Ewangeliczny Syn Człowieczy i jego trzy znaczenia w tradycji żydowskiej

"Określenie „syn człowieczy” pojawia się wielokrotnie w Ewangeliach i wyraźnie nawiązuje do jego użycia w szerszej tradycji żydowskiej, gdzie miało ono trzy różne znaczenia", pisze prof. Serge Ruzer, wykładowca Religioznawstwa Porównawczego Hebrew University w Jerozolimie, w komentarzu dla Centrum Heschela KUL na niedzielę 25 sierpnia.
 Ewangeliczny Syn Człowieczy i jego trzy znaczenia w tradycji żydowskiej
/ pixabay.com/sharkolot

Pełny tekst komentarza:

Mężczyzna

Określenie „syn człowieczy” pojawia się wielokrotnie w Ewangeliach i wyraźnie nawiązuje do jego użycia w szerszej tradycji żydowskiej, gdzie miało ono trzy różne znaczenia. Po pierwsze, w Księdze Jeremiasza (49, 18. 33, 50, 40. 43) „syn człowieczy” lub „syn Adama” oznacza ogólnie „mężczyznę” lub wszystkich ludzi. To samo oznacza zwrot „zrodzony z kobiety” znaleziony w zwojach znad Morza Martwego i w Liście do Galatów 4, 4. W tym ogólnym znaczeniu wyrażenie to pojawia się w wielu fragmentach Ewangelii, na przykład w Ewangelii Marka 2, 27-28 (także we fragmentach paralelnych): „I rzekł im: To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Zatem Syn Człowieczy jest panem szabatu”. Jezus odpowiada tutaj na krytykę, że pozwolił swoim głodnym uczniom zrywać kłosy w szabat i argumentuje, że bezpośrednie potrzeby ludzi - tutaj „człowieka”, co jest oczywiście synonimem „syna człowieczego” - mają pierwszeństwo przed rytualnymi nakazami szabatu. W ten sposób opowiada się po stronie tendencji poświadczonej w źródłach rabinicznych (Mekhilta i rabbi Ishmael na temat Księgi Wyjścia 31, 14): „Szabat został przekazany tobie, a nie ty szabatowi”.

Czytaj także: Upamiętnienie bł. ks. Jerzego Popiełuszki na Wybrzeżu Gdańskim

Prorok

Inne znaczenie wyrażenia syn człowieczy / syn Adama jest ukazane w Księdze Ezechiela i jej licznych echach w literaturze rabinicznej: w ten sposób Bóg zwraca się do proroka. To szczególne znaczenie jest bardzo wyraźne w tradycji synoptycznej Mateusza, Marka i Łukasza, kiedy Jezus mówi o sobie szczególnie, kiedy przeczuwa swój przyszły tragiczny los. Jest możliwe, że powszechnie używano zwrotu „syn człowieczy” zamiast „ja”, gdy odnoszono się do czegoś katastrofalnego mającego przydarzyć się danemu mówcy. Istnieją przypadki, w których rozróżnienie między znaczeniem ogólnym a indywidualnym w odniesieniu do Jezusa jest niejasne np. we fragmencie z Ewangelii Łukasza 9, 58: „Lisy mają nory i ptaki powietrzne - gniazda, lecz Syn Człowieczy nie ma miejsca, gdzie by głowę mógł oprzeć”. Czy jest to stwierdzenie nawiązujące do powszechnego trudnego ludzkiego położenia czy raczej konkretnie do sytuacji Jezusa?

Chwalebny Izraela

Trzecie charakterystyczne użycie tego wyrażenia znajduje się w Księdze Daniela 7. Po opisaniu historii świata jako kolejnych rządów czterech złych imperiów, reprezentowanych w sferze niebieskiej przez cztery straszne bestie, wizja przedstawia przyszły wiek odkupienia uosobiony przez „jakoby Syna Człowieczego”, przybywającego na obłokach i wprowadzającego królestwo Boże i świętych Izraela. Nie jest jasne, czy ten syn człowieczy był postrzegany przez autora jako prawdziwie indywidualna postać (nawet jeśli anielska), czy raczej tylko jako symboliczna reprezentacja chwalebnego Izraela.

Czytaj także: Franciszek: Im bardziej lgniemy do Jego Ewangelii, tym bardziej doświadczamy piękna bycia z Nim

Mesjasz

Jednak już w Przypowieściach Henocha (1 Henoch 48) z początku I wieku n.e. „syn człowieczy” z Daniela 7 został zinterpretowany jako osoba, co więcej, jest on tam zdefiniowany jako Mesjasz. Trend ten zostanie później podchwycony przez literaturę rabiniczną. Właśnie to trzecie znaczenie określenia „syn człowieczy” jest przywoływane, kiedy Ewangelie synoptyczne mówią o przyszłym pojawieniu się postaci z Daniela 7 i utożsamiają ją z Jezusem, który pewnego dnia powróci jako anielski odkupiciel (Mt 26, 64): „Jezus mu odpowiedział (…): powiadam wam: Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego, i nadchodzącego na obłokach niebieskich”.

W Przypowieściach Henocha nastąpił jeszcze jeden kluczowy rozwój. W Księdze Daniela 7 syn człowieczy pojawia się dopiero przy końcu czasów, jednakże 1 Henoch 48 mówi, że on, Mesjasz, istniał w sferze niebieskiej przed stworzeniem świata i był przepełniony całą Bożą mądrością. Wydaje się zatem, że ta unowocześniona wersja  (nieobecna w tradycji synoptycznej Mateusza, Marka i Łukasza) kryje się nie tylko za Prologiem Czwartej Ewangelii, który mówi o Mesjaszu jako eschatologicznym ucieleśnieniu preegzystującego Bożego Logosu, ale także znajduje odniesienie w wypowiedzi Jezusa w Ewangelii Jana 6, 61-62: „A co będzie, gdy ujrzycie Syna Człowieczego, jak będzie wstępował tam, gdzie był przedtem?”

O autorze

Prof. Serge Ruzer uzyskał doktorat na Hebrew University w Jerozolimie w 1996 roku, gdzie został mianowany profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Religioznawstwa Porównawczego i pracownikiem naukowym w Centrum Studiów nad Chrześcijaństwem tego uniwersytetu. Jego badania i publikacje dotyczą głównie żydowskiego pochodzenia wczesnego chrześcijaństwa i wczesnej literatury syryjskiej.

 

Centrum Heschela KUL

 


 

POLECANE
Publicysta Forum Żydów Polskich: Mamy prawo oburzać się na Grzegorza Brauna, ale nie mamy prawa zamykać mu ust tylko u nas
Publicysta Forum Żydów Polskich: Mamy prawo oburzać się na Grzegorza Brauna, ale nie mamy prawa zamykać mu ust

Kluczowe pytanie: czy, gdyby Grzegorz Braun za swoje słowa został oskarżony z urzędu i skazany, byłoby to dowodem siły państwa, czy wręcz odwrotnie - dowodem jego słabości?

Ostrzeżenie dla większości województw. Jest komunikat IMGW z ostatniej chwili
Ostrzeżenie dla większości województw. Jest komunikat IMGW

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał ostrzeżenie I stopnia przed przymrozkami na większym obszarze kraju. Na Pomorzu, Kujawach oraz Warmii i Mazurach temperatura może spaść do minus 7 st. C przy gruncie, a na Mazowszu, w Wielkopolsce oraz w Łódzkiem do minus 3 st. C.

Była wychowawczyni o Rafale Trzaskowskim: więcej niż rozczarowanie. Jest nagranie gorące
Była wychowawczyni o Rafale Trzaskowskim: "więcej niż rozczarowanie". Jest nagranie

Telewizja wPolsce24 wyemitowała wypowiedź byłej wychowawczyni i nauczycielki języka Polskiego Rafała Trzaskowskiego Joanny Ewy Gendek na temat kandydata Koalicji Obywatelskiej w nadchodzących wyborach prezydenckich. Jej opinia jest druzgocąca.

Niemcy mają problem. Tapinoma Magnum jest w kolejnym landzie z ostatniej chwili
Niemcy mają problem. Tapinoma Magnum jest w kolejnym landzie

Agresywne superkolonie Tapinoma magnum rozprzestrzeniają się w Nadrenii Północnej‑Westfalii zagrażając infrastrukturze i mieszkańcom – informuje ruhr24.de.

Kto wysadził Nord Stream? Tajemnicze słowa Trumpa z ostatniej chwili
Kto wysadził Nord Stream? Tajemnicze słowa Trumpa

– Wielu ludzi wie, kto wysadził gazociągi Nord Stream – powiedział w poniedziałek prezydent Donald Trump, twierdząc, że on jako pierwszy "wysadził" bałtyckie sieci przesyłowe, nakładając na nie sankcje.

Kłopoty sztabu Trzaskowskiego? Jest zawiadomienie z ostatniej chwili
Kłopoty sztabu Trzaskowskiego? Jest zawiadomienie

Czy sztab Trzaskowskiego złamał prawo? Lubelski radny wskazuje na agitację przy ratuszu i składa zawiadomienie.

Niepokojące informacje z granicy Polski z Niemcami. Komunikat niemieckich służb z ostatniej chwili
Niepokojące informacje z granicy Polski z Niemcami. Komunikat niemieckich służb

W sobotę oraz w niedzielę doszło w Niemczech do serii zatrzymań afgańskich migrantów. Służby przekazały, ze zostali odesłani do Polski.

Wyciekł arkusz maturalny. CKE zabrała głos z ostatniej chwili
Wyciekł arkusz maturalny. CKE zabrała głos

Zdjęcia arkusza maturalnego z polskiego wyciekły do mediów społecznościowych. CKE podejrzewa, że zdjęcia wykonał zdający.

Premier Rumunii rezygnuje po ogłoszeniu wyników wyborów z ostatniej chwili
Premier Rumunii rezygnuje po ogłoszeniu wyników wyborów

Premier Rumunii Marcel Ciolacu zapowiedział rezygnację po wynikach wyborów prezydenckich – informują rumuńskie media.

Gazeta Wyborcza zaatakowała Karola Nawrockiego. Mec. Lewandowski: To manipulacja z ostatniej chwili
Gazeta Wyborcza zaatakowała Karola Nawrockiego. Mec. Lewandowski: To manipulacja

Znany prawnik Bartosz Lewandowski odniósł się do publikacji "Gazety Wyborczej" dotyczącej kandydata na prezydenta, Karola Nawrockiego. "Panie Redaktorze, przeczytałem ten tekst w całości i to co Pan napisał to manipulacja" - stwierdził mec. dr Lewandowski.

REKLAMA

Ewangeliczny Syn Człowieczy i jego trzy znaczenia w tradycji żydowskiej

"Określenie „syn człowieczy” pojawia się wielokrotnie w Ewangeliach i wyraźnie nawiązuje do jego użycia w szerszej tradycji żydowskiej, gdzie miało ono trzy różne znaczenia", pisze prof. Serge Ruzer, wykładowca Religioznawstwa Porównawczego Hebrew University w Jerozolimie, w komentarzu dla Centrum Heschela KUL na niedzielę 25 sierpnia.
 Ewangeliczny Syn Człowieczy i jego trzy znaczenia w tradycji żydowskiej
/ pixabay.com/sharkolot

Pełny tekst komentarza:

Mężczyzna

Określenie „syn człowieczy” pojawia się wielokrotnie w Ewangeliach i wyraźnie nawiązuje do jego użycia w szerszej tradycji żydowskiej, gdzie miało ono trzy różne znaczenia. Po pierwsze, w Księdze Jeremiasza (49, 18. 33, 50, 40. 43) „syn człowieczy” lub „syn Adama” oznacza ogólnie „mężczyznę” lub wszystkich ludzi. To samo oznacza zwrot „zrodzony z kobiety” znaleziony w zwojach znad Morza Martwego i w Liście do Galatów 4, 4. W tym ogólnym znaczeniu wyrażenie to pojawia się w wielu fragmentach Ewangelii, na przykład w Ewangelii Marka 2, 27-28 (także we fragmentach paralelnych): „I rzekł im: To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Zatem Syn Człowieczy jest panem szabatu”. Jezus odpowiada tutaj na krytykę, że pozwolił swoim głodnym uczniom zrywać kłosy w szabat i argumentuje, że bezpośrednie potrzeby ludzi - tutaj „człowieka”, co jest oczywiście synonimem „syna człowieczego” - mają pierwszeństwo przed rytualnymi nakazami szabatu. W ten sposób opowiada się po stronie tendencji poświadczonej w źródłach rabinicznych (Mekhilta i rabbi Ishmael na temat Księgi Wyjścia 31, 14): „Szabat został przekazany tobie, a nie ty szabatowi”.

Czytaj także: Upamiętnienie bł. ks. Jerzego Popiełuszki na Wybrzeżu Gdańskim

Prorok

Inne znaczenie wyrażenia syn człowieczy / syn Adama jest ukazane w Księdze Ezechiela i jej licznych echach w literaturze rabinicznej: w ten sposób Bóg zwraca się do proroka. To szczególne znaczenie jest bardzo wyraźne w tradycji synoptycznej Mateusza, Marka i Łukasza, kiedy Jezus mówi o sobie szczególnie, kiedy przeczuwa swój przyszły tragiczny los. Jest możliwe, że powszechnie używano zwrotu „syn człowieczy” zamiast „ja”, gdy odnoszono się do czegoś katastrofalnego mającego przydarzyć się danemu mówcy. Istnieją przypadki, w których rozróżnienie między znaczeniem ogólnym a indywidualnym w odniesieniu do Jezusa jest niejasne np. we fragmencie z Ewangelii Łukasza 9, 58: „Lisy mają nory i ptaki powietrzne - gniazda, lecz Syn Człowieczy nie ma miejsca, gdzie by głowę mógł oprzeć”. Czy jest to stwierdzenie nawiązujące do powszechnego trudnego ludzkiego położenia czy raczej konkretnie do sytuacji Jezusa?

Chwalebny Izraela

Trzecie charakterystyczne użycie tego wyrażenia znajduje się w Księdze Daniela 7. Po opisaniu historii świata jako kolejnych rządów czterech złych imperiów, reprezentowanych w sferze niebieskiej przez cztery straszne bestie, wizja przedstawia przyszły wiek odkupienia uosobiony przez „jakoby Syna Człowieczego”, przybywającego na obłokach i wprowadzającego królestwo Boże i świętych Izraela. Nie jest jasne, czy ten syn człowieczy był postrzegany przez autora jako prawdziwie indywidualna postać (nawet jeśli anielska), czy raczej tylko jako symboliczna reprezentacja chwalebnego Izraela.

Czytaj także: Franciszek: Im bardziej lgniemy do Jego Ewangelii, tym bardziej doświadczamy piękna bycia z Nim

Mesjasz

Jednak już w Przypowieściach Henocha (1 Henoch 48) z początku I wieku n.e. „syn człowieczy” z Daniela 7 został zinterpretowany jako osoba, co więcej, jest on tam zdefiniowany jako Mesjasz. Trend ten zostanie później podchwycony przez literaturę rabiniczną. Właśnie to trzecie znaczenie określenia „syn człowieczy” jest przywoływane, kiedy Ewangelie synoptyczne mówią o przyszłym pojawieniu się postaci z Daniela 7 i utożsamiają ją z Jezusem, który pewnego dnia powróci jako anielski odkupiciel (Mt 26, 64): „Jezus mu odpowiedział (…): powiadam wam: Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego, i nadchodzącego na obłokach niebieskich”.

W Przypowieściach Henocha nastąpił jeszcze jeden kluczowy rozwój. W Księdze Daniela 7 syn człowieczy pojawia się dopiero przy końcu czasów, jednakże 1 Henoch 48 mówi, że on, Mesjasz, istniał w sferze niebieskiej przed stworzeniem świata i był przepełniony całą Bożą mądrością. Wydaje się zatem, że ta unowocześniona wersja  (nieobecna w tradycji synoptycznej Mateusza, Marka i Łukasza) kryje się nie tylko za Prologiem Czwartej Ewangelii, który mówi o Mesjaszu jako eschatologicznym ucieleśnieniu preegzystującego Bożego Logosu, ale także znajduje odniesienie w wypowiedzi Jezusa w Ewangelii Jana 6, 61-62: „A co będzie, gdy ujrzycie Syna Człowieczego, jak będzie wstępował tam, gdzie był przedtem?”

O autorze

Prof. Serge Ruzer uzyskał doktorat na Hebrew University w Jerozolimie w 1996 roku, gdzie został mianowany profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Religioznawstwa Porównawczego i pracownikiem naukowym w Centrum Studiów nad Chrześcijaństwem tego uniwersytetu. Jego badania i publikacje dotyczą głównie żydowskiego pochodzenia wczesnego chrześcijaństwa i wczesnej literatury syryjskiej.

 

Centrum Heschela KUL

 



 

Polecane
Emerytury
Stażowe