Pierwszy i jedyny węgierski pancernik

10 dnia czerwca 1918 roku jedyny węgierski pancernik, Szent István (Śwęty Stefan), rozpoczął swoją ostatnią podróż – w kierunku morskiego dna. Tak zakończyła się wojenna epopeja pierwszego i ostatniego zarazem drednota noszącego imię patrona Węgier.
Węgierski pancernik SMS Szent István Pierwszy i jedyny węgierski pancernik
Węgierski pancernik SMS Szent István / Wikipedia domena publiczna

Węgry – małą potęgą morską

Jak to się stało, że leżące w głębi europejskiego kontynentu Węgry miały swoją flotę? By odpowiedzieć na to pytanie trzeba sięgnąć w przeszłość, do historii Królestwa Węgier i ziem korony Świętego Stefana. Dzisiejsze Węgry są tylko skrawkiem, mniejszym skrawkiem dawnych ziem składających się na historyczne dziedzictwo Węgier. Na północy,  wschodzie i południu granice królestwa opierały się o łuk Karpat, obejmując między innymi dzisiejszą Słowację, Siedmiogród czy Marmarosz. W skład ziem korony Świętego Stefana wchodziły również tereny dzisiejszej Chorwacji wraz z częścią adriatyckiego wybrzeża. Węgry dostały się później w orbitę wpływów monarchii Habsburgów i dzieliły jej wszystkie dole i niedole. Po roku 1866 monarchia przekształciła się w Austro – Węgry a sami Węgrzy uzyskali sporą autonomię w ramach swojej części państwa dualistycznego. Mieli też dostęp do fragmentu adriatyckiego wybrzeża wraz z własnym portem Fiume (dzisiejsza Rijeka) oraz stocznią marynarki wojennej. To właśnie w tej stoczni wodowano okręty wchodzące w skład marynarki austro-węgierskiej, między innymi świetnie przystosowane do obrony dalmatyńskiego wybrzeża torpedowce i niszczyciele. Po roku 1906 we wszystkich dużych flotach świata nastąpiła rewolucja a to za sprawą wprowadzenia do służby nowego pancernika brytyjskiego, HMS Drednought. Państwa mające ambicje morskie gorączkowo rozpoczęły budowę swoich własnych drednotów. Austro-Węgry również zdecydowały o powstaniu serii czterech własnych, nowoczesnych  pancerników. Tak stworzona została seria „Viribus Unitis”, nosząca miano od imienia jednego z okrętów, odwołująca się swą nazwą także do potrzeby wspierania monarchii, właśnie „Wspólnymi siłami”.

 

Węgierski Drednot

Węgierska część monarchii miała zbudować i obsadzić załogą jeden z nowych pancerników. Na patrona okrętu wybrano Świętego Stefana, pierwszego węgierskiego króla. Budowy miała się podjąć stocznia w Fiume, co stanowiło dla niej duże wyzwanie, gdyż do tej pory budowano w niej przede wszystkim mniejsze jednostki, brakowało doświadczenia w konstrukcji większych okrętów. Między innymi z tego powodu Szent István został wprowadzony do służby później niż jego austriaccy „bracia” czyli trzy pozostałe pancerniki z serii „Viribus Unitis”. Wszystkie cztery okręty były określane przed wojną jako nowoczesne drednoty, z ciekawie zaprojektowaną sylwetką i racjonalnie rozmieszczoną artylerią główną. Podstawą uzbrojenia każdego z cesarsko-królewskich pancerników było 12 dział kalibru 305 mm, rozmieszczonych w czterech trójdziałowych wieżach. Dwie z nich, wieże 2 i 3, umieszczone zostały w tak zwanej superpozycji, ponad wieżami 1 i 4. To nowoczesne rozwiązanie, dające możliwość lepszego wykorzystania artylerii,  nie było jeszcze wtedy całkiem oczywiste w budowie pancerników. Uzbrojenie uzupełniały działa średniego i lekkiego kalibru oraz wyrzutnie torpedowe, montowane wtedy jeszcze na pancernikach. Napęd zapewniały nowoczesne turbiny parowe, pozwalające na rozwijanie prędkości 20 węzłów, uznawanej wtedy za wystarczającą dla okrętu liniowego.  Całość była oceniana jako udana konstrukcja. Dopiero później wyszły na jaw pewne błędy w samym projekcie okrętów. Pancerniki „Viribus Unitis” były po prostu zbyt małe jak na zaprojektowane dla nich uzbrojenie, posiadały zbyt wysoko położony środek ciężkości. Słaba była też ich bierna ochrona przeciwtorpedowa i odporność na wybuchy podwodne. Te wszystkie wady dały o sobie znać w ostatnim rejsie bojowym okrętu Szent István

 

Odważny rajd węgierskiego admirała

Flota austrowęgierska została już na początku wojny skutecznie zablokowana przez marynarki państw Ententy na Morzu Adriatyckim. Przeprowadzano tylko ograniczone działania przeciwko wybrzeżom Czarnogóry i po roku 1915 – przeciwko siłom włoskim. Dowódcą morskim, który parł ostro do działań ofensywnych był węgierski komandor, późniejszy wiceadmirał, Miklós Horthy. Agresywny, węgierski admirał miał już za sobą zwycięską bitwę w cieśninie Otranto w roku 1917. Gdy w 1918 roku został głównodowodzącym floty cesarskiej, postanowił przerwać blokadę morską Adriatyku w decydującym starciu sił nawodnych. Do akcji wyznaczył wszystkie cztery posiadane przez flotę drednoty w tym węgierski Szent István. Już pierwsze starcie z włoskimi siłami lekkimi pokrzyżowało ambitny plan. 10 czerwca zespół cesarsko-królewski zaatakowany został przez kutry torpedowe, z których wystrzelono torpedy. Dwa podwodne pociski, pochodzące z MAS – 15, trafiły w burtę Szent István. Okręt bardzo szybko zaczął nabierać wody do wnętrza kadłuba i tracić stateczność. Mimo akcji ratunkowej prowadzonej przez inne jednostki szybko stało się jasne, że pancernika nie da się uratować. Drednot przewrócił się przez burtę i zatonął, pociągając za sobą na dno 89 marynarzy, co jest liczbą stosunkowo małą, jak na tak duże uszkodzenia i zatoniecie jednostki na pełnym morzu.

Ciekawską jest fakt, że zatonięcie Szent István było pierwszą relacją filmową z zatopienia pancernika. 


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Niemcy uderzają w Polskę: Hańba! z ostatniej chwili
Niemcy uderzają w Polskę: "Hańba!"

Ulrich Lechte, niemiecki polityk partii FDP (Wolna Partia Demokratyczna) ostro skrytykował politykę Polski wobec Ukrainy w związku z kryzysem wokół ukraińskiego zboża.

Michał Probierz trenerem polskiej kadry. Zabrał głos ws. Lewandowskiego z ostatniej chwili
Michał Probierz trenerem polskiej kadry. Zabrał głos ws. Lewandowskiego

Nowy trener piłkarskiej reprezentacji Polski Michał Probierz zapowiedział, że zarówno on osobiście, jak i cała drużyna będzie bardziej otwarta na ludzi i media. "Postaramy się, aby reprezentacja była bardziej lubiana, bardziej kochana przez społeczeństwo" - zaznaczył.

Ukraiński politolog porównał Andrzeja Dudę do... Miedwiediewa. Duda obraża naród ukraiński z ostatniej chwili
Ukraiński politolog porównał Andrzeja Dudę do... Miedwiediewa. "Duda obraża naród ukraiński"

Ukraiński politolog i publicysta Witalij Portnikow w rozmowie z dziennikiem "Rzeczpospolita" zaatakował Polskę za politykę dot. ukraińskiego zboża. Porównał również prezydenta Dudę do... Dmitrija Miedwiediewa.

Znany piosenkarz bardzo cierpi. Choroba odbiera mu sprawność z ostatniej chwili
Znany piosenkarz bardzo cierpi. Choroba odbiera mu sprawność

Sufjan Stevens to znany, amerykański piosenkarz i autor tekstów. W ostatnim czasie podzielił się w mediach społecznościowych dramatycznym wyznaniem. Okazuje się, że artysta z powodu poważnej choroby bardzo cierpi.

sprostowanie z ostatniej chwili
sprostowanie

sprostowanie

Warszawa: Autobus miejski wjechał w przystanek z ostatniej chwili
Warszawa: Autobus miejski wjechał w przystanek

Kierowca autobusu jadąc ul. Zdziarską w Warszawie najprawdopodobniej zasłabł i wjechał w przystanek. Mężczyzna został zabrany na badania do szpitala. Na szczęście nikomu nic się nie stało.

