Dyskretny czar techniki międzywojnia

Na całym świecie w muzeach technicznych odwiedzający oglądają maszyny parowe, maszyny do szycia, piece hutnicze, wytwory rzemiosła ludowego, czy samochody. Muzealnicy mawiają, ze ludzie przychodzą do takich placówek z potrzeby wiedzy. Chcą dowiedzieć się czegoś ciekawego o przeszłości. Tata pokazując synowi jednoślad często zwraca się do syna: „zobacz jaki stary rower, chciałbyś na takim jeździć?”. Dziecko przecząco kręci głową.
 Dyskretny czar techniki międzywojnia
/ TS
Wśród tych przedmiotów porozstawiane są jednak takie, o których nie się pyta. Interesują widzów nie tylko dlatego, że powstały w średniowieczu lub zdobiły pałac ostatniego króla Polski Stanisława Augusta. One nam się – jak pisze Jan Białostocki - podobają, czyli stanowią źródło szczególnego wzruszenia, pobudzającego nas do wypowiedzenia lub uświadomienia sobie oceny, nazywanej przez filozofów sądem estetycznym. Przedmioty te to wytwory sztuki.



Narodziny wzornictwa przemysłowego nierozerwalnie związane są z rewolucją przemysłową. Pierwsi projektanci uznali, że masowa produkcja skutkuje gorszą jakością niż produkcja rzemieślnicza, co więcej – nie odpowiada potrzebom ludzi.  Tokarki, piły, maszyny parowe raniły robotników, a ich użytkowanie często prowadziło do utraty życia.  Postanowili zhumanizować przemysłowo produkowane przedmioty. W kolejnych epokach wzornictwo było stymulowane potrzebą wzrostu konkurencyjności przedmiotów.   

Styl zakopiański
Kiedy wzornictwo rodziło się w Polsce, nie było jej na mapie Europy. Siłą rzeczy rodzimi projektanci kierowali się innymi ideami niż Anglicy, Niemcy, czy Francuzi. Tak jak pisarze i malarze, projektanci i teoretycy wzornictwa  (wówczas nazywanego sztukami stosowanymi), za podstawowy cel postawili sobie ochronę polskości. 
Opracowali styl zakopiański i znacznie mniej znany styl kołomyjski. Do dziś można podziwiać w Zakopanem domy zbudowane na przełomie XIX i XX wieku, będące przykładem właśnie tego stylu. 

Spółdzielnia „Ład”
W roku 1926 pracownicy naukowi utworzonej w Warszawie Szkoły Sztuk Pięknych założyli spółdzielnię artystyczną „Ład”. Spółdzielnia wprowadziła do produkcji nowoczesne, a jednocześnie nawiązujące do tradycji elementy wyposażenia wnętrz mieszkalnych. Produkty nawiązywały do polskiej sztuki użytkowej tak ludowej, jak i ziemiańskiej. Inspiracje tradycją dały powód do krytyki działalności spółdzielni przez inne grupy artystyczne. Ładowi zarzucano elitarność oraz patrzenie w przeszłość a nie w przyszłość. „Ład” przetrwał wojnę i w ograniczonym zakresie działał do 1996 roku. 

Samochody i motocykle
W przemyśle brak zapotrzebowania na polskie wzory przemysłowe sprawił, że nie powstał zawód projektanta przemysłowego. Autorami nowych wzorów użytkowych byli inżynierowie, technolodzy lub właściciele zakładów produkcyjnych. Potrafili oni jednak stworzyć przedmioty piękne. Motocykle Sokół samochody: CWS T-1, samolot PZL – P7 (konstrukcja metalowa z charakterystycznym skrzydłem, tzw. Płat Puławskiego) i parowóz PM 36-1 na stałe weszły do kanonów wzornictwa. 


fot. T. Gutry

Motocykle Sokół zaprojektował dla w Państwowych Zakładach  Inżynierii w Warszawie (Pzinż) absolwent Politechniki Lwowskiej Tadeusz Rudawski. Wyglądy motocykli w znacznej mierze determinują rozwiązania techniczne. Ramę Sokoła 200 ramę skonstruowano tak, że jej ugięcie wymuszało resorowania tylnego koła. Pozwoliło to na osiągnięcie niespotykanego wówczas komfortu jazdy. 
Samochód CWS T-1 zaprojektował Tadeusz Tański i Stanisław Panczakiewicz dla Centralnych Warsztatów Samochodowych  w Warszawie w 1928 roku. Pojazd posiadał nadwozie drewniano-stalowe. Auto można było rozkręcić i skręcić jednym kluczem. CWS T-1 był produkowany od 1924 do 1931 roku. W ciągu 7 lat z taśm montażowych zjechało 800 tych pojazdów. Produkcje zakończono z powodu zawarcia umowy licencyjnej z włoską firmą Fiat (model 508). Nie zachował się żaden egzemplarz samochodu.



Okres międzywojnia – zauważa prof. wydziału Wzornictwa ASP Warszawa Wojciech Wybieralski -  był także niezwykle interesujący w dziedzinie projektów graficznych. Do roku 1939 funkcjonowało wiele firm projektowych, wydawniczych oraz drukarni. Realizowano projekty graficzne tygodników i dzienników. Rozwijała się ilustracja książkowa, grafika plakatowa, projektowanie druków użytkowych, znaczków pocztowych, znaków firmowych oraz opakowań. Za przykład mogą służyć opracowania dla firm Wedel, Fuchs, Pluton, Radion, Dobrolin i wielu innych.

Andrzej Berezowski



 

Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Problem w Pałacu Buckingham. Dramatyczne doniesienia w sprawie księcia Williama z ostatniej chwili
Problem w Pałacu Buckingham. Dramatyczne doniesienia w sprawie księcia Williama

Księżna Kate, żona brytyjskiego następcy tronu, księcia Williama, poinformowała w piątek, że jej styczniowy pobyt w szpitalu i przebyta operacja jamy brzusznej, była związana z wykrytym u niej rakiem. Tabloid „In Touch” przekazał niepokojące informacje w sprawie księcia Williama.

Wypadek w Szczecinie: Czworo dzieci trafiło do szpitala z ostatniej chwili
Wypadek w Szczecinie: Czworo dzieci trafiło do szpitala

Czworo dzieci trafiło do szpitala po tym, jak grupę przedszkolaków podczas spaceru w Puszczy Bukowej przygniótł ok. pięciometrowy konar leżący na wzniesieniu. Jeden z chłopców i przedszkolanka nie wymagali hospitalizacji.

Tabletka dzień po. Jest weto prezydenta Dudy z ostatniej chwili
Tabletka "dzień po". Jest weto prezydenta Dudy

Prezydent RP Andrzej Duda, na podstawie art. 122 ust. 5 Konstytucji RP, zdecydował o skierowaniu nowelizacji Prawa farmaceutycznego do Sejmu RP z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie ustawy (tzw. weto) - poinformowano na stronie internetowej Kancelarii Prezydenta RP.

Nie żyje znany polski dziennikarz. Miał 54 lata z ostatniej chwili
Nie żyje znany polski dziennikarz. Miał 54 lata

Nie żyje Marek Cender, który przez ponad 30 lat związany był z Polskim Radiem Kielce. Zajmował się sportem, a dokładnie piłką ręczną. Miał 54 lata.

Migranci zaatakowali patrol Straży Granicznej z ostatniej chwili
Migranci zaatakowali patrol Straży Granicznej

Straż Graniczna opublikowała nowe nagranie z granicy polsko-białoruskiej.

Morawiecki odpowiada Tuskowi: Wszedł Pan na ostatnią minutę z ostatniej chwili
Morawiecki odpowiada Tuskowi: "Wszedł Pan na ostatnią minutę"

Donald Tusk pochwalił się danymi z polskiej gospodarki przedstawionymi przez ministra finansów, Andrzeja Domańskiego. Jest odpowiedź Mateusza Morawieckiego.

Nie żyje polska mistrzyni świata. Miała zaledwie 20 lat z ostatniej chwili
Nie żyje polska mistrzyni świata. Miała zaledwie 20 lat

Nie żyje polska mistrzyni świata i Europy Wiktoria Sieczka. Utalentowana trójboistka siłowa miała zaledwie 20 lat.

KAS odmraża środki rosyjskich firm w Polsce. Ogromne kwoty z ostatniej chwili
KAS odmraża środki rosyjskich firm w Polsce. Ogromne kwoty

1,3 mld zł uwolnionych spod sankcji – Krajowa Administracja Skarbowa odmraża środki rosyjskich firm w Polsce, które zablokowano im w 2022 r. – podaje w piątkowym wydaniu "Rzeczpospolita".

Katarzyna Cichopek: Jestem po kolejnych badaniach z ostatniej chwili
Katarzyna Cichopek: "Jestem po kolejnych badaniach"

Katarzyna Cichopek podzieliła się w mediach społecznościowych ze swoimi obserwatorami ważną wiadomością.

Inflacja w marcu ostro w dół. Najniższy poziom od pięciu lat z ostatniej chwili
Inflacja w marcu ostro w dół. Najniższy poziom od pięciu lat

Inflacja w marcu wyniosła w Polsce 1,9 proc. rok do roku – podał Główny Urząd Statystyczny. To najniższy poziom inflacji od pięciu lat.

REKLAMA

Dyskretny czar techniki międzywojnia

Na całym świecie w muzeach technicznych odwiedzający oglądają maszyny parowe, maszyny do szycia, piece hutnicze, wytwory rzemiosła ludowego, czy samochody. Muzealnicy mawiają, ze ludzie przychodzą do takich placówek z potrzeby wiedzy. Chcą dowiedzieć się czegoś ciekawego o przeszłości. Tata pokazując synowi jednoślad często zwraca się do syna: „zobacz jaki stary rower, chciałbyś na takim jeździć?”. Dziecko przecząco kręci głową.
 Dyskretny czar techniki międzywojnia
/ TS
Wśród tych przedmiotów porozstawiane są jednak takie, o których nie się pyta. Interesują widzów nie tylko dlatego, że powstały w średniowieczu lub zdobiły pałac ostatniego króla Polski Stanisława Augusta. One nam się – jak pisze Jan Białostocki - podobają, czyli stanowią źródło szczególnego wzruszenia, pobudzającego nas do wypowiedzenia lub uświadomienia sobie oceny, nazywanej przez filozofów sądem estetycznym. Przedmioty te to wytwory sztuki.



Narodziny wzornictwa przemysłowego nierozerwalnie związane są z rewolucją przemysłową. Pierwsi projektanci uznali, że masowa produkcja skutkuje gorszą jakością niż produkcja rzemieślnicza, co więcej – nie odpowiada potrzebom ludzi.  Tokarki, piły, maszyny parowe raniły robotników, a ich użytkowanie często prowadziło do utraty życia.  Postanowili zhumanizować przemysłowo produkowane przedmioty. W kolejnych epokach wzornictwo było stymulowane potrzebą wzrostu konkurencyjności przedmiotów.   

Styl zakopiański
Kiedy wzornictwo rodziło się w Polsce, nie było jej na mapie Europy. Siłą rzeczy rodzimi projektanci kierowali się innymi ideami niż Anglicy, Niemcy, czy Francuzi. Tak jak pisarze i malarze, projektanci i teoretycy wzornictwa  (wówczas nazywanego sztukami stosowanymi), za podstawowy cel postawili sobie ochronę polskości. 
Opracowali styl zakopiański i znacznie mniej znany styl kołomyjski. Do dziś można podziwiać w Zakopanem domy zbudowane na przełomie XIX i XX wieku, będące przykładem właśnie tego stylu. 

Spółdzielnia „Ład”
W roku 1926 pracownicy naukowi utworzonej w Warszawie Szkoły Sztuk Pięknych założyli spółdzielnię artystyczną „Ład”. Spółdzielnia wprowadziła do produkcji nowoczesne, a jednocześnie nawiązujące do tradycji elementy wyposażenia wnętrz mieszkalnych. Produkty nawiązywały do polskiej sztuki użytkowej tak ludowej, jak i ziemiańskiej. Inspiracje tradycją dały powód do krytyki działalności spółdzielni przez inne grupy artystyczne. Ładowi zarzucano elitarność oraz patrzenie w przeszłość a nie w przyszłość. „Ład” przetrwał wojnę i w ograniczonym zakresie działał do 1996 roku. 

Samochody i motocykle
W przemyśle brak zapotrzebowania na polskie wzory przemysłowe sprawił, że nie powstał zawód projektanta przemysłowego. Autorami nowych wzorów użytkowych byli inżynierowie, technolodzy lub właściciele zakładów produkcyjnych. Potrafili oni jednak stworzyć przedmioty piękne. Motocykle Sokół samochody: CWS T-1, samolot PZL – P7 (konstrukcja metalowa z charakterystycznym skrzydłem, tzw. Płat Puławskiego) i parowóz PM 36-1 na stałe weszły do kanonów wzornictwa. 


fot. T. Gutry

Motocykle Sokół zaprojektował dla w Państwowych Zakładach  Inżynierii w Warszawie (Pzinż) absolwent Politechniki Lwowskiej Tadeusz Rudawski. Wyglądy motocykli w znacznej mierze determinują rozwiązania techniczne. Ramę Sokoła 200 ramę skonstruowano tak, że jej ugięcie wymuszało resorowania tylnego koła. Pozwoliło to na osiągnięcie niespotykanego wówczas komfortu jazdy. 
Samochód CWS T-1 zaprojektował Tadeusz Tański i Stanisław Panczakiewicz dla Centralnych Warsztatów Samochodowych  w Warszawie w 1928 roku. Pojazd posiadał nadwozie drewniano-stalowe. Auto można było rozkręcić i skręcić jednym kluczem. CWS T-1 był produkowany od 1924 do 1931 roku. W ciągu 7 lat z taśm montażowych zjechało 800 tych pojazdów. Produkcje zakończono z powodu zawarcia umowy licencyjnej z włoską firmą Fiat (model 508). Nie zachował się żaden egzemplarz samochodu.



Okres międzywojnia – zauważa prof. wydziału Wzornictwa ASP Warszawa Wojciech Wybieralski -  był także niezwykle interesujący w dziedzinie projektów graficznych. Do roku 1939 funkcjonowało wiele firm projektowych, wydawniczych oraz drukarni. Realizowano projekty graficzne tygodników i dzienników. Rozwijała się ilustracja książkowa, grafika plakatowa, projektowanie druków użytkowych, znaczków pocztowych, znaków firmowych oraz opakowań. Za przykład mogą służyć opracowania dla firm Wedel, Fuchs, Pluton, Radion, Dobrolin i wielu innych.

Andrzej Berezowski



 


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe