo stosowane wobec niezależnych dyrektorów instytucji, które nie zostały opanowane przez obecną władzę. Ten szantaż i to przekupstwo mają miejsce – twierdzi były minister kultury Piotr Gliński.

Paweł Jędrzejewski: Trzy przyczyny dla których aż 30% młodych amerykańskich kobiet identyfikuje się jako LGBTQ Wiadomości
Paweł Jędrzejewski: Trzy przyczyny dla których aż 30% młodych amerykańskich kobiet identyfikuje się jako LGBTQ

W zeszłym tygodniu Instytut Gallupa ogłosił wyniki badań, które ujawniają wielką zmianę w społeczeństwie amerykańskim. Wszyscy są zgodni, że jest to kolosalna zmiana, wręcz rewolucyjna, pozostaje jedynie kwestią interpretacji i sporu, na czym ta zmiana naprawdę polega i o czym świadczy.

Sutryk zakazał organizacji protestów rolników we Wrocławiu z ostatniej chwili
Sutryk zakazał organizacji protestów rolników we Wrocławiu

„Wydałem cztery decyzje zakazujące organizacji protestów rolniczych na terenie administracyjnym Wrocławia” – poinformował prezydent Wrocławia Jacek Sutryk.

Putin przegrał wybory w Polsce z ostatniej chwili
Putin przegrał wybory w Polsce

Polska jest jednym z krajów, gdzie Władimir Putin przegrał zakończone w niedzielę trzydniowe wybory prezydenckie w Rosji – wynika z informacji podanej przez rosyjski niezależny portal Meduza.

Francuski europoseł: Sytuacja w Polsce jest poważna, rząd Tuska prześladuje sędziów, media i konserwatywnych polityków z ostatniej chwili
Francuski europoseł: Sytuacja w Polsce jest poważna, rząd Tuska prześladuje sędziów, media i konserwatywnych polityków

Zdaniem znanego francuskiego europarlamentarzysty rząd Donalda Tuska „prześladuje sędziów, media i konserwatywnych polityków”.

Złe wieści dla Tuska. Jest nowy sondaż z ostatniej chwili
Złe wieści dla Tuska. Jest nowy sondaż

Prawo i Sprawiedliwość jest najchętniej wybieraną partią polityczną w Polsce – wynika z najnowszego sondażu „Super Expressu” przeprowadzonego przez Instytut Badań Pollster.

Spięcie w koalicji. Poseł Lewicy atakuje Hołownię: „Jest kłamcą” z ostatniej chwili
Spięcie w koalicji. Poseł Lewicy atakuje Hołownię: „Jest kłamcą”

– Kłamcą jest on, bo to on ściemnia, on manipuluje, on twierdzi, że nie można tego procedować teraz – mówi o marszałku Sejmu Szymonowi Hołowni poseł Lewicy Tomasz Trela.

Jest decyzja UE ws. zwiększenia finansowania dla ukraińskiej armii z ostatniej chwili
Jest decyzja UE ws. zwiększenia finansowania dla ukraińskiej armii

W poniedziałek szefowie MSZ państw UE zgodzili się zwiększyć wsparcie dla ukraińskich sił zbrojnych o 5 miliardów euro za pośrednictwem specjalnego funduszu pomocowego.

REKLAMA

Dyskretny czar techniki międzywojnia

Na całym świecie w muzeach technicznych odwiedzający oglądają maszyny parowe, maszyny do szycia, piece hutnicze, wytwory rzemiosła ludowego, czy samochody. Muzealnicy mawiają, ze ludzie przychodzą do takich placówek z potrzeby wiedzy. Chcą dowiedzieć się czegoś ciekawego o przeszłości. Tata pokazując synowi jednoślad często zwraca się do syna: „zobacz jaki stary rower, chciałbyś na takim jeździć?”. Dziecko przecząco kręci głową.
 Dyskretny czar techniki międzywojnia
/ TS
Wśród tych przedmiotów porozstawiane są jednak takie, o których nie się pyta. Interesują widzów nie tylko dlatego, że powstały w średniowieczu lub zdobiły pałac ostatniego króla Polski Stanisława Augusta. One nam się – jak pisze Jan Białostocki - podobają, czyli stanowią źródło szczególnego wzruszenia, pobudzającego nas do wypowiedzenia lub uświadomienia sobie oceny, nazywanej przez filozofów sądem estetycznym. Przedmioty te to wytwory sztuki.



