Transport kolejowy jako element infrastruktury krytycznej

Rozpoczęta w 2022 r. wojna w Ukrainie potwierdziła, jak ważne w warunkach zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa jest wykorzystanie środków transportowych, w szczególności transportu kolejowego, w celu zapewnienia realizacji zadań logistycznych, a także ewakuacji ludności cywilnej z rejonów zagrożonych.
Kolej. Tory. Ilustracja poglądowa Transport kolejowy jako element infrastruktury krytycznej
Kolej. Tory. Ilustracja poglądowa / Pixabay.com

Polska kolej od samego początku rosyjskiej agresji na Ukrainę bardzo aktywnie angażuje się w transport obywateli Ukrainy uchodzących przed skutkami wojny oraz w przewóz towarowy, w tym pomoc humanitarną. Dworce kolejowe zarządzane przez PKP S.A. były jednymi z pierwszych miejsc, do których trafiali i trafiają obywatele Ukrainy wjeżdżający do Polski.

 

Infrastruktura krytyczna

Określenie „infrastruktura krytyczna” po raz pierwszy zostało użyte w latach dziewięćdziesiątych XX w., w związku z dużymi awariami sieci energetycznej w Stanach Zjednoczonych, skutkującymi utrudnieniami funkcjonowania dla milionów obywateli [1]. Awarie sieci energetycznej wpłynęły negatywnie na wszystkie inne systemy w państwie, czego efektem było ukazanie, jak prawidłowe funkcjonowanie kraju zależne jest od poprawnie funkcjonującej infrastruktury krytycznej.

Infrastruktura krytyczna to systemy i sieci oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą obiekty, w szczególności systemy: zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa, żywność, wodę, systemy łączności, sieci teleinformatyczne, finansowe, ochrony zdrowia, transportowe, ratownicze, zapewniające ciągłość działania administracji publicznej.

Infrastruktura krytyczna wpływa na najważniejsze elementy funkcjonowania kraju, od systemu bezpieczeństwa i opieki zdrowotnej, przez gospodarkę, aż po rozwój społeczeństwa. Wojna w Ukrainie przypomniała wszystkim, że ochrona infrastruktury krytycznej jest jednym z najważniejszych priorytetów stojących przed państwem polskim.

Jednocześnie należy pamiętać, iż działania związane z infrastrukturą krytyczną nie dotyczą tylko procesów związanych z jej ochroną przed atakami i zagrożeniami czy skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, lecz również należy zabezpieczyć kraj przed tym, aby ewentualne uszkodzenia w funkcjonowaniu infrastruktury krytycznej były możliwie krótkotrwałe, łatwe do usunięcia. System infrastruktury krytycznej winien być tak zaprojektowany, aby w przypadku wyłączenia z użytku jednego obiektu, jego rolę, w bardzo szybkim czasie mógł przejąć inny obiekt.

Reasumując, kluczowym elementem nie jest jedynie plan ochrony infrastruktury krytycznej, lecz plan ciągłości jej działania. Poważna awaria jednego z elementów infrastruktury krytycznej ma swoje konsekwencje dla społeczeństwa, ponieważ wpływa na wszystkie aspekty naszego życia i zakłóca istotne elementy funkcjonowania państwa.

 

Awaria

Doskonałym przykładem awarii systemu infrastruktury krytycznej w Polsce była awaria linii energetycznej Krajnik-Glinki zasilającej miasto Szczecin. W 2008 r., lewobrzeżna część 400 tysięcznego miasta w jednej chwili pozostało bez energii elektrycznej. Awaria trwała ponad 14 godz. Przestała funkcjonować tramwajowa komunikacja miejska, uczelnie i szkoły odwołały zajęcia, sklepy zostały zamknięte, a sieci telefoniczne były przeciążone. Miasto ogarnął tzw. blackout.

Sytuacja, która wystąpiła w Szczecinie, przypomniała wszystkim jak ważne są dostawy energii oraz prawidłowe funkcjonowanie infrastruktury krytycznej. Zapewnienie obywatelom energii cieplnej oraz elektrycznej, jak również zaopatrzenie państwa w paliwa energetyczne, jest gwarancją właściwego funkcjonowania kraju i społeczeństwa. W Polsce większość elektrowni spalających węgiel kamienny i brunatny znajduje się w południowej części kraju, w celu skrócenia drogi transportu paliwa, którym są opalane. Głównym kanałem dystrybucji paliw energetycznych jest transport kolejowy. W I kwartale 2023 r. węgiel kamienny, brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny oraz grupa towarów: rudy metali, produkty górnictwa i kopalnictwa, koks, brykiety, produkty rafinacji ropy naftowej odpowiadały za 74% przewiezionej masy i 71% wykonanej pracy przewozowej (UTK).

 

Ciągłość działania

Przywołane dane pokazują, iż kluczowe znaczenie transportu kolejowego w zapewnieniu ciągłości działania energetycznej infrastruktury krytycznej jest niepodważalne. Przerwanie lub duże opóźnienia w dostawach paliw energetycznych mogłyby skutkować niedoborem energii elektrycznej w kraju.

Spółka PKP CARGO S.A., wchodząca w skład holdingu PKP, świadczy m.in. usługi przewozu paliw kopalnych dla przedsiębiorstw i podmiotów energetycznych takich jak elektrownie czy elektrociepłownie w całym kraju. Ostatnie umowy podpisane w 2023 r. przez PKP CARGO S.A. dotyczyły transportu węgla energetycznego, z kierunku śląskiego, do Enea Elektrowni Połaniec. Spółka została również wybrana w postępowaniu przetargowym na przewóz węgla na potrzeby całej grupy energetycznej PGE. W ramach zawartych umów PKP CARGO S.A. będzie realizowała transport surowców do Elektrowni Opole, Elektrowni Rybnik, Zespołu Elektrowni „Dolna Odra” i Elektrowni Turów, a także do elektrociepłowni w Gorzowie Wielkopolskim, Zgierzu, Krakowie, Kielcach, Lublinie i Rzeszowie.

Jednocześnie, ważnym elementem właściwego funkcjonowania energetycznej infrastruktury krytycznej i transportu kolejowego było zakupienie przez Grupę PGE spółki PKPE Holding sp. z o.o. będącej właścicielem spółki PKP Energetyka S.A.

PKP Energetyka S.A. (po zakupie przez Grupę PGE spółka zmieniła nazwę na PGE Energetyka Kolejowa S.A.) to jedna z największych firm dostarczających energię elektryczną dla transportu kolejowego, posiadająca rozbudowaną siec dystrybucyjną na terenie Polski. PGE, po sfinalizowaniu transakcji, stało się właścicielem firmy posiadającej wyłączność na usługi utrzymania sieci trakcyjnej oraz dostawy energii elektrycznej dla sektora kolejowego. Repolonizacja PKP Energetyki S.A. zwiększyła bezpieczeństwo energetyczne na kolei, nie tylko z perspektywy zarządcy linii kolejowych, ale także bezpieczeństwa transportu pasażerskiego oraz towarowego.

 

Rozwój

W celu zwiększenie bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej oraz zapewnienia jej prawidłowego funkcjonowania należy cały czas pracować nad jej rozwojem, zmniejszeniem awaryjności czy wzrostem efektywności. Obecnie Grupa PKP prowadzi wiele projektów dotyczących ochrony infrastruktury krytycznej czy budowy infrastruktury odpornej na działania kryzysowe. Elementem takich działań dotyczących „Neutralnego dworca z elementami węzła przesiadkowego w modelu Smart TOD” są zaplanowane prace związane z budową hubu energetycznego służącego zarządzaniu energią w obszarze stacji kolejowej i jej okolicy, natomiast działania zaplanowane w ramach „Holistycznego zarządzania energią elektryczną na kolei” zakładają prace dotyczące energii trakcyjnej służącej zasilaniu pociągów. Główne cele działań w tym zakresie obejmują:

  • poprawę lokalnego wykorzystania energii pochodzącej z OZE na potrzeby odbiorów trakcyjnych, poprzez zmniejszenie mocy i ilości energii pobieranej z sieci dystrybucyjnej dzięki wykorzystaniu energii zielonej produkowanej na miejscu,
  • szersze wykorzystanie magazynów energii do celów kolejowych, w tym wspierających rekuperację,
  • opracowanie i przetestowanie prototypowej instalacji magazynowania energii w wodorze
    w ramach zarządzania energią na potrzeby kolei w ramach lokalnego obszaru bilansowania.

Infrastruktura krytyczna oraz zapewnienie jej ciągłości działania to jedno z kluczowych zadań państwa. Rozwój gospodarki oraz społeczeństwa uzależnia nas od dostaw energii oraz jej nośników. Identyfikacja czynników ryzyka, budowa nowoczesnych systemów odpornych na stany kryzysowe czy dywersyfikacja źródeł energii to kluczowe elementy, które zapewnią bezpieczeństwo i ciągłość działania infrastruktury.

 

autor: dr. Rafał Zgorzelski

Członek Zarządu holdingu PKP S.A., przewodniczący Rady Polityki IT Grupy PKP i PKP PLK.

 

1] Zeszyty Naukowe AON nr 4 (105) 2016, SYSTEMOWE WYMOGI BEZPIECZEÑSTWA, IDENTYFIKACJA INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ I JEJ ZAGROŻEŃ, mjr mgr inż. Jacek MILEWSKI, Akademia Sztuki Wojennej.


 

POLECANE
1 maja Solidarność obchodzi święto św. Józefa Robotnika gorące
1 maja Solidarność obchodzi święto św. Józefa Robotnika

1 maja ludzie pracy z całej Polski przybywają do Kalisza, aby wspólnie uczestniczyć Ogólnopolskiej Pielgrzymce Robotników do św. Józefa. Podczas tej wyjątkowej uroczystości pracownicy i pracodawcy jednoczą się, by razem modlić się o wstawiennictwo patrona ludzi pracy.

Jerzy Kwaśniewski: Barbarzyńskie praktyki aborcyjne w Polsce muszą się skończyć! gorące
Jerzy Kwaśniewski: Barbarzyńskie praktyki aborcyjne w Polsce muszą się skończyć!

W Wielkim Tygodniu – gdy wspominaliśmy męczeńską śmierć Jezusa – wielu Polaków usłyszało o niewinnej śmierci… 9-miesięcznego Felka (takie zmienione imię nadali mu dziennikarze „Gazety Wyborczej”).

Nie żyje Tomasz Jakubiak. Znany kucharz i juror miał 41 lat z ostatniej chwili
Nie żyje Tomasz Jakubiak. Znany kucharz i juror miał 41 lat

Znany kucharz Tomasz Jakubiak zmarł 30 kwietnia 2025 roku w wieku 41 lat. Informację przekazała jego rodzina.

Stanowski opuścił studio podczas rozmowy z Maciakiem z ostatniej chwili
Stanowski opuścił studio podczas rozmowy z Maciakiem

Krótko trwała środowa rozmowa na Kanale Zero z kandydatem na prezydenta Maciejem Maciakiem. Krzysztof Stanowski wyszedł ze studia, po tym, jak Maciak chwalił Putina.

Niemcy cichym wspólnikiem Rosji w destabilizacji Polski gorące
Niemcy cichym wspólnikiem Rosji w destabilizacji Polski

Inżynieria przymusowej migracji stała się bezprecedensową formą nacisku, za pomocą której Federacja Rosyjska realizuje swoje interesy geopolityczne. Wszystko wskazuje na to, że cichymi wspólnikami Rosji w planach zdestabilizowania państwa polskiego są Niemcy. Działania rządu w Berlinie idealnie wpisują się w rosyjską strategię. Czy to oznacza, że aktualna mimo wojny na Ukrainie budowa przestrzeni od Władywostoku do Lizbony ma się dokonać na gruzach państwa i Narodu Polskiego?

Dziwne zachowanie Trzaskowskiego w Olsztynie. Jest nagranie z ostatniej chwili
Dziwne zachowanie Trzaskowskiego w Olsztynie. Jest nagranie

Rafał Trzaskowski spotkał się z mieszkańcami Olsztyna na miejskiej plaży. Fragment przemówienia kandydata KO wzbudził spore zainteresowanie internautów.

Europoseł z Francji przywiozła do Warszawy setki pigułek aborcyjnych z ostatniej chwili
Europoseł z Francji przywiozła do Warszawy setki pigułek aborcyjnych

29 kwietnia 2025 r. poseł Mathilde Panot i europoseł Manon Aubry dostarczyły do Warszawy 300 pigułek aborcyjnych. Francuzki zapowiedziały, że wyślą ich więcej.

Gazowa hipokryzja Niemiec. Tak do Europy trafiają miliardy metrów sześciennych rosyjskiego gazu Wiadomości
Gazowa hipokryzja Niemiec. Tak do Europy trafiają miliardy metrów sześciennych rosyjskiego gazu

Chociaż Niemcy publicznie deklarują odejście od rosyjskich surowców, rzeczywistość wygląda zupełnie inaczej. Jak ujawnia niemiecki tygodnik „Der Spiegel”, niemiecka państwowa spółka SEFE (następczyni niemieckiego oddziału Gazpromu) sprowadza do kraju ogromne ilości rosyjskiego skroplonego gazu ziemnego (LNG) – często omijając własne zakazy i ukrywając faktyczny kierunek dostaw.

Debata prezydencka TVP. Ostra reakcja KRRiT z ostatniej chwili
Debata prezydencka TVP. Ostra reakcja KRRiT

KRRiT krytykuje wykluczenie Telewizji Republika z debaty prezydenckiej TVP z udziałem TVN i Polsatu, która odbędzie się 12 maja.

Słowa Grzegorza Brauna podczas debaty. Jest reakcja prokuratury gorące
Słowa Grzegorza Brauna podczas debaty. Jest reakcja prokuratury

Prokuratura Okręgowa Warszawa-Praga wszczęła w środę dochodzenie w sprawie znieważenia Żydów oraz nawoływania do nienawiści w trakcie poniedziałkowej debaty kandydatów na prezydenta. Chodzi o zachowanie Grzegorza Brauna w trakcie debaty prezydenckiej "Super Expressu".

REKLAMA

Transport kolejowy jako element infrastruktury krytycznej

Rozpoczęta w 2022 r. wojna w Ukrainie potwierdziła, jak ważne w warunkach zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa jest wykorzystanie środków transportowych, w szczególności transportu kolejowego, w celu zapewnienia realizacji zadań logistycznych, a także ewakuacji ludności cywilnej z rejonów zagrożonych.
Kolej. Tory. Ilustracja poglądowa Transport kolejowy jako element infrastruktury krytycznej
Kolej. Tory. Ilustracja poglądowa / Pixabay.com

Polska kolej od samego początku rosyjskiej agresji na Ukrainę bardzo aktywnie angażuje się w transport obywateli Ukrainy uchodzących przed skutkami wojny oraz w przewóz towarowy, w tym pomoc humanitarną. Dworce kolejowe zarządzane przez PKP S.A. były jednymi z pierwszych miejsc, do których trafiali i trafiają obywatele Ukrainy wjeżdżający do Polski.

 

Infrastruktura krytyczna

Określenie „infrastruktura krytyczna” po raz pierwszy zostało użyte w latach dziewięćdziesiątych XX w., w związku z dużymi awariami sieci energetycznej w Stanach Zjednoczonych, skutkującymi utrudnieniami funkcjonowania dla milionów obywateli [1]. Awarie sieci energetycznej wpłynęły negatywnie na wszystkie inne systemy w państwie, czego efektem było ukazanie, jak prawidłowe funkcjonowanie kraju zależne jest od poprawnie funkcjonującej infrastruktury krytycznej.

Infrastruktura krytyczna to systemy i sieci oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą obiekty, w szczególności systemy: zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa, żywność, wodę, systemy łączności, sieci teleinformatyczne, finansowe, ochrony zdrowia, transportowe, ratownicze, zapewniające ciągłość działania administracji publicznej.

Infrastruktura krytyczna wpływa na najważniejsze elementy funkcjonowania kraju, od systemu bezpieczeństwa i opieki zdrowotnej, przez gospodarkę, aż po rozwój społeczeństwa. Wojna w Ukrainie przypomniała wszystkim, że ochrona infrastruktury krytycznej jest jednym z najważniejszych priorytetów stojących przed państwem polskim.

Jednocześnie należy pamiętać, iż działania związane z infrastrukturą krytyczną nie dotyczą tylko procesów związanych z jej ochroną przed atakami i zagrożeniami czy skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, lecz również należy zabezpieczyć kraj przed tym, aby ewentualne uszkodzenia w funkcjonowaniu infrastruktury krytycznej były możliwie krótkotrwałe, łatwe do usunięcia. System infrastruktury krytycznej winien być tak zaprojektowany, aby w przypadku wyłączenia z użytku jednego obiektu, jego rolę, w bardzo szybkim czasie mógł przejąć inny obiekt.

Reasumując, kluczowym elementem nie jest jedynie plan ochrony infrastruktury krytycznej, lecz plan ciągłości jej działania. Poważna awaria jednego z elementów infrastruktury krytycznej ma swoje konsekwencje dla społeczeństwa, ponieważ wpływa na wszystkie aspekty naszego życia i zakłóca istotne elementy funkcjonowania państwa.

 

Awaria

Doskonałym przykładem awarii systemu infrastruktury krytycznej w Polsce była awaria linii energetycznej Krajnik-Glinki zasilającej miasto Szczecin. W 2008 r., lewobrzeżna część 400 tysięcznego miasta w jednej chwili pozostało bez energii elektrycznej. Awaria trwała ponad 14 godz. Przestała funkcjonować tramwajowa komunikacja miejska, uczelnie i szkoły odwołały zajęcia, sklepy zostały zamknięte, a sieci telefoniczne były przeciążone. Miasto ogarnął tzw. blackout.

Sytuacja, która wystąpiła w Szczecinie, przypomniała wszystkim jak ważne są dostawy energii oraz prawidłowe funkcjonowanie infrastruktury krytycznej. Zapewnienie obywatelom energii cieplnej oraz elektrycznej, jak również zaopatrzenie państwa w paliwa energetyczne, jest gwarancją właściwego funkcjonowania kraju i społeczeństwa. W Polsce większość elektrowni spalających węgiel kamienny i brunatny znajduje się w południowej części kraju, w celu skrócenia drogi transportu paliwa, którym są opalane. Głównym kanałem dystrybucji paliw energetycznych jest transport kolejowy. W I kwartale 2023 r. węgiel kamienny, brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny oraz grupa towarów: rudy metali, produkty górnictwa i kopalnictwa, koks, brykiety, produkty rafinacji ropy naftowej odpowiadały za 74% przewiezionej masy i 71% wykonanej pracy przewozowej (UTK).

 

Ciągłość działania

Przywołane dane pokazują, iż kluczowe znaczenie transportu kolejowego w zapewnieniu ciągłości działania energetycznej infrastruktury krytycznej jest niepodważalne. Przerwanie lub duże opóźnienia w dostawach paliw energetycznych mogłyby skutkować niedoborem energii elektrycznej w kraju.

Spółka PKP CARGO S.A., wchodząca w skład holdingu PKP, świadczy m.in. usługi przewozu paliw kopalnych dla przedsiębiorstw i podmiotów energetycznych takich jak elektrownie czy elektrociepłownie w całym kraju. Ostatnie umowy podpisane w 2023 r. przez PKP CARGO S.A. dotyczyły transportu węgla energetycznego, z kierunku śląskiego, do Enea Elektrowni Połaniec. Spółka została również wybrana w postępowaniu przetargowym na przewóz węgla na potrzeby całej grupy energetycznej PGE. W ramach zawartych umów PKP CARGO S.A. będzie realizowała transport surowców do Elektrowni Opole, Elektrowni Rybnik, Zespołu Elektrowni „Dolna Odra” i Elektrowni Turów, a także do elektrociepłowni w Gorzowie Wielkopolskim, Zgierzu, Krakowie, Kielcach, Lublinie i Rzeszowie.

Jednocześnie, ważnym elementem właściwego funkcjonowania energetycznej infrastruktury krytycznej i transportu kolejowego było zakupienie przez Grupę PGE spółki PKPE Holding sp. z o.o. będącej właścicielem spółki PKP Energetyka S.A.

PKP Energetyka S.A. (po zakupie przez Grupę PGE spółka zmieniła nazwę na PGE Energetyka Kolejowa S.A.) to jedna z największych firm dostarczających energię elektryczną dla transportu kolejowego, posiadająca rozbudowaną siec dystrybucyjną na terenie Polski. PGE, po sfinalizowaniu transakcji, stało się właścicielem firmy posiadającej wyłączność na usługi utrzymania sieci trakcyjnej oraz dostawy energii elektrycznej dla sektora kolejowego. Repolonizacja PKP Energetyki S.A. zwiększyła bezpieczeństwo energetyczne na kolei, nie tylko z perspektywy zarządcy linii kolejowych, ale także bezpieczeństwa transportu pasażerskiego oraz towarowego.

 

Rozwój

W celu zwiększenie bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej oraz zapewnienia jej prawidłowego funkcjonowania należy cały czas pracować nad jej rozwojem, zmniejszeniem awaryjności czy wzrostem efektywności. Obecnie Grupa PKP prowadzi wiele projektów dotyczących ochrony infrastruktury krytycznej czy budowy infrastruktury odpornej na działania kryzysowe. Elementem takich działań dotyczących „Neutralnego dworca z elementami węzła przesiadkowego w modelu Smart TOD” są zaplanowane prace związane z budową hubu energetycznego służącego zarządzaniu energią w obszarze stacji kolejowej i jej okolicy, natomiast działania zaplanowane w ramach „Holistycznego zarządzania energią elektryczną na kolei” zakładają prace dotyczące energii trakcyjnej służącej zasilaniu pociągów. Główne cele działań w tym zakresie obejmują:

  • poprawę lokalnego wykorzystania energii pochodzącej z OZE na potrzeby odbiorów trakcyjnych, poprzez zmniejszenie mocy i ilości energii pobieranej z sieci dystrybucyjnej dzięki wykorzystaniu energii zielonej produkowanej na miejscu,
  • szersze wykorzystanie magazynów energii do celów kolejowych, w tym wspierających rekuperację,
  • opracowanie i przetestowanie prototypowej instalacji magazynowania energii w wodorze
    w ramach zarządzania energią na potrzeby kolei w ramach lokalnego obszaru bilansowania.

Infrastruktura krytyczna oraz zapewnienie jej ciągłości działania to jedno z kluczowych zadań państwa. Rozwój gospodarki oraz społeczeństwa uzależnia nas od dostaw energii oraz jej nośników. Identyfikacja czynników ryzyka, budowa nowoczesnych systemów odpornych na stany kryzysowe czy dywersyfikacja źródeł energii to kluczowe elementy, które zapewnią bezpieczeństwo i ciągłość działania infrastruktury.

 

autor: dr. Rafał Zgorzelski

Członek Zarządu holdingu PKP S.A., przewodniczący Rady Polityki IT Grupy PKP i PKP PLK.

 

1] Zeszyty Naukowe AON nr 4 (105) 2016, SYSTEMOWE WYMOGI BEZPIECZEÑSTWA, IDENTYFIKACJA INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ I JEJ ZAGROŻEŃ, mjr mgr inż. Jacek MILEWSKI, Akademia Sztuki Wojennej.



 

Polecane
Emerytury
Stażowe