Film Agnieszki Holland uderza w polskie służby mundurowe. Premier zabrał głos z ostatniej chwili
Film Agnieszki Holland uderza w polskie służby mundurowe. Premier zabrał głos

– Najważniejsze zadania stojące przed nami to m.in powstrzymanie fali nielegalnej migracji z południa Europy i Bliskiego Wschodu i powstrzymanie tych, którzy plugawią polski mundur – powiedział w czwartek premier Mateusz Morawiecki.

Sygnatariusz Porozumień Sierpniowych: W III Rzeszy Niemcy kręcili filmy pokazujące Polaków jako bandytów i morderców. Dziś mają Holland z ostatniej chwili
Sygnatariusz Porozumień Sierpniowych: W III Rzeszy Niemcy kręcili filmy pokazujące Polaków jako bandytów i morderców. Dziś mają Holland

Premiera uderzającego w Polską Straż Graniczną i w Polaków filmu w Polsce ma mieć miejsce 22 września, czego trudno nie rozpatrywać w kontekście wyborów parlamentarnych, które mają się odbyć 15 października 2023 roku. Wygląda jednak na to, że efekt premiery może się „nieco” różnić od założeń.

Książę Harry w szoku. Takiego prezentu się nie spodziewał z ostatniej chwili
Książę Harry w szoku. Takiego prezentu się nie spodziewał

Książę Harry wraz ze swoją żoną Meghan Markle podróżował ostatnio po Europie. Para uczestniczyła m.in. w igrzyskach Invictus Games w Düsseldorfie. Pomimo narastającej atmosfery plotek i niedomówień małżeństwo wciąż cieszy się dużą popularnością.

W Nowym Jorku doszło jednak do spotkania Duda–Zełenski z ostatniej chwili
W Nowym Jorku doszło jednak do spotkania Duda–Zełenski

Jak podaje litewska telewizja publiczna LRT, w Nowym Jorku doszło do spotkania Andrzeja Dudy z Wołodymyrem Zełenskim. Na spotkaniu obecny był również prezydent Litwy Gitanas Nauseda.

REKLAMA

Pierwszy i jedyny węgierski pancernik

10 dnia czerwca 1918 roku jedyny węgierski pancernik, Szent István (Śwęty Stefan), rozpoczął swoją ostatnią podróż – w kierunku morskiego dna. Tak zakończyła się wojenna epopeja pierwszego i ostatniego zarazem drednota noszącego imię patrona Węgier.
Węgierski pancernik SMS Szent István Pierwszy i jedyny węgierski pancernik
Węgierski pancernik SMS Szent István / Wikipedia domena publiczna

Węgry – małą potęgą morską

Jak to się stało, że leżące w głębi europejskiego kontynentu Węgry miały swoją flotę? By odpowiedzieć na to pytanie trzeba sięgnąć w przeszłość, do historii Królestwa Węgier i ziem korony Świętego Stefana. Dzisiejsze Węgry są tylko skrawkiem, mniejszym skrawkiem dawnych ziem składających się na historyczne dziedzictwo Węgier. Na północy,  wschodzie i południu granice królestwa opierały się o łuk Karpat, obejmując między innymi dzisiejszą Słowację, Siedmiogród czy Marmarosz. W skład ziem korony Świętego Stefana wchodziły również tereny dzisiejszej Chorwacji wraz z częścią adriatyckiego wybrzeża. Węgry dostały się później w orbitę wpływów monarchii Habsburgów i dzieliły jej wszystkie dole i niedole. Po roku 1866 monarchia przekształciła się w Austro – Węgry a sami Węgrzy uzyskali sporą autonomię w ramach swojej części państwa dualistycznego. Mieli też dostęp do fragmentu adriatyckiego wybrzeża wraz z własnym portem Fiume (dzisiejsza Rijeka) oraz stocznią marynarki wojennej. To właśnie w tej stoczni wodowano okręty wchodzące w skład marynarki austro-węgierskiej, między innymi świetnie przystosowane do obrony dalmatyńskiego wybrzeża torpedowce i niszczyciele. Po roku 1906 we wszystkich dużych flotach świata nastąpiła rewolucja a to za sprawą wprowadzenia do służby nowego pancernika brytyjskiego, HMS Drednought. Państwa mające ambicje morskie gorączkowo rozpoczęły budowę swoich własnych drednotów. Austro-Węgry również zdecydowały o powstaniu serii czterech własnych, nowoczesnych  pancerników. Tak stworzona została seria „Viribus Unitis”, nosząca miano od imienia jednego z okrętów, odwołująca się swą nazwą także do potrzeby wspierania monarchii, właśnie „Wspólnymi siłami”.

 

Węgierski Drednot

Węgierska część monarchii miała zbudować i obsadzić załogą jeden z nowych pancerników. Na patrona okrętu wybrano Świętego Stefana, pierwszego węgierskiego króla. Budowy miała się podjąć stocznia w Fiume, co stanowiło dla niej duże wyzwanie, gdyż do tej pory budowano w niej przede wszystkim mniejsze jednostki, brakowało doświadczenia w konstrukcji większych okrętów. Między innymi z tego powodu Szent István został wprowadzony do służby później niż jego austriaccy „bracia” czyli trzy pozostałe pancerniki z serii „Viribus Unitis”. Wszystkie cztery okręty były określane przed wojną jako nowoczesne drednoty, z ciekawie zaprojektowaną sylwetką i racjonalnie rozmieszczoną artylerią główną. Podstawą uzbrojenia każdego z cesarsko-królewskich pancerników było 12 dział kalibru 305 mm, rozmieszczonych w czterech trójdziałowych wieżach. Dwie z nich, wieże 2 i 3, umieszczone zostały w tak zwanej superpozycji, ponad wieżami 1 i 4. To nowoczesne rozwiązanie, dające możliwość lepszego wykorzystania artylerii,  nie było jeszcze wtedy całkiem oczywiste w budowie pancerników. Uzbrojenie uzupełniały działa średniego i lekkiego kalibru oraz wyrzutnie torpedowe, montowane wtedy jeszcze na pancernikach. Napęd zapewniały nowoczesne turbiny parowe, pozwalające na rozwijanie prędkości 20 węzłów, uznawanej wtedy za wystarczającą dla okrętu liniowego.  Całość była oceniana jako udana konstrukcja. Dopiero później wyszły na jaw pewne błędy w samym projekcie okrętów. Pancerniki „Viribus Unitis” były po prostu zbyt małe jak na zaprojektowane dla nich uzbrojenie, posiadały zbyt wysoko położony środek ciężkości. Słaba była też ich bierna ochrona przeciwtorpedowa i odporność na wybuchy podwodne. Te wszystkie wady dały o sobie znać w ostatnim rejsie bojowym okrętu Szent István

 

Odważny rajd węgierskiego admirała

Flota austrowęgierska została już na początku wojny skutecznie zablokowana przez marynarki państw Ententy na Morzu Adriatyckim. Przeprowadzano tylko ograniczone działania przeciwko wybrzeżom Czarnogóry i po roku 1915 – przeciwko siłom włoskim. Dowódcą morskim, który parł ostro do działań ofensywnych był węgierski komandor, późniejszy wiceadmirał, Miklós Horthy. Agresywny, węgierski admirał miał już za sobą zwycięską bitwę w cieśninie Otranto w roku 1917. Gdy w 1918 roku został głównodowodzącym floty cesarskiej, postanowił przerwać blokadę morską Adriatyku w decydującym starciu sił nawodnych. Do akcji wyznaczył wszystkie cztery posiadane przez flotę drednoty w tym węgierski Szent István. Już pierwsze starcie z włoskimi siłami lekkimi pokrzyżowało ambitny plan. 10 czerwca zespół cesarsko-królewski zaatakowany został przez kutry torpedowe, z których wystrzelono torpedy. Dwa podwodne pociski, pochodzące z MAS – 15, trafiły w burtę Szent István. Okręt bardzo szybko zaczął nabierać wody do wnętrza kadłuba i tracić stateczność. Mimo akcji ratunkowej prowadzonej przez inne jednostki szybko stało się jasne, że pancernika nie da się uratować. Drednot przewrócił się przez burtę i zatonął, pociągając za sobą na dno 89 marynarzy, co jest liczbą stosunkowo małą, jak na tak duże uszkodzenia i zatoniecie jednostki na pełnym morzu.

Ciekawską jest fakt, że zatonięcie Szent István było pierwszą relacją filmową z zatopienia pancernika. 



Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe