Prawne aspekty ograniczeń praw i wolności wprowadzanych w Polsce w związku z epidemią – raport Ordo Iuris
„Przeprowadzona przez nas analiza prawna ograniczeń wolności i praw wprowadzonych w związku z przeciwdziałaniem rozprzestrzeniania się COVID-19 pokazuje, że istnieje szereg wątpliwości natury prawnej, bowiem uchwalone prawo może w sposób nadmierny ingerować w sferę konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności” – stwierdził Łukasz Bernaciński, członek Zarządu Ordo Iuris.
Autorzy publikacji podkreślili, że w Polsce mamy do czynienia z sytuacją określaną jako „hybrydowy stan nadzwyczajny”. Wprowadzone zostały bowiem środki o charakterze nadzwyczajnym, zaś ich podstawą jest ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych, czyli akt normatywny właściwy dla „normalnego” funkcjonowania państwa. Przepisy te nie dają podstaw do wprowadzania nakazów lub zakazów ingerujących w istotę konstytucyjnych praw i wolności, co natomiast dopuszcza Konstytucja RP w przypadku ogłoszenia stanu nadzwyczajnego. Niewprowadzenie stanu nadzwyczajnego (stanu klęski żywiołowej) stawia pod znakiem zapytania podejmowane działania, które w znaczącym stopniu ingerują w sferę praw i wolności obywateli.
Instytut zwrócił także uwagę na to, że od początku epidemii ograniczenia związane z jej zwalczaniem były regulowane 16 rozporządzeniami, z których każde było zmieniane od kilku do kilkunastu razy. Może to budzić zastrzeżenia z punktu widzenia pewności i stabilności prawa oraz zasady zaufania obywatela do państwa. Autorzy raportu przytoczyli także przykłady orzeczeń sądów odnoszące się do legalności wprowadzanych ograniczeń. W wielu przypadkach sądy uchylały kary nakładane na właścicieli zakładów prowadzących działalność w sytuacji, gdy było to formalnie zakazane. Podobnie część sądów kwestionowała m.in. ograniczenia w przemieszczaniu czy obowiązek zasłaniania nosa i ust.
Eksperci odnieśli się również do kwestii ewentualnego wprowadzenia w Polsce Unijnego Cyfrowego Zaświadczenia COVID. Podkreślają oni, że niedopuszczalnym byłoby uchwalenie przepisów przewidujących, że posiadanie zaświadczenia o przyjęciu szczepionki przeciwko COVID-19, przejście tej choroby lub posiadanie negatywnego testu na zakażenie SARS-CoV-2 jest niezbędnym warunkiem korzystania z jakichkolwiek praw i wolności. Tym bardziej że tak daleko idące ograniczenie byłoby nieproporcjonalne, jeśli aktualny stan rozwoju epidemii nie uzasadnia wprowadzenia któregoś ze stanów nadzwyczajnych.
W raporcie zaznaczono również, że na świecie wzrasta znaczenie ponadnarodowych standardów, takich jak stanowiska ekspertów czy rekomendacje międzynarodowych instytucji. W szczególny sposób uwidoczniło się to w czasie obecnej pandemii. Stanowi ona krok milowy na drodze ku realizacji jednolitego, ogólnoświatowego ładu prawnego i globalnego zarządzania. Wiąże się z tym otwarcie szeregu ułatwień w ograniczaniu praw i wolności obywatelskich.
Kolejne części raportu zostaną zaprezentowane 16 grudnia i 12 stycznia. Instytut Ordo Iuris zachęca ekspertów do włączenia się w jego redagowanie. Publikacja ma na celu wsparcie polskiego rządu w podejmowaniu właściwych kroków na ścieżce niezbędnej do przywrócenia pełnego ładu konstytucyjnego w Polsce.