Narodziny wzornictwa przemysłowego nierozerwalnie związane są z rewolucją przemysłową. Pierwsi projektanci uznali, że masowa produkcja skutkuje gorszą jakością niż produkcja rzemieślnicza, co więcej – nie odpowiada potrzebom ludzi.  Tokarki, piły, maszyny parowe raniły robotników, a ich użytkowanie często prowadziło do utraty życia.  Postanowili zhumanizować przemysłowo produkowane przedmioty. W kolejnych epokach wzornictwo było stymulowane potrzebą wzrostu konkurencyjności przedmiotów.   

Styl zakopiański
Kiedy wzornictwo rodziło się w Polsce, nie było jej na mapie Europy. Siłą rzeczy rodzimi projektanci kierowali się innymi ideami niż Anglicy, Niemcy, czy Francuzi. Tak jak pisarze i malarze, projektanci i teoretycy wzornictwa  (wówczas nazywanego sztukami stosowanymi), za podstawowy cel postawili sobie ochronę polskości. 
Opracowali styl zakopiański i znacznie mniej znany styl kołomyjski. Do dziś można podziwiać w Zakopanem domy zbudowane na przełomie XIX i XX wieku, będące przykładem właśnie tego stylu. 

Spółdzielnia „Ład”
W roku 1926 pracownicy naukowi utworzonej w Warszawie Szkoły Sztuk Pięknych założyli spółdzielnię artystyczną „Ład”. Spółdzielnia wprowadziła do produkcji nowoczesne, a jednocześnie nawiązujące do tradycji elementy wyposażenia wnętrz mieszkalnych. Produkty nawiązywały do polskiej sztuki użytkowej tak ludowej, jak i ziemiańskiej. Inspiracje tradycją dały powód do krytyki działalności spółdzielni przez inne grupy artystyczne. Ładowi zarzucano elitarność oraz patrzenie w przeszłość a nie w przyszłość. „Ład” przetrwał wojnę i w ograniczonym zakresie działał do 1996 roku. 

Samochody i motocykle
W przemyśle brak zapotrzebowania na polskie wzory przemysłowe sprawił, że nie powstał zawód projektanta przemysłowego. Autorami nowych wzorów użytkowych byli inżynierowie, technolodzy lub właściciele zakładów produkcyjnych. Potrafili oni jednak stworzyć przedmioty piękne. Motocykle Sokół samochody: CWS T-1, samolot PZL – P7 (konstrukcja metalowa z charakterystycznym skrzydłem, tzw. Płat Puławskiego) i parowóz PM 36-1 na stałe weszły do kanonów wzornictwa. 


fot. T. Gutry

Motocykle Sokół zaprojektował dla w Państwowych Zakładach  Inżynierii w Warszawie (Pzinż) absolwent Politechniki Lwowskiej Tadeusz Rudawski. Wyglądy motocykli w znacznej mierze determinują rozwiązania techniczne. Ramę Sokoła 200 ramę skonstruowano tak, że jej ugięcie wymuszało resorowania tylnego koła. Pozwoliło to na osiągnięcie niespotykanego wówczas komfortu jazdy. 
Samochód CWS T-1 zaprojektował Tadeusz Tański i Stanisław Panczakiewicz dla Centralnych Warsztatów Samochodowych  w Warszawie w 1928 roku. Pojazd posiadał nadwozie drewniano-stalowe. Auto można było rozkręcić i skręcić jednym kluczem. CWS T-1 był produkowany od 1924 do 1931 roku. W ciągu 7 lat z taśm montażowych zjechało 800 tych pojazdów. Produkcje zakończono z powodu zawarcia umowy licencyjnej z włoską firmą Fiat (model 508). Nie zachował się żaden egzemplarz samochodu.



Okres międzywojnia – zauważa prof. wydziału Wzornictwa ASP Warszawa Wojciech Wybieralski -  był także niezwykle interesujący w dziedzinie projektów graficznych. Do roku 1939 funkcjonowało wiele firm projektowych, wydawniczych oraz drukarni. Realizowano projekty graficzne tygodników i dzienników. Rozwijała się ilustracja książkowa, grafika plakatowa, projektowanie druków użytkowych, znaczków pocztowych, znaków firmowych oraz opakowań. Za przykład mogą służyć opracowania dla firm Wedel, Fuchs, Pluton, Radion, Dobrolin i wielu innych.

Andrzej Berezowski



 


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe