[Tylko u nas] Obcokrajowcy w Powstaniu Warszawskim - czarnoskóry muzyk, Słowacy, przyjaciele zza Kaukazu

Na warszawskich barykadach u boku Polaków walczyli przedstawiciele kilkunastu innych narodowości z Europy, Azji i... Afryki. Najbardziej egzotycznym towarzyszem broni powstańców był ciemnoskóry August Agbola O'Brown, którego biografia stanowi gotowy materiał do fascynującej książki historycznej.
 [Tylko u nas] Obcokrajowcy w Powstaniu Warszawskim - czarnoskóry muzyk, Słowacy, przyjaciele zza Kaukazu
/ 1944.pl
Warszawski zryw miał być decydującym o być albo nie być niepodległej Polski akordem akcji „Burza” wobec politycznego niepowodzenia, jakim zakończyła się ona na wschód od Wisły. Pomimo militarnych sukcesów AK w walkach z wycofującymi się Niemcami przedstawicielom Polskiego Państwa Podziemnego, a zarazem prawowitego rządu emigracyjnego, ujawniającym się przed wkraczającymi na ziemie polskie Sowietami, nie udało się przejąć władzy. Doczekali się jedynie plutonów egzekucyjnych, strzałów w potylicę, katowni, więzień, zesłania i łagrów – śmierci lub więzienia. W tej sytuacji zdobycie okupowanej przez Niemców stolicy – zanim wkroczy do niej Armia Czerwona – i zainstalowanie tam polskiego rządu wydawało się ostatnią szansą na suwerenną Rzeczpospolitą. Walki w Warszawie wybuchły 1 sierpnia 1944 r. Przeciwko blisko 60 tys. piechoty SS i Wehrmachtu, wspomaganych przez lotnictwo, czołgi i artylerię, wystąpiło ponad 20 tys. słabo uzbrojonych akowców, wspieranych przez ludność cywilną. Początkowo powstańcy zdołali opanować Stare Miasto, Żoliborz, Mokotów i Wolę oraz część Ochoty i Śródmieścia z Powiślem. Jednak Niemcy szybko przeszli do kontrofensywy, odbijając kolejne dzielnice. Ostatecznie, po 63 dniach bohaterskich walk, 2 października 1944 r. Powstanie skapitulowało. Dwumiesięczny bój pociągnął za sobą śmierć prawie 20 tys. żołnierzy AK i 200 tys. cywilów – zabitych w boju, wyduszonych gazami w kanałach, zamordowanych w szpitalach i podczas krwawych pacyfikacji poszczególnych dzielnic. Agonii miasta towarzyszyła bierność Armii Czerwonej i „ludowego” Wojska Polskiego, stojących na prawym brzegu Wisły i oczekujących na klęskę Powstania. 

Polak, Słowak dwa bratanki 

Niewielu wie, iż na warszawskich barykadach u boku Polaków walczyli przedstawiciele kilkunastu innych narodowości. Najliczniejsi spośród nich byli Słowacy, zamieszkujący przed wybuchem wojny w Warszawie, którzy na przełomie 1942 i 1943 r. utworzyli w stolicy konspiracyjny Słowacki Komitet Narodowy. W porozumieniu z władzami Polskiego Państwa Podziemnego i dowództwem AK sformował on 535 Pluton Słowaków, dowodzony przez Mirosława Iringha (o pseudonimie konspiracyjnym „Stanko”). Pododdział wszedł następnie w skład Obwodu Mokotów AK. W przededniu Powstania pluton liczył blisko 60 żołnierzy i miał charakter międzynarodowy – obok 28 Słowaków służyli w nim Polacy, Węgrzy, Gruzini, Czech i Ukrainiec.

Godzina „W” zastała jednostkę w rozsypce. Część żołnierzy odcięto na Pradze – bezskutecznie próbowali przebić się przez mosty do lewobrzeżnej Warszawy. Inni szturmowali koszary szwoleżerów, a następnie zaciekle bronili barykad przy ulicach Solec i Fabrycznej, odpierając kolejne niemieckie szturmy. Niepowodzeniem zakończył się atak Słowaków na Belweder, który mieli zdobyć w ramach przygotowanego wcześniej planu powstańczych działań. Z kolei we wrześniu żołnierze 535 Plutonu toczyli heroiczne boje na przyczółku czerniakowskim, gdzie zakończył się krwawy szlak bojowy jednostki. Na tydzień przed kapitulacją Powstania ostatnia kilkuosobowa grupka Słowaków przeprawiła się na Saską Kępę. W trakcie walk pluton wyraźnie wyróżniał się wśród innych oddziałów AK i budził zrozumiałe zaciekawienie warszawiaków, wojując pod własną, narodową, słowacką flagą. 


Pluton Słowaków w 1944 r. Źródło: domena publiczna

Sojusznicy z Kaukazu 

Powszechna jest wiedza o haniebnej karcie, jaką w dziejach Powstania Warszawskiego zapisali przedstawiciele narodowości Związku Sowieckiego. Jedni, jako krasnoarmiejcy – czekając bezczynnie na prawym brzegu Wisły na klęskę powstańców, walczących wszak z wspólnym wrogiem Polski i Sowietów. Drudzy, jako niemieccy sojusznicy z antysowieckiej Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii (ROA), dowodzonej przez brigadeführera Kamińskiego – eksterminując bestialsko cywilną ludność stolicy. Jednak byli i tacy reprezentanci narodów zniewolonych przez Kreml, którzy stali się towarzyszami broni akowców. Gruzini – zbiegli z niewoli niemieckiej jeńcy sowieccy, ale także przedstawiciele kolonii zamieszkującej przed wojną w stolicy Polski – walczyli w Plutonie Słowackim. Służyli także w innych znanych jednostkach AK: Zgrupowaniu Chrobry II, Oddziale Osłonowym Wojskowych Zakładów Wydawniczych i w Harcerskiej Baterii Artylerii Przeciwlotniczej. Powstańczych barykad bronili również Ormianie z warszawskiej diaspory.

Udział mieszkańców Kaukazu – dezerterów z armii niemieckiej – w ulicznych walkach potwierdza dziękczynny list, jaki napisali do bohaterskiego dowódcy jednego z akowskich oddziałów, rotmistrza Romualda Radziwiłłowicza „Zaremby” (ciężko ranny w Powstaniu utracił rękę), jego podkomendni. Podpisany przez żołnierzy o nazwiskach wskazujących jednoznacznie na kaukaskie i rosyjskie pochodzenie (Magamagow, Farniejew), zawierał wyrazy wdzięczności za przyjęcie jego sygnatariuszy do jednostki i umożliwienie wspólnej walki przeciwko Niemcom, którzy mieli wcześniej „traktować ich jak psy”. 

Niemcy i Żydzi na barykadach

 Ramię w ramię z Polakami wojowali przeciwko swym ziomkom także Niemcy. Znamy nazwisko podoficera Luftwaffe Willy'ego Lampe, który najpierw w szeregach Zgrupowania „Bartkiewicz” uczył akowców obsługi broni zdobytej na SS i Wehrmachcie, a następnie oddelegowany został do dyspozycji gen. Chruściela „Montera”, dowodzącego Powstaniem. Przeszedł na stronę polską również inny żołnierz niemiecki. Nowym towarzyszom broni opowiadał, iż pochodzi z Alzacji, z pogranicza niemiecko-francuskiego i nie czuje się Niemcem. Przed wojną był ponoć nauczycielem. Przedstawiał się zawsze jako „Alzatczyk”, a powstańcy nazywali go „Degolistą”, gdyż podkreślał swój francuski patriotyzm. Zginął w połowie sierpnia w starciach przy ul. Grzybowskiej.

