Ewangeliczny Syn Człowieczy i jego trzy znaczenia w tradycji żydowskiej

"Określenie „syn człowieczy” pojawia się wielokrotnie w Ewangeliach i wyraźnie nawiązuje do jego użycia w szerszej tradycji żydowskiej, gdzie miało ono trzy różne znaczenia", pisze prof. Serge Ruzer, wykładowca Religioznawstwa Porównawczego Hebrew University w Jerozolimie, w komentarzu dla Centrum Heschela KUL na niedzielę 25 sierpnia.
 Ewangeliczny Syn Człowieczy i jego trzy znaczenia w tradycji żydowskiej
/ pixabay.com/sharkolot

Pełny tekst komentarza:

Mężczyzna

Określenie „syn człowieczy” pojawia się wielokrotnie w Ewangeliach i wyraźnie nawiązuje do jego użycia w szerszej tradycji żydowskiej, gdzie miało ono trzy różne znaczenia. Po pierwsze, w Księdze Jeremiasza (49, 18. 33, 50, 40. 43) „syn człowieczy” lub „syn Adama” oznacza ogólnie „mężczyznę” lub wszystkich ludzi. To samo oznacza zwrot „zrodzony z kobiety” znaleziony w zwojach znad Morza Martwego i w Liście do Galatów 4, 4. W tym ogólnym znaczeniu wyrażenie to pojawia się w wielu fragmentach Ewangelii, na przykład w Ewangelii Marka 2, 27-28 (także we fragmentach paralelnych): „I rzekł im: To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Zatem Syn Człowieczy jest panem szabatu”. Jezus odpowiada tutaj na krytykę, że pozwolił swoim głodnym uczniom zrywać kłosy w szabat i argumentuje, że bezpośrednie potrzeby ludzi - tutaj „człowieka”, co jest oczywiście synonimem „syna człowieczego” - mają pierwszeństwo przed rytualnymi nakazami szabatu. W ten sposób opowiada się po stronie tendencji poświadczonej w źródłach rabinicznych (Mekhilta i rabbi Ishmael na temat Księgi Wyjścia 31, 14): „Szabat został przekazany tobie, a nie ty szabatowi”.

Czytaj także: Upamiętnienie bł. ks. Jerzego Popiełuszki na Wybrzeżu Gdańskim

Prorok

Inne znaczenie wyrażenia syn człowieczy / syn Adama jest ukazane w Księdze Ezechiela i jej licznych echach w literaturze rabinicznej: w ten sposób Bóg zwraca się do proroka. To szczególne znaczenie jest bardzo wyraźne w tradycji synoptycznej Mateusza, Marka i Łukasza, kiedy Jezus mówi o sobie szczególnie, kiedy przeczuwa swój przyszły tragiczny los. Jest możliwe, że powszechnie używano zwrotu „syn człowieczy” zamiast „ja”, gdy odnoszono się do czegoś katastrofalnego mającego przydarzyć się danemu mówcy. Istnieją przypadki, w których rozróżnienie między znaczeniem ogólnym a indywidualnym w odniesieniu do Jezusa jest niejasne np. we fragmencie z Ewangelii Łukasza 9, 58: „Lisy mają nory i ptaki powietrzne - gniazda, lecz Syn Człowieczy nie ma miejsca, gdzie by głowę mógł oprzeć”. Czy jest to stwierdzenie nawiązujące do powszechnego trudnego ludzkiego położenia czy raczej konkretnie do sytuacji Jezusa?

Chwalebny Izraela

Trzecie charakterystyczne użycie tego wyrażenia znajduje się w Księdze Daniela 7. Po opisaniu historii świata jako kolejnych rządów czterech złych imperiów, reprezentowanych w sferze niebieskiej przez cztery straszne bestie, wizja przedstawia przyszły wiek odkupienia uosobiony przez „jakoby Syna Człowieczego”, przybywającego na obłokach i wprowadzającego królestwo Boże i świętych Izraela. Nie jest jasne, czy ten syn człowieczy był postrzegany przez autora jako prawdziwie indywidualna postać (nawet jeśli anielska), czy raczej tylko jako symboliczna reprezentacja chwalebnego Izraela.

Czytaj także: Franciszek: Im bardziej lgniemy do Jego Ewangelii, tym bardziej doświadczamy piękna bycia z Nim

Mesjasz

Jednak już w Przypowieściach Henocha (1 Henoch 48) z początku I wieku n.e. „syn człowieczy” z Daniela 7 został zinterpretowany jako osoba, co więcej, jest on tam zdefiniowany jako Mesjasz. Trend ten zostanie później podchwycony przez literaturę rabiniczną. Właśnie to trzecie znaczenie określenia „syn człowieczy” jest przywoływane, kiedy Ewangelie synoptyczne mówią o przyszłym pojawieniu się postaci z Daniela 7 i utożsamiają ją z Jezusem, który pewnego dnia powróci jako anielski odkupiciel (Mt 26, 64): „Jezus mu odpowiedział (…): powiadam wam: Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego, i nadchodzącego na obłokach niebieskich”.

W Przypowieściach Henocha nastąpił jeszcze jeden kluczowy rozwój. W Księdze Daniela 7 syn człowieczy pojawia się dopiero przy końcu czasów, jednakże 1 Henoch 48 mówi, że on, Mesjasz, istniał w sferze niebieskiej przed stworzeniem świata i był przepełniony całą Bożą mądrością. Wydaje się zatem, że ta unowocześniona wersja  (nieobecna w tradycji synoptycznej Mateusza, Marka i Łukasza) kryje się nie tylko za Prologiem Czwartej Ewangelii, który mówi o Mesjaszu jako eschatologicznym ucieleśnieniu preegzystującego Bożego Logosu, ale także znajduje odniesienie w wypowiedzi Jezusa w Ewangelii Jana 6, 61-62: „A co będzie, gdy ujrzycie Syna Człowieczego, jak będzie wstępował tam, gdzie był przedtem?”

O autorze

Prof. Serge Ruzer uzyskał doktorat na Hebrew University w Jerozolimie w 1996 roku, gdzie został mianowany profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Religioznawstwa Porównawczego i pracownikiem naukowym w Centrum Studiów nad Chrześcijaństwem tego uniwersytetu. Jego badania i publikacje dotyczą głównie żydowskiego pochodzenia wczesnego chrześcijaństwa i wczesnej literatury syryjskiej.

 

Centrum Heschela KUL

 


 

POLECANE
Zmiany proponowane przez KE nie są wystarczające wobec napływu produktów rolnych z Ukrainy gorące
Zmiany proponowane przez KE nie są wystarczające wobec napływu produktów rolnych z Ukrainy

Przedstawiciele państw członkowskich w Specjalnym Komitecie ds. Rolnictwa (SCA) zatwierdzili mandat negocjacyjny Rady w sprawie ukierunkowanej zmiany rozporządzenia w sprawie wspólnej organizacji rynku produktów rolnych (CMO) i dwóch innych aktów regulujących wspólną politykę rolną. Zmiany te mają na celu stawienie czoła rosnącym wyzwaniom, przed którymi stoją rolnicy, i wzmocnienie ich pozycji w łańcuchu dostaw żywności. Są jednak niewystarczające, aby zapewnić rolnikom konkurencyjność i dobrą pozycję na rynku w sytuacji napływu produktów rolnych z Ukrainy.

Telewizja Republika: Trzaskowski kryje swojego zastępcę, oskarżonego ws. śmierci nastolatki z ostatniej chwili
Telewizja Republika: "Trzaskowski kryje swojego zastępcę, oskarżonego ws. śmierci nastolatki"

"Rafał Trzaskowski kryje szkolnego kolegę, który jest oskarżonym w procesie dotyczącym śmierci nastolatki" – twierdzi w środowej publikacji dziennikarz śledczy red. Marcin Dobski na łamach serwisu internetowego Telewizji Republika. 

Aktor M jak miłość miał pobić Dariusza Mateckiego. Jest zatrzymanie pilne
Aktor "M jak miłość" miał pobić Dariusza Mateckiego. Jest zatrzymanie

Poseł Dariusz Matecki miał zostać uderzony przez znanego aktora "M jak miłość". Według informacji medialnych podejrzany miał zostać zatrzymany.

Szokujące zabójstwo pod Madrytem. Były ukraiński polityk zginął, odprowadzając dzieci do szkoły z ostatniej chwili
Szokujące zabójstwo pod Madrytem. Były ukraiński polityk zginął, odprowadzając dzieci do szkoły

Były ukraiński polityk Andrij Portnow został zastrzelony w środę rano przez niezidentyfikowanego sprawcę przed wejściem do szkoły amerykańskiej w Madrycie – poinformowało źródło zbliżone do śledztwa, cytowane przez hiszpańskie radio Cadena SER.

Komunikat dla mieszkańców Opola Wiadomości
Komunikat dla mieszkańców Opola

Gmina Niemodlin i Dąbrowa wydały decyzje środowiskowe dla rozbudowy 8,3 km DK46. Przetargi na budowę ogłoszone zostaną jeszcze w 2025 roku.

Telewizja Republika organizuje debatę prezydencką. Jest komunikat Tomasza Sakiewicza Wiadomości
Telewizja Republika organizuje debatę prezydencką. Jest komunikat Tomasza Sakiewicza

Telewizja Republika organizuje debatę przed II turą wyborów prezydenckich, która ma odbyć się 28 maja na rynku w Końskich. Udział w niej miał potwierdzić kandydat na prezydenta Karol Nawrocki.

Ci ministrowie mogą stracić stanowiska przy rekonstrukcji rządu. Na liście głośne nazwiska z ostatniej chwili
Ci ministrowie mogą stracić stanowiska przy rekonstrukcji rządu. Na liście głośne nazwiska

Według nieoficjalnych doniesień dziennikarzy RMF FM po wyborach prezydenckich może dojść do poważnych zmian w rządzie Donalda Tuska. Którzy ministrowie mogą utracić stanowisko?

Wyłączenia prądu w Poznaniu. Jest komunikat Wiadomości
Wyłączenia prądu w Poznaniu. Jest komunikat

Od 22 do 23 maja 2025 r. mieszkańcy Poznania i okolic muszą przygotować się na planowane przerwy w dostawach prądu.

Coraz gorsza sytuacja w służbie zdrowia. Rosną długi szpitali powiatowych z ostatniej chwili
Coraz gorsza sytuacja w służbie zdrowia. Rosną długi szpitali powiatowych

8,2 mld zł wyniosły zobowiązania szpitali powiatowych pod koniec trzeciego kwartału 2024 r. To o 1 mld zł więcej niż rok wcześniej – pisze w środę "Rzeczpospolita".

Francuski Le Monde o tajnym przedwyborczym dealu Tuska i von der Leyen z ostatniej chwili
Francuski "Le Monde" o tajnym przedwyborczym "dealu" Tuska i von der Leyen

O wyborach prezydenckich w Polsce i "pomocnej dłoni" Ursuli von der Leyen dla Donalda Tuska pisze francuski dziennik "Le Monde", ujawniając kulisy przedwyborczego "dealu" pomiędzy Brukselą a Warszawą.

REKLAMA

Ewangeliczny Syn Człowieczy i jego trzy znaczenia w tradycji żydowskiej

"Określenie „syn człowieczy” pojawia się wielokrotnie w Ewangeliach i wyraźnie nawiązuje do jego użycia w szerszej tradycji żydowskiej, gdzie miało ono trzy różne znaczenia", pisze prof. Serge Ruzer, wykładowca Religioznawstwa Porównawczego Hebrew University w Jerozolimie, w komentarzu dla Centrum Heschela KUL na niedzielę 25 sierpnia.
 Ewangeliczny Syn Człowieczy i jego trzy znaczenia w tradycji żydowskiej
/ pixabay.com/sharkolot

Pełny tekst komentarza:

Mężczyzna

Określenie „syn człowieczy” pojawia się wielokrotnie w Ewangeliach i wyraźnie nawiązuje do jego użycia w szerszej tradycji żydowskiej, gdzie miało ono trzy różne znaczenia. Po pierwsze, w Księdze Jeremiasza (49, 18. 33, 50, 40. 43) „syn człowieczy” lub „syn Adama” oznacza ogólnie „mężczyznę” lub wszystkich ludzi. To samo oznacza zwrot „zrodzony z kobiety” znaleziony w zwojach znad Morza Martwego i w Liście do Galatów 4, 4. W tym ogólnym znaczeniu wyrażenie to pojawia się w wielu fragmentach Ewangelii, na przykład w Ewangelii Marka 2, 27-28 (także we fragmentach paralelnych): „I rzekł im: To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Zatem Syn Człowieczy jest panem szabatu”. Jezus odpowiada tutaj na krytykę, że pozwolił swoim głodnym uczniom zrywać kłosy w szabat i argumentuje, że bezpośrednie potrzeby ludzi - tutaj „człowieka”, co jest oczywiście synonimem „syna człowieczego” - mają pierwszeństwo przed rytualnymi nakazami szabatu. W ten sposób opowiada się po stronie tendencji poświadczonej w źródłach rabinicznych (Mekhilta i rabbi Ishmael na temat Księgi Wyjścia 31, 14): „Szabat został przekazany tobie, a nie ty szabatowi”.

Czytaj także: Upamiętnienie bł. ks. Jerzego Popiełuszki na Wybrzeżu Gdańskim

Prorok

Inne znaczenie wyrażenia syn człowieczy / syn Adama jest ukazane w Księdze Ezechiela i jej licznych echach w literaturze rabinicznej: w ten sposób Bóg zwraca się do proroka. To szczególne znaczenie jest bardzo wyraźne w tradycji synoptycznej Mateusza, Marka i Łukasza, kiedy Jezus mówi o sobie szczególnie, kiedy przeczuwa swój przyszły tragiczny los. Jest możliwe, że powszechnie używano zwrotu „syn człowieczy” zamiast „ja”, gdy odnoszono się do czegoś katastrofalnego mającego przydarzyć się danemu mówcy. Istnieją przypadki, w których rozróżnienie między znaczeniem ogólnym a indywidualnym w odniesieniu do Jezusa jest niejasne np. we fragmencie z Ewangelii Łukasza 9, 58: „Lisy mają nory i ptaki powietrzne - gniazda, lecz Syn Człowieczy nie ma miejsca, gdzie by głowę mógł oprzeć”. Czy jest to stwierdzenie nawiązujące do powszechnego trudnego ludzkiego położenia czy raczej konkretnie do sytuacji Jezusa?

Chwalebny Izraela

Trzecie charakterystyczne użycie tego wyrażenia znajduje się w Księdze Daniela 7. Po opisaniu historii świata jako kolejnych rządów czterech złych imperiów, reprezentowanych w sferze niebieskiej przez cztery straszne bestie, wizja przedstawia przyszły wiek odkupienia uosobiony przez „jakoby Syna Człowieczego”, przybywającego na obłokach i wprowadzającego królestwo Boże i świętych Izraela. Nie jest jasne, czy ten syn człowieczy był postrzegany przez autora jako prawdziwie indywidualna postać (nawet jeśli anielska), czy raczej tylko jako symboliczna reprezentacja chwalebnego Izraela.

Czytaj także: Franciszek: Im bardziej lgniemy do Jego Ewangelii, tym bardziej doświadczamy piękna bycia z Nim

Mesjasz

Jednak już w Przypowieściach Henocha (1 Henoch 48) z początku I wieku n.e. „syn człowieczy” z Daniela 7 został zinterpretowany jako osoba, co więcej, jest on tam zdefiniowany jako Mesjasz. Trend ten zostanie później podchwycony przez literaturę rabiniczną. Właśnie to trzecie znaczenie określenia „syn człowieczy” jest przywoływane, kiedy Ewangelie synoptyczne mówią o przyszłym pojawieniu się postaci z Daniela 7 i utożsamiają ją z Jezusem, który pewnego dnia powróci jako anielski odkupiciel (Mt 26, 64): „Jezus mu odpowiedział (…): powiadam wam: Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego, i nadchodzącego na obłokach niebieskich”.

W Przypowieściach Henocha nastąpił jeszcze jeden kluczowy rozwój. W Księdze Daniela 7 syn człowieczy pojawia się dopiero przy końcu czasów, jednakże 1 Henoch 48 mówi, że on, Mesjasz, istniał w sferze niebieskiej przed stworzeniem świata i był przepełniony całą Bożą mądrością. Wydaje się zatem, że ta unowocześniona wersja  (nieobecna w tradycji synoptycznej Mateusza, Marka i Łukasza) kryje się nie tylko za Prologiem Czwartej Ewangelii, który mówi o Mesjaszu jako eschatologicznym ucieleśnieniu preegzystującego Bożego Logosu, ale także znajduje odniesienie w wypowiedzi Jezusa w Ewangelii Jana 6, 61-62: „A co będzie, gdy ujrzycie Syna Człowieczego, jak będzie wstępował tam, gdzie był przedtem?”

O autorze

Prof. Serge Ruzer uzyskał doktorat na Hebrew University w Jerozolimie w 1996 roku, gdzie został mianowany profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Religioznawstwa Porównawczego i pracownikiem naukowym w Centrum Studiów nad Chrześcijaństwem tego uniwersytetu. Jego badania i publikacje dotyczą głównie żydowskiego pochodzenia wczesnego chrześcijaństwa i wczesnej literatury syryjskiej.

 

Centrum Heschela KUL

 



 

Polecane
Emerytury
Stażowe