Koncepcja Zmian Systemu Wyborczego RKW
Omówienie
Jak donoszą media, PiS ma już podobno gotowy projekt Ordynacji Wyborczej (ten termin jest często błędnie zamiennie używany z Kodeksem Wyborczym). Byłoby miło, gdyby społeczeństwo miało możliwość zapoznać się z nim i zaopiniować go, aby kolejny raz nie doszło do przepychania kolanem niedopracowanych przepisów. Poniżej prezentujemy Koncepcję Systemu Wyborczego RKW, przekazaną Prezydentowi, Marszałkom Sejmu i Senatu, Premier Rządu oraz liderom rządzącej większości parlamentarnej 22 grudnia 2016 roku, która jednak nie doczekała się jak dotąd żadnej reakcji, poza désintéressement Pana Prezydenta z 15 września 2017, w którym pracownica Kancelarii skierowała nas do pana wicemarszałka Sejmu Ryszarda Terleckiego.
Opracowanie: Tomasz Hubert Cioska i Piotr Wolter „Shork” w ramach prac Zespołu Prawnego RKW, przyjęta na posiedzeniu Krajowej Rady Koordynatorów Ruchu Kontroli Wyborów i Liderów RKW 9 IV 2016 w Warszawie, uzupełniona o uwagi z debaty w Klubie Ronina 8 VIII 2016.
W demokracji lud jest pod pewnymi względami monarchą; (…) może być monarchą jedynie przez swoje głosy, które są jego wolą. Wola panującego jest to sam panujący. Ustawy, które określają prawo głosowania, są tedy zasadniczymi w tym [demokratycznym] rządzie
1) Uwagi wstępne
Opracowanie: Tomasz Hubert Cioska i Piotr Wolter „Shork” w ramach prac Zespołu Prawnego RKW, przyjęta na posiedzeniu Krajowej Rady Koordynatorów Ruchu Kontroli Wyborów i Liderów RKW 9 IV 2016 w Warszawie, uzupełniona o uwagi z debaty w Klubie Ronina 8 VIII 2016.
W demokracji lud jest pod pewnymi względami monarchą; (…) może być monarchą jedynie przez swoje głosy, które są jego wolą. Wola panującego jest to sam panujący. Ustawy, które określają prawo głosowania, są tedy zasadniczymi w tym [demokratycznym] rządzie
Monteskiusz, O duchu praw
1) Uwagi wstępne
- Uchylamy Kodeks Wyborczy (KW) w całości
- automatycznie wygasa kadencja Państwowej Komisji Wyborczej (PKW) z Krajowym Biurem Wyborczym (KBW) oraz Komisarzy Okręgowych
- Całość przepisów wyborczych w jednej ustawie
- zakaz wydawania prawa powielaczowego przez urzędników
- Podstawowe zabezpieczenia procesu wyborczego
- wprowadzenie prostego, transparentnego i bezawaryjnego systemu informatycznego
- pełen dostęp mężów zaufania do całości procesu wyborczego, w tym Informatycznych Mężów Zaufania (IMZ)
- monitoring i obligatoryjna rejestracja wideo całego procesu wyborczego
- ogólnokrajowy spis wyborców z dostępem telefonicznym z poziomu Obwodowej Komisji Wyborczej (OKW) poprzez gminne Biura Ewidencji Ludności (BEL)
i obowiązkową aktualizacją online - natychmiastowa publikacja wyników w obwodach i okręgach w internecie
- liczenie głosów w okręgach (por. uzasadnienie na następnych slajdach)
- redukcja roli gmin w procesie wyborczym – tylko wsparcie techniczne
- oddzielenie sądów od komisji wyborczych
- sąd nadzoruje przestrzeganie prawa, a nie wydaje werdykt nt wyborów
- wprowadzenie surowych sankcji finansowych i karnych za naruszenie procedur wyborczych
- Przekroczenie 5% głosów nieważnych powoduje konieczność powtórzenia wyborów
- Wystąpienie istotnej liczby naruszeń procedur wyborczych powoduje obowiązek powtórzenia wyborów
- Likwidacja ciszy wyborczej
- Prawie 28 000 tysięcy obwodowych komisji wyborczych (OKW) to ponad 200 000 ich członków, często nieprzeszkolonych, niedoszkolonych lub wręcz przeszkolonych do oszukiwania;
- Nadzór procesu głosowania w OKW musi być tak prosty, aby mógł go wykonać każdy obywatel po krótkim przeszkoleniu przez przewodniczącego. Z tego względu i z powodu wykluczenia mataczenia, liczenie musi odbywać się w innym miejscu i w innym składzie bardzo skutecznie przeszkolonym i patrzącym sobie nawzajem na ręce, przy szerokim udziale publiczności. Dostępność taką mogą zapewnić hale sportowe w trzykrotnie zmniejszonych okręgach
- Ilość okręgów sejmowych byłaby tożsama z senackimi, co uprościłoby procedury
i zwiększyło transparencję wyborów. - Mimo pełnej mobilizacji RKW i KOW, nie tylko nie udało nam się mieć przedstawicieli czy mężów zaufania we wszystkich komisjach, a nawet uzyskać znaczącej części kopii protokołów
z głosowania. Kontrola społeczna wywarła pożądany efekt, ale tylko na zaskoczonym przeciwniku - Mało prawdopodobne jest uzyskanie mobilizacji społecznej na podobnym poziomie
co w ostatnich wyborach - Przeciwnicy są coraz lepiej przygotowani – por. skoordynowane, podobne działania
w różnych Okręgach - Wyszkoleni przez wrogów członkowie komisji byli w stanie, przy wsparciu PKW i OkrKW oraz Policji, skutecznie paraliżować nasze działania w OKW i wymuszać niezgodną z prawem pracę komisji
- Zmiana zakresu terytorialnego okręgów wymusi automatycznie zmianę Komisarzy i Komisji Okręgowych
- Trzeba z wyborów zrobić „Święto demokracji” - na widownię mają przychodzić rodziny kandydatów z dziećmi, ich znajomi, ma być to temat dnia.
- Każdy może nagrywać i robić zdjęcia, a niezależnie, oficjalne kamery mają rejestrować cały proces liczenia.
- Liczenie w niedzielę, aby uniknąć metody fałszowania na zmęczenie, dzięki której Nowoczesna ma taki wynik, PSL zamienił się mandatami z KORWIN, a PiS wraz z Kukizem nie mają większości konstytucyjnej.
- Liczyć mają ludzie wspierani maszynowo, wypoczęci i opłacani, spoza Komisji Okręgowej.
- Jeden Okręg tylko dla zagranicy
- Jeden senator dla zagranicy (podstawowy parytet jeden senator na 300 000 wyborców)
i trzech posłów (jeden poseł na 65.217 wyborców zagranicą) - w ostatnich wyborach zagranicą uprawnionych było 199.451, głosowało 174.805
- Jeden senator dla zagranicy (podstawowy parytet jeden senator na 300 000 wyborców)
- Likwidacja OKW (lokali wyborczych) zagranicą
- Głosowanie tylko korespondencyjne za pośrednictwem placówek dyplomatycznych
z kosztami przerzuconymi na konsulat RP - Liczenie wszystkich głosów korespondencyjnych z zagranicy w jednym wydzielonym Okręgu „Zagranicznym” lub
- Głosowanie internetowe pod warunkiem zapewnienia bezpieczeństwa
i transparentności głosowania oraz dostępu IMZ
- Głosowanie tylko korespondencyjne za pośrednictwem placówek dyplomatycznych
- Obwody miejskie 2x większe
- OKW zazwyczaj są niedociążone pracą w ciągu dnia
- po odjęciu obowiązku liczenia ilość pracy będzie jeszcze mniejsza
- uniknie się organizowania wyborów w wielu lokalach (OKW) w tym samym budynku,
czy nawet w jednej Sali.
- Obwody zamknięte:
- głosowanie obnośne („urna dodatkowa”) w salach szpitalnych i celach
- krótkie głosowanie – jedna komisja obsługuje wiele obwodów zamkniętych
do określonego limitu wyborców - Należy rozważyć automatyczne orzekanie odebrania czynnego prawa wyborczego sprawcom ciężkich przestępstw
- Komisje wyborcze wszystkich szczebli (Obwód, Okręg, Kraj) jako organy administracji państwa
- Niezależność Komisji Wyborczych od sądów i administracji samorządowej i rządowej
- Możliwość pełnienia funkcji poza miejscem zamieszkania
- Zakaz pełnienia funkcji w komisjach przez:
- urzędników gminnych i funkcjonariuszy publicznych – z wyjątkiem nauczycieli
poza ich szkołami - osoby naruszające przepisy wyborcze we wcześniejszych wyborach
- członków komisji z wyborów poprzednich, które uzyskały większość ocen negatywnych pozostałych członków komisji
- tajnych współpracowników i funkcjonariuszy tajnych służb PRL i UW i etatowych pracowników PZPR i partii satelickich.
- urzędników gminnych i funkcjonariuszy publicznych – z wyjątkiem nauczycieli
- Wymagane szkolenia i egzaminy oraz staże w komisjach do pełnienia funkcji przewodniczącego i wice
- w okresie przejściowym, do czasu zdobycia odpowiedniego stażu wg nowych przepisów, o nominacji na przewodniczącego i wice decyduje wynik testów i nienaganna opinia
z poprzednich wyborów (zastrzeżenia kilku członków OKW lub Mężów Zaufania
w protokole automatycznie dyskwalifikują)
- w okresie przejściowym, do czasu zdobycia odpowiedniego stażu wg nowych przepisów, o nominacji na przewodniczącego i wice decyduje wynik testów i nienaganna opinia
- Członków komisji wyłaniają partie polityczne i stowarzyszenia rejestrowe, mogą się także same zgłaszać osoby chętne
- Rotacja przydziałów do obwodów, przydział na drodze losowania, nie wolno powtarzać tych samych przydziałów w kolejnych wyborach
- Zakaz udziału w komisji przedstawicieli administracji lokalu
- Minimum 6 członków komisji
- Przewodniczący i wiceprzewodniczący lub przynajmniej jeden z nich z innym członkiem komisji:
- odpowiada za włączenie i wyłączenie 2 kamer monitoringu, co potwierdza protokolarnie
- przestrzeganie procedur wyborczych w lokalu OKW
- wywiesza na lokalu OKW protokół ręczny (frekwencji)
- przewozi urnę i pozostałe materiały wyborcze do okręgu odpowiadając za stan ich zabezpieczeń (plomb)
- uczestniczy w liczeniu głosów w Okręgu
- wywiesza protokół głosowania na lokalu OKW po jego sporządzeniu w Okręgu
- Wszyscy członkowie komisji odpowiadają materialnie za zgodność ilości podpisów w spisie
z ilością kart wydanych oraz ilością kart niewykorzystanych- 10% diety potrącane w formie kary finansowej za każdy ‰ niezgodności
- Podstawą wypłaty diety protokół obwodu z okręgu
- Wewnętrzne oceny pracy każdego z członków komisji przez wszystkich pozostałych
pod koniec dnia pracy- przewaga ocen negatywnych = zakaz pełnienia funkcji w przyszłości
- Diety
- 10% miesięcznego wynagrodzenia minimalnego (mwm) dla członka
- 15% mwm dla przewodniczącego i wice;
- dodatkowe po 5% mwm otrzymują osoby jadące do okręgu
- pierwszeństwo dla przewodniczącego i wice.
- Składa się z po 2 przedstawicieli z każdego z komitetów, które zgłosiły kandydatów w danym Okręgu
- Wyłania spośród siebie przewodniczącego i wice
- nie mogą być z tego samego komitetu
- Powołuje Naczelnika Okręgowego Biura Wyborczego jeśli nie zaakceptuje kandydata zaproponowanego przez Wojewodę.
- Podejmuje uchwały większością głosów obecnych na sali co do:
- ważności głosu – przewodniczący ma głos rozstrzygający
- przeliczenia ręcznego głosów – w każdym przypadku
- zatwierdzeniu protokołu z obwodu w razie złożonych uwag lub wystąpienia niezgodności
- Weryfikuje podpisy na spisie wyborców z ilością kart niewykorzystanych
- Nadzoruje zliczanie maszynowe głosów
- Następczego ręcznego liczenia głosów z OKW może żądać:
- Przedstawiciel tej OKW w każdym przypadku
- każdy członek Komisji Okręgowej – z dowolnych 3 OKW
- Komisja Okręgowa w każdym przypadku
- Pierwszeństwo w obejmowaniu funkcji liczących ręcznie głosy mają osoby nie wylosowane
do komisji obwodowych- Liczącym przysługuje 50% diety członka komisji
- Przewodniczący sporządza wraz z przedstawicielami obwodu protokoły z przeliczania głosów w OKW
- Podpisują 3 osoby z Okręgu z różnych komitetów, 2 przedstawiciele OKW oraz Naczelnik BW lub jego zastępca (kwitując przekazanie kart i pozostałych materiałów wyborczych
do depozytu) - Protokół jest publikowany w internecie, a następnie (lub najlepiej równocześnie,
tą samą czynnością) przekazywany do centrali i przewożony przez członków OKW
do lokalu i wywieszony obok protokołu frekwencji
- Podpisują 3 osoby z Okręgu z różnych komitetów, 2 przedstawiciele OKW oraz Naczelnik BW lub jego zastępca (kwitując przekazanie kart i pozostałych materiałów wyborczych
- Członkowie Komisji Okręgowych nie otrzymują wynagrodzenia
- komitety mogą ich wynagradzać ze swoich środków
- Tworzona analogicznie jak Komisje Okręgowe
- po 2 członków wszystkich komitetów zgłoszonych w Okręgach
- Działa przez cały czas przygotowania wyborów od momentu rejestracji list kandydatów
przez Sędziów Komisarzy - Nadzoruje proces przygotowania i prowadzenia wyborów
- Powołuje Dyrektora Biura Wyborczego, jeśli nie zaakceptuje kandydata zaproponowanego przez Premiera
- Komisja weryfikuje protokoły z Okręgów i ogłasza wynik wyborów
- Komisja rozpatruje protesty wyborcze
- Członkowie Komisji Krajowej nie otrzymują wynagrodzenia
- komitety mogą ich wynagradzać ze swoich środków
- Powoływani są tylko na czas wyborów, maksymalnie 2 razy
- Krajowego Komisarza Wyborczego powołuje Krajowa Komisja Wyborcza spośród kandydatów przedstawionych przez Prezydenta, Premiera, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu i przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa
- Okręgowych sędziów komisarzy powołuje Komisja Okręgowa spośród kandydatów przedstawionych przez Marszałka Województwa, Wojewodę, prezesów Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
- Sędziowie Komisarze
- nie wchodzą w skład Komisji Wyborczych
- sprawują nadzór nad prawidłowością procesu wyborczego
- wiążąco wyjaśniają i rozstrzygają wątpliwości prawne
- wydają zarządzenia w doraźnym trybie wyborczym
- wydają polecenia oddelegowanym do ochrony wyborów oddziałom Policji działającym jak Straż Marszałkowska
- mają po jednym zastępcy
- sprawują funkcję poza swoim macierzystym Okręgiem
- nie mają immunitetu z tytułu podejmowanych decyzji (lub ich braku)
- Odwołania od decyzji Sędziego Komisarza Okręgowego rozpatruje Komisarz Krajowy,
a dalej – Sąd Najwyższy w 24h trybie wyborczym
- Mężów zaufania powołują komitety wyborcze i stowarzyszenia rejestrowe.
- Mężowie zaufania są obecni na wszystkich etapach procesu wyborczego, w tym przy druku
i pakowaniu kart wyborczych. - Mężowie zaufania mają prawo rejestrować wszystkie etapy procesu wyborczego
- prawo wykorzystania materiałów tylko dla celów procesowych
- Mężowie zaufania podpisują protokoły. Jeśli podpisu brak, cała komisja sporządza notatkę wyjaśniającą jego brak.
- Jeśli mąż zaufania zgłosił uwagi lub zastrzeżenia, komisja ma bezwzględny obowiązek przyjąć je do protokołu i niezwłocznie ustosunkować się do nich na piśmie – załączniku do protokołu
- Centralny spisów wyborców
- Aktualizacje i dopisywanie wyborców przez BEL widoczne w czasie rzeczywistym w całym kraju
- Dopisywanie wyborców możliwe także w czasie wyborów
- telefon i potwierdzenie w BEL z zapisem w uwagach w spisie wyborców kodu operacji
w systemie informatycznym przez BEL
- telefon i potwierdzenie w BEL z zapisem w uwagach w spisie wyborców kodu operacji
- Integracja z czytnikiem kodów na dowodach osobistych w lokalu,
- automatyczne odnotowywanie faktu głosowania w centralnym spisie – postulat
na przyszłość w miarę możliwości technicznych i finansowych
- automatyczne odnotowywanie faktu głosowania w centralnym spisie – postulat
- Nadzór Komisarza Krajowego i Okręgowych
- Dostęp IMZ do spisu wyborców
- Wybory odbywają się w sobotę
- Wybory w obwodach zamkniętych
- z urną przenośną,
- trwają tylko do czasu dotarcia przez komisję do wszystkich potencjalnych wyborców
w salach szpitalnych lub celach, - następnie urna jest plombowana i przewożona do Okręgu, gdzie jest przechowywana pod kontrolą i monitoringiem do godziny zakończenia głosowania i zamknięcia lokali;
- ta sama komisja pobiera następny spis wyborców i jedzie do kolejnego obwodu zamkniętego.
- Osoby niewidome głosują przez pomocnika lub dowożone są do wskazanej OKW, wyposażonej w nakładki Braille’a
- Głosowanie korespondencyjne tylko w okręgu zagranicznym
- W jednym pomieszczeniu może być tylko jeden lokal wyborczy
- Monitoring wszystkich lokali wyborczych – ciągłe filmowanie wszystkich etapów prac komisji i samego głosowania
- 2 kamery offline na komisję i na urnę, zabezpieczone przed otwarciem
- przewodniczący komisji odpowiada za włączenie i zapakowanie kamer
wraz z materiałami wyborczymi - nagrania tylko dla celów procesowych
- w obwodach zamkniętych 2 członków komisji nagrywa
- Pudła do głosowania z daszkiem (zabezpieczenie tajności głosowania przed kamerą)
- Czy filmowanie narusza zasadę tajności?
- Filmowanie, czyli dwie kamery bez dostępu do sieci, zapisujące dane bezpiecznie
na nośnik są skierowane odpowiednio na urnę z góry i na komisję wydającą karty
nie narusza tajności wyborów
- Filmowanie, czyli dwie kamery bez dostępu do sieci, zapisujące dane bezpiecznie
- Kamery mają służyć do sprawdzenia czy:
- kamera nie była wyłączana (ciągłość zapisu)
- liczba kart wrzucanych zgadza się z liczbą z protokołu
- nie było innych naruszeń procedury
- Nagrania są zabezpieczane
- Kamery wraz z kartami pamięci dokładane są do materiałów wyborczych i plombowane
- Nagrania mogą być użyte tylko przez sąd na posiedzeniu zamkniętym w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lub zaskarżenia wyników komisji obwodowych
- Karty sztywne, niedużego formatu (np. A6) typu kupon Lotto
- Listy pod literami alfabetu, numerowanie kandydatów kolejno (zmniejszenie możliwości pomyłki czy wprowadzenia w błąd)
- Kontrola druku przez Komisję Krajową i mężów zaufania
- karty numerowane nieciąge (kodowane) osobno dla każdej OKW z zakodowanymi przydzielonymi numerami
- Liczenie i sprawdzanie kart oraz nadawanie ważności pieczęcią OKW w dniu wyborów
- Wydawanie kart tylko za podpisem na spisie lub przynajmniej Znakiem „x” lub „+” opatrzonym podpisem 2 członków OKW
- Głosowanie – zakreślenie większej części pola z numerem
- Dodanie na karcie do głosowania pola „głos wstrzymujący”
- Półprzezroczysta – umożliwiająca sprawdzenie, czy jest pusta, ale nie odczytywanie głosów
- Blokada zabezpieczająca przed wrzucaniem innych przedmiotów i większej ilości kart
- Techniczna możliwość otwarcia urny tylko komisyjnie w okręgu (klucz lub szyfr)
- Plombowanie wlotu po zakończeniu głosowania
- Zabezpieczenie techniczne plomby (pokrywa urny) przed przypadkowym uszkodzeniem
- Komisyjny przewóz zaplombowanej urny do okręgu
- Odpowiedzialność karna osób przewożących za naruszenie plomb
- Po zakończeniu wyborów Komisja Obwodowa:
- plombuje urnę
- liczy podpisy wyborców na spisie i niewykorzystane karty
- wywiesza na lokalu OKW częściowy protokół (tylko ręczny, kopia do Okręgu)
- Każda strona każdego egzemplarza protokołu musi być opatrzona parafami wszystkich obecnych członków Komisji, na ostatniej pełne podpisy
- przesyła do Okręgu informacje z protokołu MMSem ze zdjęciem
- pakuje i plombuje spisy i niewykorzystane karty
- przewozi urnę do okręgu w obecności Mężów zaufania
- Wszystkie urny zwożone do Okręgu są składowane w jednym monitorowanym pomieszczeniu pod nadzorem mężów zaufania i Policji (sala gimnastyczna z trybunami)
- Liczenie głosów odbywa się w tym samym pomieszczeniu
- W liczeniu głosów uczestniczą członkowie OKW (przewodniczący i wice lub osoba wydelegowana) i członkowie Komisji Okręgowej, obserwują mężowie zaufania i – w miarę możliwości – wyborcy
- Weryfikowane są spisy wyborców i niewykorzystane karty do głosowania
- Maszynowe i dodatkowo ręczne liczenie głosów z szerokim dostępem obserwatorów
oraz rejestracją wideo - Po zakończeniu liczenia głosów sporządzany jest protokół z głosowania w OKW, niezwłocznie wywieszany na lokalu
- Wyniki głosowania z OKW w miarę zliczania poszczególnych urn w Okręgach podawane są
na bieżąco do publicznej wiadomości w internecie, a tym samym przesyłane elektronicznie
do Komisji Krajowej - Okręgowa Komisja Wyborcza podaje do wiadomości publicznej wynik wyborów w Okręgu
i równocześnie przesyła go elektronicznie do Krajowej Komisji Wyborczej - Krajowa Komisja Wyborcza dokonuje podsumowania wyników z Komisji Okręgowych, ogłasza wyniki wyborów i – zgodnie z obowiązującą Ordynacją Wyborczą – przydziela mandaty komitetom wyborczym i poszczególnym kandydatom
- Wszystkie protokoły pozostają publicznie dostępne w internecie
- Informatyczni mężowie zaufania (IMZ)
- delegowani przez komitety na poziomie krajowym
- ograniczona liczba IMZ ze względów technicznych i bezpieczeństwa
- zobowiązanie do zachowania tajemnicy (dane osobowe - spis wyborców)
- Wgląd IMZ do systemu na zasadzie obserwatorów do:
- struktury całego systemu oraz kodem źródłowym programów przed wyborami – identyczność z faktycznie zastosowanym gwarantowana przy pomocy odpowiednich algorytmów kryptograficznych;
- systemu poprzez strony www, jak również bezpośredni dostęp do bazy danych systemu i plików dziennika zdarzeń kolejnego i ciągłego, wynikającego z procesu liczenia głosów;
- pakietów danych przesyłanych pomiędzy komputerami w obwodowych komisjach wyborczych i serwerami krajowymi.
- Rozszerzenie, zaostrzenie i doprecyzowanie przepisów karnych za niestosowanie się organów wyborczych wszystkich szczebli do procedur zawartych w Kodeksie
- w sprawach mniejszej wagi redukcja lub odebranie diety
- Komisarze wydają zarządzenia w stosunku do OKW z rygorem natychmiastowej wykonalności
- Wydelegowane do ochrony wyborów oddziały Policji działające jako straż marszałkowska Komisarza
- Otwarcie drogi sądowej w postępowaniach przeciwko Komisarzom niedopełniającym obowiązków i naruszającym przepisy wyborcze
- zniesienie immunitetu sędziowskiego w tym zakresie.
Wszelkie pytania i komentarze do Koncepcji prosimy składać poprzez formularz kontaktowy dostępny na stronie internetowej Ruchu Kontroli Wyborów: www.ruchkontroliwyborow.pl