Dramatyczne losy zamieszkujących Europę narodów, zepchniętych przez niemiecki narodowy socjalizm w krwawy tygiel wojny światowej, sprawiły, iż na barykadach Powstania Warszawskiego, obok Polaków oraz niemieckich dezerterów, których rodacy zgotowali przecież Żydom piekło Holokaustu, stanęli do walki właśnie synowie narodu wybranego. I nie byli to tylko obywatele II RP, ale również Francji, Rumunii i Grecji. Zgłosili akces do powstania po zdobyciu przez legendarny batalion „Parasol” Gęsiówki, czyli wyjątkowego (zlokalizowanego bowiem w granicach miasta) niemieckiego więzienia – obozu koncentracyjnego przy ul. Gęsiej. Brawurowy atak powstańców uratował życie kilkuset więźniom – w tym 350 Żydom, z których część wyraziła chęć walki. Zostali oni chętnie i bez zwłoki przyjęci do jednostek AK. Przy okazji warto porównać tę historyczną prawdę z kłamliwym wizerunkiem żydożerczej AK kreowanym przez niemiecki propagandowy paszkwil „Nasze matki, nasi ojcowie”... 

Godzina W, fot. Stefan Bałuk, domena publiczna 

Czarny jazzman ze stenem 

W Powstaniu Warszawskim brali także udział Francuzi. W walkach przy ul. Rozbratuczestniczył jeden z nich o pseudonimie „Gwiazdka” (nazwisko nieznane), który zyskał mir wśród akowców, gdy podjął się próby unieszkodliwienia samobieżnej miny Goliath. Jego rodak, Jean Gasparue wojował z kolei na Mokotowie, jako żołnierz batalionu „Bałtyk”. W walkach w Śródmieściu i na Starym Mieście brali z kolei udział Włosi. Ich ziomkowie, prowadzący przed wojną restauracje przy Marszałkowskiej, dostarczali natomiast powstańcom żywność. Niewątpliwie najbardziej egzotycznym towarzyszem broni powstańców był ciemnoskóry August Agbola O'Brown, którego biografia stanowi gotowy materiał do fascynującej książki historycznej. Urodził się w 1895 r. w Nigerii. Jako młody chłopak zaokrętował się na brytyjski statek, z którego trafił do Anglii, a później przeniósł się do Wolnego Miasta Gdańska, by swoje światowe wojaże zakończyć wreszcie w 1922 r. w Polsce. Tutaj jako muzyk jazzowy i tancerz stał się atrakcją lokali warszawskich, ożenił się i doczekał dwóch synów.

Dług wobec przybranej ojczyzny zaczął spłacać we wrześniu 1939 r., kiedy to zgłosił się do oddziałów broniących Ochoty. W czasie okupacji grywał w otwockich lokalach, występował jako kaskader w rewiach i dorabiał pokątnym handlem, kolportując zarazem podziemną prasę. W Powstaniu walczył jako „Ali” w batalionie „Iwo” w rejonie Marszałkowskiej i Hożej. Przeżył kapitulację, a w 1949 r. został zatrudniony w ówczesnym Wydziale Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego. Ponieważ nie ukrywał swej powstańczej przeszłości, nie zagrzał tam miejsca i pomimo „obiektywnie słusznego” pochodzenia z Czarnego Lądu, gnębionego przez imperialistów i kolonialistów wszelkiej maści, wkrótce utrzymywał się tylko z muzykowania w stołecznych lokalach. W 1958 r. z rodziną wyemigrował do Wielkiej Brytanii.

Przemysław Waingertner
Autor jest profesorem historii Uniwersytetu Łódzkiego.
Artykuł pierwotne wydrukowany w Tygodniku Solidarność (#32 / 2016) 

Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Poważny kłopot Rosji. To skutek ukraińskich ataków z ostatniej chwili
Poważny kłopot Rosji. To skutek ukraińskich ataków

Rosja znacznie zwiększyła w marcu import białoruskiej benzyny, by uniknąć braków na rynku z powodu ukraińskich ataków dronami na rosyjskie rafinerie – poinformowała agencja Reutera, powołując się na cztery różne źródła.

Dramat znanej aktorki. Mam 30 zmian w mózgu i drgawki z ostatniej chwili
Dramat znanej aktorki. "Mam 30 zmian w mózgu i drgawki"

Znana aktorka jest poważnie chora. W najnowszym wywiadzie wyznała jak się czuje.

New York Times: CIA ostrzegało Kreml z ostatniej chwili
"New York Times": CIA ostrzegało Kreml

Amerykańska Centralna Agencja Wywiadowcza (CIA) przekazała 6 marca rosyjskim władzom prywatne ostrzeżenie, że organizacja terrorystyczna Państwo Islamskie Prowincji Chorasan planuje zamach w Rosji; Kreml jednak zlekceważył te doniesienia - powiadomił w czwartek dziennik "New York Times".

Eksport zbóż z Ukrainy. Premier Szmyhal przedstawił swoją wizję z ostatniej chwili
Eksport zbóż z Ukrainy. Premier Szmyhal przedstawił swoją wizję

– Nasz rząd wprowadził weryfikację eksportu kukurydzy, rzepaku, słonecznika i pszenicy; bez licencji eksport tych kategorii nie będzie dokonywany – powiedział w czwartek premier Ukrainy Denys Szmyhal. Jak dodał, wydawanie pozwoleń będzie następowało we współpracy ze stroną polską.

Polityk „koalicji 13 grudnia” skomentowała sprawę prok. Wrzosek. Wpis skasowała, ale w internecie nic nie ginie z ostatniej chwili
Polityk „koalicji 13 grudnia” skomentowała sprawę prok. Wrzosek. Wpis skasowała, ale w internecie nic nie ginie

Szefowa klubu parlamentarnego Lewicy Anna Maria Żukowska zaskakująco skomentowała aferę z prokurator Ewą Wrzosek, która wybuchła po publikacji Wirtualnej Polski w czwartek. Wpis swój dosyć szybko usunęła. Zanim to jednak nastąpiło, odniosła się do niego sama prokurator Wrzosek.

Po konsultacjach władz Polski i Ukrainy. Tusk zabiera głos z ostatniej chwili
Po konsultacjach władz Polski i Ukrainy. Tusk zabiera głos

– Kończymy w czwartek rozmowy polsko-ukraińskie z jeszcze głębszym przeświadczeniem, że nie ma takiej siły na świecie, która mogłaby podważyć naszą przyjaźń, solidarność i współpracę, szczególnie w obliczu zagrożenia, jakim jest agresywna polityka Rosji – powiedział w czwartek premier Donald Tusk.

Nie żyje uczestnik znanego programu z ostatniej chwili
Nie żyje uczestnik znanego programu

Media obiegła informacja o śmierci jednego z uczestników znanego programu rozrywkowego „Gogglebox. Przed telewizorem”. 40-letni George Gilbey zmarł w wyniku nieszczęśliwego wypadku.

Sprawa Tomasza Komendy. Zaskakujące informacje z ostatniej chwili
Sprawa Tomasza Komendy. Zaskakujące informacje

Sprawa niesłusznie skazanego na 25 lat więzienia Tomasza Komendy wciąż budzi wiele kontrowersji. Śmierć mężczyzny, który odsiedział 18 lat więzienia z zasądzonego mu wyroku, wstrząsnęła opinią publiczną. W sprawie pojawiły się nowe informacje. Okazuje się, że adwokaci chcą zgłębić prawdę dotyczącą jego problemów zdrowotnych.

Wraca skandal wokół przejęcia TVP. Jest komentarz prokurator Wrzosek z ostatniej chwili
Wraca skandal wokół przejęcia TVP. Jest komentarz prokurator Wrzosek

Prokurator Ewa Wrzosek opublikowała w mediach społecznościowych krótki komentarz odnoszący się do afery, jaka wybuchła po publikacji Wirtualnej Polski nt. tego, w jaki sposób „walczyła o wolne media”.

Kongres USA zaakceptował sprzedaż Polsce środków bojowych JASSM-ER, AMRAAM oraz AIM-9X z ostatniej chwili
Kongres USA zaakceptował sprzedaż Polsce środków bojowych JASSM-ER, AMRAAM oraz AIM-9X

Minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz poinformował w czwartek, że Kongres USA zaakceptował sprzedaż Polsce lotniczych środków bojowych: JASSM-ER, AMRAAM oraz AIM-9X.

REKLAMA

[Tylko u nas] Obcokrajowcy w Powstaniu Warszawskim - czarnoskóry muzyk, Słowacy, przyjaciele zza Kaukazu

Na warszawskich barykadach u boku Polaków walczyli przedstawiciele kilkunastu innych narodowości z Europy, Azji i... Afryki. Najbardziej egzotycznym towarzyszem broni powstańców był ciemnoskóry August Agbola O'Brown, którego biografia stanowi gotowy materiał do fascynującej książki historycznej.
 [Tylko u nas] Obcokrajowcy w Powstaniu Warszawskim - czarnoskóry muzyk, Słowacy, przyjaciele zza Kaukazu
/ 1944.pl
Warszawski zryw miał być decydującym o być albo nie być niepodległej Polski akordem akcji „Burza” wobec politycznego niepowodzenia, jakim zakończyła się ona na wschód od Wisły. Pomimo militarnych sukcesów AK w walkach z wycofującymi się Niemcami przedstawicielom Polskiego Państwa Podziemnego, a zarazem prawowitego rządu emigracyjnego, ujawniającym się przed wkraczającymi na ziemie polskie Sowietami, nie udało się przejąć władzy. Doczekali się jedynie plutonów egzekucyjnych, strzałów w potylicę, katowni, więzień, zesłania i łagrów – śmierci lub więzienia. W tej sytuacji zdobycie okupowanej przez Niemców stolicy – zanim wkroczy do niej Armia Czerwona – i zainstalowanie tam polskiego rządu wydawało się ostatnią szansą na suwerenną Rzeczpospolitą. Walki w Warszawie wybuchły 1 sierpnia 1944 r. Przeciwko blisko 60 tys. piechoty SS i Wehrmachtu, wspomaganych przez lotnictwo, czołgi i artylerię, wystąpiło ponad 20 tys. słabo uzbrojonych akowców, wspieranych przez ludność cywilną. Początkowo powstańcy zdołali opanować Stare Miasto, Żoliborz, Mokotów i Wolę oraz część Ochoty i Śródmieścia z Powiślem. Jednak Niemcy szybko przeszli do kontrofensywy, odbijając kolejne dzielnice. Ostatecznie, po 63 dniach bohaterskich walk, 2 października 1944 r. Powstanie skapitulowało. Dwumiesięczny bój pociągnął za sobą śmierć prawie 20 tys. żołnierzy AK i 200 tys. cywilów – zabitych w boju, wyduszonych gazami w kanałach, zamordowanych w szpitalach i podczas krwawych pacyfikacji poszczególnych dzielnic. Agonii miasta towarzyszyła bierność Armii Czerwonej i „ludowego” Wojska Polskiego, stojących na prawym brzegu Wisły i oczekujących na klęskę Powstania. 

Polak, Słowak dwa bratanki 

Niewielu wie, iż na warszawskich barykadach u boku Polaków walczyli przedstawiciele kilkunastu innych narodowości. Najliczniejsi spośród nich byli Słowacy, zamieszkujący przed wybuchem wojny w Warszawie, którzy na przełomie 1942 i 1943 r. utworzyli w stolicy konspiracyjny Słowacki Komitet Narodowy. W porozumieniu z władzami Polskiego Państwa Podziemnego i dowództwem AK sformował on 535 Pluton Słowaków, dowodzony przez Mirosława Iringha (o pseudonimie konspiracyjnym „Stanko”). Pododdział wszedł następnie w skład Obwodu Mokotów AK. W przededniu Powstania pluton liczył blisko 60 żołnierzy i miał charakter międzynarodowy – obok 28 Słowaków służyli w nim Polacy, Węgrzy, Gruzini, Czech i Ukrainiec.

Godzina „W” zastała jednostkę w rozsypce. Część żołnierzy odcięto na Pradze – bezskutecznie próbowali przebić się przez mosty do lewobrzeżnej Warszawy. Inni szturmowali koszary szwoleżerów, a następnie zaciekle bronili barykad przy ulicach Solec i Fabrycznej, odpierając kolejne niemieckie szturmy. Niepowodzeniem zakończył się atak Słowaków na Belweder, który mieli zdobyć w ramach przygotowanego wcześniej planu powstańczych działań. Z kolei we wrześniu żołnierze 535 Plutonu toczyli heroiczne boje na przyczółku czerniakowskim, gdzie zakończył się krwawy szlak bojowy jednostki. Na tydzień przed kapitulacją Powstania ostatnia kilkuosobowa grupka Słowaków przeprawiła się na Saską Kępę. W trakcie walk pluton wyraźnie wyróżniał się wśród innych oddziałów AK i budził zrozumiałe zaciekawienie warszawiaków, wojując pod własną, narodową, słowacką flagą. 


Pluton Słowaków w 1944 r. Źródło: domena publiczna

Sojusznicy z Kaukazu 

Powszechna jest wiedza o haniebnej karcie, jaką w dziejach Powstania Warszawskiego zapisali przedstawiciele narodowości Związku Sowieckiego. Jedni, jako krasnoarmiejcy – czekając bezczynnie na prawym brzegu Wisły na klęskę powstańców, walczących wszak z wspólnym wrogiem Polski i Sowietów. Drudzy, jako niemieccy sojusznicy z antysowieckiej Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii (ROA), dowodzonej przez brigadeführera Kamińskiego – eksterminując bestialsko cywilną ludność stolicy. Jednak byli i tacy reprezentanci narodów zniewolonych przez Kreml, którzy stali się towarzyszami broni akowców. Gruzini – zbiegli z niewoli niemieckiej jeńcy sowieccy, ale także przedstawiciele kolonii zamieszkującej przed wojną w stolicy Polski – walczyli w Plutonie Słowackim. Służyli także w innych znanych jednostkach AK: Zgrupowaniu Chrobry II, Oddziale Osłonowym Wojskowych Zakładów Wydawniczych i w Harcerskiej Baterii Artylerii Przeciwlotniczej. Powstańczych barykad bronili również Ormianie z warszawskiej diaspory.

Udział mieszkańców Kaukazu – dezerterów z armii niemieckiej – w ulicznych walkach potwierdza dziękczynny list, jaki napisali do bohaterskiego dowódcy jednego z akowskich oddziałów, rotmistrza Romualda Radziwiłłowicza „Zaremby” (ciężko ranny w Powstaniu utracił rękę), jego podkomendni. Podpisany przez żołnierzy o nazwiskach wskazujących jednoznacznie na kaukaskie i rosyjskie pochodzenie (Magamagow, Farniejew), zawierał wyrazy wdzięczności za przyjęcie jego sygnatariuszy do jednostki i umożliwienie wspólnej walki przeciwko Niemcom, którzy mieli wcześniej „traktować ich jak psy”. 

Niemcy i Żydzi na barykadach

 Ramię w ramię z Polakami wojowali przeciwko swym ziomkom także Niemcy. Znamy nazwisko podoficera Luftwaffe Willy'ego Lampe, który najpierw w szeregach Zgrupowania „Bartkiewicz” uczył akowców obsługi broni zdobytej na SS i Wehrmachcie, a następnie oddelegowany został do dyspozycji gen. Chruściela „Montera”, dowodzącego Powstaniem. Przeszedł na stronę polską również inny żołnierz niemiecki. Nowym towarzyszom broni opowiadał, iż pochodzi z Alzacji, z pogranicza niemiecko-francuskiego i nie czuje się Niemcem. Przed wojną był ponoć nauczycielem. Przedstawiał się zawsze jako „Alzatczyk”, a powstańcy nazywali go „Degolistą”, gdyż podkreślał swój francuski patriotyzm. Zginął w połowie sierpnia w starciach przy ul. Grzybowskiej.

Dramatyczne losy zamieszkujących Europę narodów, zepchniętych przez niemiecki narodowy socjalizm w krwawy tygiel wojny światowej, sprawiły, iż na barykadach Powstania Warszawskiego, obok Polaków oraz niemieckich dezerterów, których rodacy zgotowali przecież Żydom piekło Holokaustu, stanęli do walki właśnie synowie narodu wybranego. I nie byli to tylko obywatele II RP, ale również Francji, Rumunii i Grecji. Zgłosili akces do powstania po zdobyciu przez legendarny batalion „Parasol” Gęsiówki, czyli wyjątkowego (zlokalizowanego bowiem w granicach miasta) niemieckiego więzienia – obozu koncentracyjnego przy ul. Gęsiej. Brawurowy atak powstańców uratował życie kilkuset więźniom – w tym 350 Żydom, z których część wyraziła chęć walki. Zostali oni chętnie i bez zwłoki przyjęci do jednostek AK. Przy okazji warto porównać tę historyczną prawdę z kłamliwym wizerunkiem żydożerczej AK kreowanym przez niemiecki propagandowy paszkwil „Nasze matki, nasi ojcowie”... 

Godzina W, fot. Stefan Bałuk, domena publiczna 

Czarny jazzman ze stenem 

W Powstaniu Warszawskim brali także udział Francuzi. W walkach przy ul. Rozbratuczestniczył jeden z nich o pseudonimie „Gwiazdka” (nazwisko nieznane), który zyskał mir wśród akowców, gdy podjął się próby unieszkodliwienia samobieżnej miny Goliath. Jego rodak, Jean Gasparue wojował z kolei na Mokotowie, jako żołnierz batalionu „Bałtyk”. W walkach w Śródmieściu i na Starym Mieście brali z kolei udział Włosi. Ich ziomkowie, prowadzący przed wojną restauracje przy Marszałkowskiej, dostarczali natomiast powstańcom żywność. Niewątpliwie najbardziej egzotycznym towarzyszem broni powstańców był ciemnoskóry August Agbola O'Brown, którego biografia stanowi gotowy materiał do fascynującej książki historycznej. Urodził się w 1895 r. w Nigerii. Jako młody chłopak zaokrętował się na brytyjski statek, z którego trafił do Anglii, a później przeniósł się do Wolnego Miasta Gdańska, by swoje światowe wojaże zakończyć wreszcie w 1922 r. w Polsce. Tutaj jako muzyk jazzowy i tancerz stał się atrakcją lokali warszawskich, ożenił się i doczekał dwóch synów.

Dług wobec przybranej ojczyzny zaczął spłacać we wrześniu 1939 r., kiedy to zgłosił się do oddziałów broniących Ochoty. W czasie okupacji grywał w otwockich lokalach, występował jako kaskader w rewiach i dorabiał pokątnym handlem, kolportując zarazem podziemną prasę. W Powstaniu walczył jako „Ali” w batalionie „Iwo” w rejonie Marszałkowskiej i Hożej. Przeżył kapitulację, a w 1949 r. został zatrudniony w ówczesnym Wydziale Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego. Ponieważ nie ukrywał swej powstańczej przeszłości, nie zagrzał tam miejsca i pomimo „obiektywnie słusznego” pochodzenia z Czarnego Lądu, gnębionego przez imperialistów i kolonialistów wszelkiej maści, wkrótce utrzymywał się tylko z muzykowania w stołecznych lokalach. W 1958 r. z rodziną wyemigrował do Wielkiej Brytanii.

Przemysław Waingertner
Autor jest profesorem historii Uniwersytetu Łódzkiego.
Artykuł pierwotne wydrukowany w Tygodniku Solidarność (#32 / 2016) 


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe