Patey, Dobrowolski: Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. Cz. 2.

Na początku stycznia 2022 r wybuchły protesty społeczne w Kazachstanie. Artykuł stara się wyjaśnić przyczyny niezadowolenia Kazachów a także możliwe skutki stłumienia protestów z udziałem wojsk rosyjskich.
Protesty w Kazachstanie Patey, Dobrowolski: Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. Cz. 2.
Protesty w Kazachstanie / screen YT - naTemat.pl

Przebieg protestów 

Pierwsze objawy nieposłuszeństwa obywatelskiego rozpoczęły się niepozornie od blokad drogowych mieszkańców w mieście Żangaözen drugiego stycznia 2022 r . To właśnie tam w 2011 roku siły bezpieczeństwa Nazarbajewa pacyfikując demonstracje zabiły wedle oficjalnych rządowych szacunków 18 osób, a zdaniem opozycji mogła zostać zabita nawet setka manifestujących. 

Podczas pokojowych  demonstracji  z początku stycznia  w podobnie jak w 2011 r zaobserwowano  próbę negocjacji lokalnych urzędników i polityków z demonstrantami. 

Nie doprowadziło to jednak do deeskalacji, demonstranci zaczęli zbierać się na centralnym placu miasta, gdzie spędzili noc. Równocześnie protesty zaczęły rozlewać się po całym kraju. Rząd i prezydent Tokajew aktywnie zaangażowali się, by zareagować na protesty wycofując podwyżki cen, jednak  wśród demonstrantów coraz głośniejsze były żądania polityczne.

 W Aktau nad Morzem Kaspijskim zebrał się sześcio tysięczny tłum i rozpoczął okupację placu. Mimo, że protesty były pokojowe rozpoczęły się pierwsze aresztowania.

Czwartego stycznia demonstranci zebrali się na głównym placu miasta Ałmaty, gdzie policja rozpoczęła wieczorem pacyfikację spokojnej manifestacji. To był punkt przełomowy, gdy demonstranci nie tylko nie rozpierzchli się, ale podjęli walkę z siłami MSW. Tutaj ujawnił się całkowity brak organizacji i przygotowania taktycznego policji posiadającej nowoczesny sprzęt do tłumienia protestów w tym między innymi pojazdy  z zaporami do spychania demonstrantów, które z powodzeniem używano podczas protestów w Mińsku w 2020 roku. Chaos i brak dyscypliny w szeregach sił prewencji został wykorzystany przez protestujących i ulice Ałmat zmieniły się w pole walki. Przewaga liczebna i determinacja  okazały  się kluczem do wypchnięcia sił rządowych z centrum, które pozostawiły za sobą liczne pojazdy policyjne na pod kontrolę  demonstrantów. 

Rząd zareagował zbyt późno na sytuację, decydując o  obniżeniu cen gazu. Jednocześnie  prezydent Tokajew wprowadził stan wyjątkowy w Ałmatach.

 Zaczęły się pierwsze próby zakłócenia pracy internetu w celu zapobieżenia organizacji protestów, które w dalszym czasie rozlewały się na kolejne regiony i miasta kraju, pojawiały się informacje o przechodzeniu żołnierzy i policjantów na stronę demonstrantów, a samo dowództwo wojskowe miało odmówić udziału w pacyfikacji protestów. 

Jednym z głównych żądań podnoszonych teraz  było odejście byłego prezydenta Nazarbajewa z polityki, dymisja rządu i nowe wybory. 

Następnego dnia rząd podał się do dymisji, a prezydent Tokajew ogłosił odejście Nazarbajewa ze stanowiska szefa Rady Bezpieczeństwa Kazachstanu. W Ałmatach siły MSW jednak ponownie przeprowadziły próbę pacyfikacji protestu w ramach stanu wyjątkowego co doprowadziło do najpoważniejszej eskalacji. 

Demonstranci nie tylko zdołali ponownie odeprzeć atak policji  i wspierającą ją Gwardię Narodową, ale zaczęli rozbrajać funkcjonariuszy. 

Szturmowano budynek administracyjny, który po zdobyciu podpalono. Zdobyto składy z bronią, komendę policji. Uzbrojeni w broń automatyczną demonstranci podjęli regularną walkę z siłami bezpieczeństwa.

 Zaczęły ginąć pierwsze osoby, także broniące władzy. 

Pierwsze nagrania użycia broni palnej przedstawiają postrzelenie gwardzistów przez demonstrantów. Rząd utracił  kontrolę nad Ałmatami, część gwardzistów i policjantów została wzięta do niewoli, większość wycofała się z miasta. W tym momencie ujawniła się największa słabość  demonstrantów w Ałmatach.

 Zdobyli kontrolę nad miastem po czym większość rozeszła się do domów, a ci którzy pozostali nie byli w stanie się skutecznie zorganizować. W innych regionach również doszło do starć, ale o bardziej ograniczonym charakterze 

Jeszcze wieczorem,  piątego stycznia do Ałmat wkracza wojsko z zadaniem przeprowadzenia “operacji antyterrorystycznej” i rozpoczynają się regularne walki, które będą trwały przynajmniej cały kolejny dzień. Wojsko i siły specjalne MSW metodycznie szóstego stycznia oczyszczały miasto likwidując gniazda chaotycznego oporu otwierając również ogień do pokojowych demonstrantów zabijając nieznaną liczbę osób. 

Siły wierne prezydentowi odbiły praktycznie bez walki opanowany przez protestujacych  lotnisko w Ałmaty.

Prezydent Rosji Władimir Putin na prośbę prezydenta Kazachstanu Kasym-Żomarta Kemeluły Tokajewa  wydał rozkaz przygotowania “pomocy”  dla Kazachstanu, a  za operację odpowiadał  szef sztabu armii rosyjskiej generał Walerij Gierasimow. Oddziały rosyjskie przejęły odpowiedzialność  za ochronę obiektów rządowych.Ich udział  miał bardziej charakter demonstracji siły i wskazanie kto  rządzi na tym terenie.

Kontyngent wysłany do Kazachstanu co prawda składał się nie tylko z oddziałów rosyjskich, ale uczestniczyli w nim Białorusini i Ormianie, ale ich udział był czysto propagandowy.Zostali tam  zaproszeni przez Kreml by się podzielić przed opinią publiczną  z kimś odpowiedzialnością za ewentualne ofiary tej interwencji i zatrzeć złe wrażenie interwencji imperialnego mocarstwa.

Obserwując dynamikę protestów w różnych krajach, możemy stwierdzić, że tam, gdzie reżimy używały nadmiernej przemocy , broni celem rozpędzania demonstracji,  uaktywniały  się także tendencje wśród protestujących by odpłacić “ władzy” tym samym.

 Często dochodziło do rozbrajania policji i wojska, których przedstawiciele często solidaryzowali się z postulatami protestujących. 

Podobna drabina eskalacyjna jak w Ałmaty miała miejsce w Kijowie, kiedy to po próbach brutalnego rozgonienia protestów, użyciu broni najbardziej radykalne i zdeterminowane grupy demonstrantów. także weszły w posiadanie broni palnej. 

W Ałmacie nowym elementem było szerokie ujawnienie się elementów anarchicznych, dokonujących grabieży i niszczenia mienia. Niewykluczone, że wobec de facto braku silnego przywództwa i słabej samoorganizacji uczestników protestów doszło do uruchomienia przez służby elementów przestępczych po to by zdyskredytować i kompromitować protesty, a także mieć pretekst do bardziej zdecydowanych działań z użyciem wojska. 

Doniesienia o zatrzymanych cudzoziemcach “islamistach”  dało podstawę prawną do prośby nowego prezydenta skierowanej do ODKB a w praktyce do prezydenta FR Władimira Putina o wsparcie wojskowe dla tłumiących protest służb i wojska lojalnego wobec władz. 

Dziwi postawa Nikola  Paszyniana.Premier Armenii (do niej należy obecnie przewodnictwo nad ODKB), który przyszedł do władzy w wyniku protestów ulicznych, podjął  decyzję o wysłaniu do Kazachstanu kontyngentu wojskowego  ODKB w celu tłumienia kazachskich  protestów.

 Punkt widzenia zależy od miejsca siedzenia. 

Społeczeństwo kazachskie jest mocno zlaicyzowane (skutek polityki ateizacji w ZSRR) i zrusyfikowane. Po kazachsku mówią mieszkańcy wsi, a wykształciuchy w kawiarniach Astany  plotkują po rosyjsku. Stąd mówienie w mediach rosyjskich  o wpływie Braci Muzułmańskich to czysta manipulacja. 

W większości młodzi ludzie  wystąpili przeciwko skorumpowanym elitom, elity, które są zrusyfikowane ( prezydent Tokariew robił karierę w strukturach MSZ Związku Radzieckiego, ukończył moskiewską wyższą uczelnię i posługuje się rosyjskim nie kazachskim) i  w wystąpieniach ulicznych wybrzmiał właśnie  się element antyrosyjski. 

Protesty nie mają wątków religijnych ale są emanacją emancypacyjnych dążeń Kazachów. 

Chcieliby państwa z większym wpływem kazachskiej kultury i języka, bez korupcji. 

Trudno stwierdzić  co demonstranci myślą o demokracji, ale niewątpliwie chcą mieć wpływ na wybór rządu. Żądania powtórzenia wyborów świadczą o marzeniu budowy  demokratycznego państwa prawa.

 Rosyjska machina propagandowa  będzie tworzyć negatywny wizerunek protestujących Kazachów.

Będą z nich robić islamistów, radykałów, nacjonalistów rusofobów, kryminalistów, byle zdyskredytować i mieć pretekst do zwiększenia  politycznej kontroli nad Kazachstanem.
 

Skutki dla społeczeństwa i partnerów zagranicznych Kazachstanu.

 

Z oceną skutków największych protestów w Kazachstanie od uzyskania niepodległości w 1991 r trzeba jeszcze poczekać.

Prezydent Kazachstanu zwracając się o pomoc do ODKB (Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym) dawne kraje ZSRR (Kazachstan, Rosja, Armenia, Białoruś, Kirgizja i Tadżykistan) zaciągnął dług polityczny. O jego koszcie  wspomniał  turecki portal yeniakit.com.

 Według anonimowego źródła  rosyjska interwencja wojskowa była uwarunkowana  uznaniem przez stronę kazachską  aneksji Krymu, nadaniem  językowi  rosyjskiemu statusu drugiego języka urzędowego, zagwarantowaniem  mniejszości rosyjskiej autonomii, oraz udostępnieniem  Rosji kazachskich baz wojskowych,

Jeśli  te warunki będą realizowane odwrócą całą dotychczasową politykę ostrożnej “kazachizacji” kraju. 

Wielu Kazachów przyjęło te informacje jako wstęp do ponownej  kolonizacji ich kraju.

Na uwagę zasługuje otwarta zmiana celów  ODKB (Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym) 

Interwencja w Kazachstanie unaoczniła faktyczną funkcję  ODKB (Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym) jaką jest obrona reżimów  nie tyle przed zagrożeniem zewnętrznym a wewnętrznym. ODKB  przypomina  „Święte Przymierze” europejskich monarchów z XIX wieku, tyle że teraz armie ODKP nie  bronią interesów królów i cesarzy, ale postsowieckiej kleptokracji.

 Na razie Moskwa  zdaje się wygrała tą rozgrywkę, ale nie wiadomo czy trwale.

 

Niewykluczone, że proces emancypowania się kultury i języka kazachskiego zostanie jeśli nie cofnięty to znacząco spowolniony.

Powróci kulturowa z za nią polityczna ekspansja rosyjska. Enuncjacje  rosyjskiego nacjonalisty Władimira Żyrinowskiego, że Kazachstan jest ziemią rosyjską brane do tej pory jako rojenia niepoważnego politycznego celebryty mogą się rzeczywiście zrealizować.

 Nie dziwi antyrosyjski wymiar buntu znając kontekst historyczny stosunków kazachsko  rosyjskich jak i tradycja kazachskich  antyrosyjskich powstań narodowych. Nie wiadomo jak szeroko zakrojone będą represje  i jakie kręgi społeczne obejmą. 

 Masowa emigracja świadomych narodowo Kazachów może osłabić wolę oporu na długie lata.

Z drugiej strony zbiorowa pamięć narodu o doznanych krzywdach będzie  konserwować marzenia o własnym wolnym  i niezawisłym państwie co w przypadku osłabienia centrum decyzyjnego w Moskwie prawdopodobnie może  prowadzić do kolejnej próby uniezależnienia się od Kremla. 

W wymiarze gospodarczym rząd kazachski wpuszczając obcych interwentów traci wizerunkowo jako niezdolny do samodzielnego poradzenia sobie z własnym społeczeństwem.

 Można domniemywać, że  wielu zagranicznych  inwestorów może zadawać sobie pytanie na ile władze w Astanie są niezależne od Kremla i czy nie w Moskwie należy szukać akceptacji i wsparcia dla swych inwestycji w Kazachstanie. 

Rząd ChRL już uznał de facto iż Kazachstan jest wyłączną domeną wpływów rosyjskich. 

Oświadczenie Pekinu nie daje złudzeń, że CHRL wspiera rosyjskie działania zapobiegające możliwym niekontrolowanym zmianom politycznym w Azji Centralnej. 

Utrzymanie się przy władzy prezydenta okupione zostało potencjalnie dużymi kosztami dla kraju. 

Skutki  rosyjskiej interwencji w Kazachstanie dla Polski. 

Polska prawdopodobnie będzie musiała odłożyć na dłuższy czas projekty w których Kazachstan miałby być traktowany  w polityce dywersyfikacji dostaw surowców jako rezerwowe, niezależne od FR  źródło zaopatrzenia w surowce.

Kazachskie źródła zaopatrzenia trzeba będzie niestety traktować jako zależne i kontrolowane przez Kreml, co nie oznacza, by przy spełnieniu określonych warunków cenowych i jakościowych Polska miała z Kazachstanu rezygnować.  

Niewykluczone, że nasz kraj będzie się musiał przygotować na zwiększoną migrację z Kazachstanu nie tylko osób o polskich korzeniach, ale i rodowitych Kazachów.

Już obecnie polska stała się kierunkiem destynacji wielu obywateli krajów Azji Centralnej. 

Zwiększa się liczba Uzbeków, Kirgizów, Turkmenów szukających pracy w Polsce. 

Należy zawczasu przygotować się na różne scenariusze, zwłaszcza, że kryzys migracyjny na granicy polsko białoruskiej w każdej chwili może eskalować, a Kazachowie z łatwością mogą stać się narzędziem hybrydowej wojny Mińska (z rosyjskim wsparciem) prowadzonej od jakiegoś czasu przeciwko Polsce i Krajom Nadbałtyckim.     

Mariusz Patey, Witold Dobrowolski 

 

Bibliografia 

 

  1. https://ssl-kolegia.sgh.waw.pl/pl/KES/czasopisma/kwartalnik/Documents/JOtekst.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  2. Zamieszki w Kazachstanie, prezydent wprowadza stan wyjątkowy (pol.). Portal Spraw Zagranicznych, 2011-12-17. [dostęp 2022-01-07)
  3. Andrzej Wierzbicki, Piotr Załęski “Trybalizm władza w Azji Centralenj”. wyd. Akademii Humanistycznej im.Aleksandra Gieysztora, 2008 r ISBN 978-83-7549-057-2. Tamże:  Instytucja polityczna i elitarna władzy chanatów centalnoazjatyckich (XVI-XIX w)
  4. The Kenesary Kasymov Rebellion (1837 –1847): A National-Liberation Movement or “a Protest of Restoration”? Yuriy Malikov Nationalities Papers, Vol. 33, No. 4, December 2005
  5. Michał Łabenda: Język kazachski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2000.
  6. https://muegn.ru/pl/encyclopedia/v-1847-godu-kenesary-kasymov-nacionalno-osvoboditelnoe-dvizhenie.html (dostęp. 2022-01-10 )
  7. Richard Lorenz, Economic Bases of the Basmachi Movement in the Ferghana Valley, in „Muslim Communities Reemerge: Historical Perspectives on Nationalit, Editors: Andreas Kappeler, Gerhard Simon, Gerog Brunner, 1994.
  8. https://globalnagra.pl/kazachska-niespodzianka/?fbclid=IwAR0rf4VL8EDseX_zh9M1jt695-Q-Pxelh1o7nNM5DdH5xBNCNJS0pNHORVw (dostęp. 2022-01-10 )
  9. https://www.msn.com/pl-pl/wiadomosci/polska/media-putin-przedstawi%C5%82-tokajewowi-list%C4%99-%C5%BC%C4%85da%C5%84-w-zamian-za-udzielenie-pomocy/ar-AASwRma?ocid=msedgntp&fbclid=IwAR0tB43tps3jtzdnMhxe4olJZHEcIuVyewCJc8OfRz9NlESk3n8On061WL0 (dostęp. 2022-01-10 )
  10. https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-01-05/eskalacja-protestow-w-kazachstanie (dostęp. 2022-01-10 )
  11. https://pism.pl/pism_w_mediach/podcasty/Odcinek_28_Kazachstan_po_rezygnacji_Nazarbajewa (dostęp. 2022-01-10 )
  12. https://pism.pl/publikacje/masowe-protesty-w-kazachstanie (dostęp. 2022-01-10 )
  13. https://pism.pl/publikacje/masowe-protesty-w-kazachstanie  (dostęp. 2022-01-10 )https://pism.pl/publikacje/Perspektywy_sukcesji_w_adzy_w_Kazachstanie (dostęp. 2022-01-10 )
  14. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-3b2f5018-d383-462e-97aa-e48f06270019/c/06.gierula.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  15. https://magazynpismo.pl/kazachstan/ (dostęp. 2022-01-10 )
  16. https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/8328727,kazachstan-zamieszki.html (dostęp. 2022-01-10 )
  17. https://www.euractiv.pl/section/polityka-zagraniczna-ue/news/kazachstan-tokajew-nazarbajew -demokracja-wybory-azja-obwe-opozycja-protesty-gaz/ (dostęp. 2022-01-10 )
  18. https://studium.uw.edu.pl/kazachstan-zaostrzenie-sytuacji/ (dostęp. 2022-01-10 )
  19. https://www.bbc.com/news/explainers-59894266 (dostęp. 2022-01-10 )
  20. https://time.com/6137439/kazakhstan-protests-russia/ (dostęp. 2022-01-10 )
  21. https://www.nytimes.com/2022/01/05/world/asia/kazakhstan-protests.html (dostęp. 2022-01-10 )
  22. https://www.files.ethz.ch/isn/131571/kazakhstanindependence.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  23. https://bti-project.org/fileadmin/api/content/en/downloads/reports/country_report_2018_KAZ.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  24. https://www2.gwu.edu/~iiep/assets/docs/papers/2017WP/AaronsonIIEP2017-16.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  25. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1879366515000068 (dostęp. 2022-01-10 )
  26. https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.desklight-4810d0c4-ef3f-4865-8fd3-c940beb2967d/c/Jaroslaw_Szymanek.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  27. https://rcin.org.pl/Content/57613/WA303_78020_A453-SzDZ-R-50-1_Perkowska.pdf
  28. Р. К. Нурмагамбетова. Движение Алаш и Алаш-Орда. Историография проблемы. 1920–1990-е гг. XX века.
  29. https://www.pism.pl/publikacje/Perspektywy_polityki_Rosji_wobec_Azji_Centralnej (dostęp. 2022-01-10 )
  30. https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/maes/article/download/2753/2201/ (dostęp. 2022-01-10 )
  31. https://www.rp.pl/publicystyka/art19266401-ryszard-czarnecki-stabilny-kazachstan-w-interesie-polski-i-europy#error=login_required&state=805cbd80-adcb-495d-9905-41d74ba04618 (dostęp. 2022-01-10 )
  32. https://jagiellonia.org/przemoc-w-kazachstanie-mogli-sprowokowac-rosyjscy-agenci/amp/?fbclid=IwAR2DVe7XYLnL97aSqjdoJv69ujNFCrgmjwhVFCqPWM_kTp2I6Sg56IKK6u0  (dostęp. 2022-01-10 )
  33. Петр Заленски, Элиты политической власти Казахстана , 2006, ISBN  978-83-7151-762-4.
  34. Казахско-русские отношения в 16-18 вв . Чт. 152. С. 394. ( RUS )
  35. Николай Рычков: Дневные записки путешествия в Киргиз-Кайсацкую степь в 1771 г. . СПб . : 1772. С. 23-24. [доступ 4 сентября 2018 г.]. ( RUS )
  36. https://new.fox-24.com/news/171244.html (dostęp. 2022-01-10 )

 


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Problem w Pałacu Buckingham. Dramatyczne doniesienia w sprawie księcia Williama z ostatniej chwili
Problem w Pałacu Buckingham. Dramatyczne doniesienia w sprawie księcia Williama

Księżna Kate, żona brytyjskiego następcy tronu, księcia Williama, poinformowała w piątek, że jej styczniowy pobyt w szpitalu i przebyta operacja jamy brzusznej, była związana z wykrytym u niej rakiem. Tabloid „In Touch” przekazał niepokojące informacje w sprawie księcia Williama.

Tabletka dzień po. Jest weto prezydenta Dudy z ostatniej chwili
Tabletka "dzień po". Jest weto prezydenta Dudy

Prezydent RP Andrzej Duda, na podstawie art. 122 ust. 5 Konstytucji RP, zdecydował o skierowaniu nowelizacji Prawa farmaceutycznego do Sejmu RP z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie ustawy (tzw. weto) - poinformowano na stronie internetowej Kancelarii Prezydenta RP.

Nie żyje znany polski dziennikarz. Miał 54 lata z ostatniej chwili
Nie żyje znany polski dziennikarz. Miał 54 lata

Nie żyje Marek Cender, który przez ponad 30 lat związany był z Polskim Radiem Kielce. Zajmował się sportem, a dokładnie piłką ręczną. Miał 54 lata.

Migranci zaatakowali patrol Straży Granicznej z ostatniej chwili
Migranci zaatakowali patrol Straży Granicznej

Straż Graniczna opublikowała nowe nagranie z granicy polsko-białoruskiej.

Morawiecki odpowiada Tuskowi: Wszedł Pan na ostatnią minutę z ostatniej chwili
Morawiecki odpowiada Tuskowi: "Wszedł Pan na ostatnią minutę"

Donald Tusk pochwalił się danymi z polskiej gospodarki przedstawionymi przez ministra finansów, Andrzeja Domańskiego. Jest odpowiedź Mateusza Morawieckiego.

Nie żyje polska mistrzyni świata. Miała zaledwie 20 lat z ostatniej chwili
Nie żyje polska mistrzyni świata. Miała zaledwie 20 lat

Nie żyje polska mistrzyni świata i Europy Wiktoria Sieczka. Utalentowana trójboistka siłowa miała zaledwie 20 lat.

KAS odmraża środki rosyjskich firm w Polsce. Ogromne kwoty z ostatniej chwili
KAS odmraża środki rosyjskich firm w Polsce. Ogromne kwoty

1,3 mld zł uwolnionych spod sankcji – Krajowa Administracja Skarbowa odmraża środki rosyjskich firm w Polsce, które zablokowano im w 2022 r. – podaje w piątkowym wydaniu "Rzeczpospolita".

Katarzyna Cichopek: Jestem po kolejnych badaniach z ostatniej chwili
Katarzyna Cichopek: "Jestem po kolejnych badaniach"

Katarzyna Cichopek podzieliła się w mediach społecznościowych ze swoimi obserwatorami ważną wiadomością.

Inflacja w marcu ostro w dół. Najniższy poziom od pięciu lat z ostatniej chwili
Inflacja w marcu ostro w dół. Najniższy poziom od pięciu lat

Inflacja w marcu wyniosła w Polsce 1,9 proc. rok do roku – podał Główny Urząd Statystyczny. To najniższy poziom inflacji od pięciu lat.

Ekspert TVN grozi: od czasu do czasu dziennikarz powinien oberwać 'po łbie' Wiadomości
Ekspert TVN grozi: "od czasu do czasu dziennikarz powinien oberwać 'po łbie'"

Redaktor naczelny Onetu Bartosz Węglarczyk opublikował na platformie "X" (dawniej "Twitter") post z linkiem do artykułu Onetu pt. "Jacek Dubois sam siedział na ławie oskarżonych. Stworzył duet z Romanem Giertychem". Natychmiast odezwali się obrońcy "mecenasa Koalicji 13 grudnia".

REKLAMA

Patey, Dobrowolski: Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. Cz. 2.

Na początku stycznia 2022 r wybuchły protesty społeczne w Kazachstanie. Artykuł stara się wyjaśnić przyczyny niezadowolenia Kazachów a także możliwe skutki stłumienia protestów z udziałem wojsk rosyjskich.
Protesty w Kazachstanie Patey, Dobrowolski: Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. Cz. 2.
Protesty w Kazachstanie / screen YT - naTemat.pl

Przebieg protestów 

Pierwsze objawy nieposłuszeństwa obywatelskiego rozpoczęły się niepozornie od blokad drogowych mieszkańców w mieście Żangaözen drugiego stycznia 2022 r . To właśnie tam w 2011 roku siły bezpieczeństwa Nazarbajewa pacyfikując demonstracje zabiły wedle oficjalnych rządowych szacunków 18 osób, a zdaniem opozycji mogła zostać zabita nawet setka manifestujących. 

Podczas pokojowych  demonstracji  z początku stycznia  w podobnie jak w 2011 r zaobserwowano  próbę negocjacji lokalnych urzędników i polityków z demonstrantami. 

Nie doprowadziło to jednak do deeskalacji, demonstranci zaczęli zbierać się na centralnym placu miasta, gdzie spędzili noc. Równocześnie protesty zaczęły rozlewać się po całym kraju. Rząd i prezydent Tokajew aktywnie zaangażowali się, by zareagować na protesty wycofując podwyżki cen, jednak  wśród demonstrantów coraz głośniejsze były żądania polityczne.

 W Aktau nad Morzem Kaspijskim zebrał się sześcio tysięczny tłum i rozpoczął okupację placu. Mimo, że protesty były pokojowe rozpoczęły się pierwsze aresztowania.

Czwartego stycznia demonstranci zebrali się na głównym placu miasta Ałmaty, gdzie policja rozpoczęła wieczorem pacyfikację spokojnej manifestacji. To był punkt przełomowy, gdy demonstranci nie tylko nie rozpierzchli się, ale podjęli walkę z siłami MSW. Tutaj ujawnił się całkowity brak organizacji i przygotowania taktycznego policji posiadającej nowoczesny sprzęt do tłumienia protestów w tym między innymi pojazdy  z zaporami do spychania demonstrantów, które z powodzeniem używano podczas protestów w Mińsku w 2020 roku. Chaos i brak dyscypliny w szeregach sił prewencji został wykorzystany przez protestujących i ulice Ałmat zmieniły się w pole walki. Przewaga liczebna i determinacja  okazały  się kluczem do wypchnięcia sił rządowych z centrum, które pozostawiły za sobą liczne pojazdy policyjne na pod kontrolę  demonstrantów. 

Rząd zareagował zbyt późno na sytuację, decydując o  obniżeniu cen gazu. Jednocześnie  prezydent Tokajew wprowadził stan wyjątkowy w Ałmatach.

 Zaczęły się pierwsze próby zakłócenia pracy internetu w celu zapobieżenia organizacji protestów, które w dalszym czasie rozlewały się na kolejne regiony i miasta kraju, pojawiały się informacje o przechodzeniu żołnierzy i policjantów na stronę demonstrantów, a samo dowództwo wojskowe miało odmówić udziału w pacyfikacji protestów. 

Jednym z głównych żądań podnoszonych teraz  było odejście byłego prezydenta Nazarbajewa z polityki, dymisja rządu i nowe wybory. 

Następnego dnia rząd podał się do dymisji, a prezydent Tokajew ogłosił odejście Nazarbajewa ze stanowiska szefa Rady Bezpieczeństwa Kazachstanu. W Ałmatach siły MSW jednak ponownie przeprowadziły próbę pacyfikacji protestu w ramach stanu wyjątkowego co doprowadziło do najpoważniejszej eskalacji. 

Demonstranci nie tylko zdołali ponownie odeprzeć atak policji  i wspierającą ją Gwardię Narodową, ale zaczęli rozbrajać funkcjonariuszy. 

Szturmowano budynek administracyjny, który po zdobyciu podpalono. Zdobyto składy z bronią, komendę policji. Uzbrojeni w broń automatyczną demonstranci podjęli regularną walkę z siłami bezpieczeństwa.

 Zaczęły ginąć pierwsze osoby, także broniące władzy. 

Pierwsze nagrania użycia broni palnej przedstawiają postrzelenie gwardzistów przez demonstrantów. Rząd utracił  kontrolę nad Ałmatami, część gwardzistów i policjantów została wzięta do niewoli, większość wycofała się z miasta. W tym momencie ujawniła się największa słabość  demonstrantów w Ałmatach.

 Zdobyli kontrolę nad miastem po czym większość rozeszła się do domów, a ci którzy pozostali nie byli w stanie się skutecznie zorganizować. W innych regionach również doszło do starć, ale o bardziej ograniczonym charakterze 

Jeszcze wieczorem,  piątego stycznia do Ałmat wkracza wojsko z zadaniem przeprowadzenia “operacji antyterrorystycznej” i rozpoczynają się regularne walki, które będą trwały przynajmniej cały kolejny dzień. Wojsko i siły specjalne MSW metodycznie szóstego stycznia oczyszczały miasto likwidując gniazda chaotycznego oporu otwierając również ogień do pokojowych demonstrantów zabijając nieznaną liczbę osób. 

Siły wierne prezydentowi odbiły praktycznie bez walki opanowany przez protestujacych  lotnisko w Ałmaty.

Prezydent Rosji Władimir Putin na prośbę prezydenta Kazachstanu Kasym-Żomarta Kemeluły Tokajewa  wydał rozkaz przygotowania “pomocy”  dla Kazachstanu, a  za operację odpowiadał  szef sztabu armii rosyjskiej generał Walerij Gierasimow. Oddziały rosyjskie przejęły odpowiedzialność  za ochronę obiektów rządowych.Ich udział  miał bardziej charakter demonstracji siły i wskazanie kto  rządzi na tym terenie.

Kontyngent wysłany do Kazachstanu co prawda składał się nie tylko z oddziałów rosyjskich, ale uczestniczyli w nim Białorusini i Ormianie, ale ich udział był czysto propagandowy.Zostali tam  zaproszeni przez Kreml by się podzielić przed opinią publiczną  z kimś odpowiedzialnością za ewentualne ofiary tej interwencji i zatrzeć złe wrażenie interwencji imperialnego mocarstwa.

Obserwując dynamikę protestów w różnych krajach, możemy stwierdzić, że tam, gdzie reżimy używały nadmiernej przemocy , broni celem rozpędzania demonstracji,  uaktywniały  się także tendencje wśród protestujących by odpłacić “ władzy” tym samym.

 Często dochodziło do rozbrajania policji i wojska, których przedstawiciele często solidaryzowali się z postulatami protestujących. 

Podobna drabina eskalacyjna jak w Ałmaty miała miejsce w Kijowie, kiedy to po próbach brutalnego rozgonienia protestów, użyciu broni najbardziej radykalne i zdeterminowane grupy demonstrantów. także weszły w posiadanie broni palnej. 

W Ałmacie nowym elementem było szerokie ujawnienie się elementów anarchicznych, dokonujących grabieży i niszczenia mienia. Niewykluczone, że wobec de facto braku silnego przywództwa i słabej samoorganizacji uczestników protestów doszło do uruchomienia przez służby elementów przestępczych po to by zdyskredytować i kompromitować protesty, a także mieć pretekst do bardziej zdecydowanych działań z użyciem wojska. 

Doniesienia o zatrzymanych cudzoziemcach “islamistach”  dało podstawę prawną do prośby nowego prezydenta skierowanej do ODKB a w praktyce do prezydenta FR Władimira Putina o wsparcie wojskowe dla tłumiących protest służb i wojska lojalnego wobec władz. 

Dziwi postawa Nikola  Paszyniana.Premier Armenii (do niej należy obecnie przewodnictwo nad ODKB), który przyszedł do władzy w wyniku protestów ulicznych, podjął  decyzję o wysłaniu do Kazachstanu kontyngentu wojskowego  ODKB w celu tłumienia kazachskich  protestów.

 Punkt widzenia zależy od miejsca siedzenia. 

Społeczeństwo kazachskie jest mocno zlaicyzowane (skutek polityki ateizacji w ZSRR) i zrusyfikowane. Po kazachsku mówią mieszkańcy wsi, a wykształciuchy w kawiarniach Astany  plotkują po rosyjsku. Stąd mówienie w mediach rosyjskich  o wpływie Braci Muzułmańskich to czysta manipulacja. 

W większości młodzi ludzie  wystąpili przeciwko skorumpowanym elitom, elity, które są zrusyfikowane ( prezydent Tokariew robił karierę w strukturach MSZ Związku Radzieckiego, ukończył moskiewską wyższą uczelnię i posługuje się rosyjskim nie kazachskim) i  w wystąpieniach ulicznych wybrzmiał właśnie  się element antyrosyjski. 

Protesty nie mają wątków religijnych ale są emanacją emancypacyjnych dążeń Kazachów. 

Chcieliby państwa z większym wpływem kazachskiej kultury i języka, bez korupcji. 

Trudno stwierdzić  co demonstranci myślą o demokracji, ale niewątpliwie chcą mieć wpływ na wybór rządu. Żądania powtórzenia wyborów świadczą o marzeniu budowy  demokratycznego państwa prawa.

 Rosyjska machina propagandowa  będzie tworzyć negatywny wizerunek protestujących Kazachów.

Będą z nich robić islamistów, radykałów, nacjonalistów rusofobów, kryminalistów, byle zdyskredytować i mieć pretekst do zwiększenia  politycznej kontroli nad Kazachstanem.
 

Skutki dla społeczeństwa i partnerów zagranicznych Kazachstanu.

 

Z oceną skutków największych protestów w Kazachstanie od uzyskania niepodległości w 1991 r trzeba jeszcze poczekać.

Prezydent Kazachstanu zwracając się o pomoc do ODKB (Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym) dawne kraje ZSRR (Kazachstan, Rosja, Armenia, Białoruś, Kirgizja i Tadżykistan) zaciągnął dług polityczny. O jego koszcie  wspomniał  turecki portal yeniakit.com.

 Według anonimowego źródła  rosyjska interwencja wojskowa była uwarunkowana  uznaniem przez stronę kazachską  aneksji Krymu, nadaniem  językowi  rosyjskiemu statusu drugiego języka urzędowego, zagwarantowaniem  mniejszości rosyjskiej autonomii, oraz udostępnieniem  Rosji kazachskich baz wojskowych,

Jeśli  te warunki będą realizowane odwrócą całą dotychczasową politykę ostrożnej “kazachizacji” kraju. 

Wielu Kazachów przyjęło te informacje jako wstęp do ponownej  kolonizacji ich kraju.

Na uwagę zasługuje otwarta zmiana celów  ODKB (Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym) 

Interwencja w Kazachstanie unaoczniła faktyczną funkcję  ODKB (Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym) jaką jest obrona reżimów  nie tyle przed zagrożeniem zewnętrznym a wewnętrznym. ODKB  przypomina  „Święte Przymierze” europejskich monarchów z XIX wieku, tyle że teraz armie ODKP nie  bronią interesów królów i cesarzy, ale postsowieckiej kleptokracji.

 Na razie Moskwa  zdaje się wygrała tą rozgrywkę, ale nie wiadomo czy trwale.

 

Niewykluczone, że proces emancypowania się kultury i języka kazachskiego zostanie jeśli nie cofnięty to znacząco spowolniony.

Powróci kulturowa z za nią polityczna ekspansja rosyjska. Enuncjacje  rosyjskiego nacjonalisty Władimira Żyrinowskiego, że Kazachstan jest ziemią rosyjską brane do tej pory jako rojenia niepoważnego politycznego celebryty mogą się rzeczywiście zrealizować.

 Nie dziwi antyrosyjski wymiar buntu znając kontekst historyczny stosunków kazachsko  rosyjskich jak i tradycja kazachskich  antyrosyjskich powstań narodowych. Nie wiadomo jak szeroko zakrojone będą represje  i jakie kręgi społeczne obejmą. 

 Masowa emigracja świadomych narodowo Kazachów może osłabić wolę oporu na długie lata.

Z drugiej strony zbiorowa pamięć narodu o doznanych krzywdach będzie  konserwować marzenia o własnym wolnym  i niezawisłym państwie co w przypadku osłabienia centrum decyzyjnego w Moskwie prawdopodobnie może  prowadzić do kolejnej próby uniezależnienia się od Kremla. 

W wymiarze gospodarczym rząd kazachski wpuszczając obcych interwentów traci wizerunkowo jako niezdolny do samodzielnego poradzenia sobie z własnym społeczeństwem.

 Można domniemywać, że  wielu zagranicznych  inwestorów może zadawać sobie pytanie na ile władze w Astanie są niezależne od Kremla i czy nie w Moskwie należy szukać akceptacji i wsparcia dla swych inwestycji w Kazachstanie. 

Rząd ChRL już uznał de facto iż Kazachstan jest wyłączną domeną wpływów rosyjskich. 

Oświadczenie Pekinu nie daje złudzeń, że CHRL wspiera rosyjskie działania zapobiegające możliwym niekontrolowanym zmianom politycznym w Azji Centralnej. 

Utrzymanie się przy władzy prezydenta okupione zostało potencjalnie dużymi kosztami dla kraju. 

Skutki  rosyjskiej interwencji w Kazachstanie dla Polski. 

Polska prawdopodobnie będzie musiała odłożyć na dłuższy czas projekty w których Kazachstan miałby być traktowany  w polityce dywersyfikacji dostaw surowców jako rezerwowe, niezależne od FR  źródło zaopatrzenia w surowce.

Kazachskie źródła zaopatrzenia trzeba będzie niestety traktować jako zależne i kontrolowane przez Kreml, co nie oznacza, by przy spełnieniu określonych warunków cenowych i jakościowych Polska miała z Kazachstanu rezygnować.  

Niewykluczone, że nasz kraj będzie się musiał przygotować na zwiększoną migrację z Kazachstanu nie tylko osób o polskich korzeniach, ale i rodowitych Kazachów.

Już obecnie polska stała się kierunkiem destynacji wielu obywateli krajów Azji Centralnej. 

Zwiększa się liczba Uzbeków, Kirgizów, Turkmenów szukających pracy w Polsce. 

Należy zawczasu przygotować się na różne scenariusze, zwłaszcza, że kryzys migracyjny na granicy polsko białoruskiej w każdej chwili może eskalować, a Kazachowie z łatwością mogą stać się narzędziem hybrydowej wojny Mińska (z rosyjskim wsparciem) prowadzonej od jakiegoś czasu przeciwko Polsce i Krajom Nadbałtyckim.     

Mariusz Patey, Witold Dobrowolski 

 

Bibliografia 

 

  1. https://ssl-kolegia.sgh.waw.pl/pl/KES/czasopisma/kwartalnik/Documents/JOtekst.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  2. Zamieszki w Kazachstanie, prezydent wprowadza stan wyjątkowy (pol.). Portal Spraw Zagranicznych, 2011-12-17. [dostęp 2022-01-07)
  3. Andrzej Wierzbicki, Piotr Załęski “Trybalizm władza w Azji Centralenj”. wyd. Akademii Humanistycznej im.Aleksandra Gieysztora, 2008 r ISBN 978-83-7549-057-2. Tamże:  Instytucja polityczna i elitarna władzy chanatów centalnoazjatyckich (XVI-XIX w)
  4. The Kenesary Kasymov Rebellion (1837 –1847): A National-Liberation Movement or “a Protest of Restoration”? Yuriy Malikov Nationalities Papers, Vol. 33, No. 4, December 2005
  5. Michał Łabenda: Język kazachski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2000.
  6. https://muegn.ru/pl/encyclopedia/v-1847-godu-kenesary-kasymov-nacionalno-osvoboditelnoe-dvizhenie.html (dostęp. 2022-01-10 )
  7. Richard Lorenz, Economic Bases of the Basmachi Movement in the Ferghana Valley, in „Muslim Communities Reemerge: Historical Perspectives on Nationalit, Editors: Andreas Kappeler, Gerhard Simon, Gerog Brunner, 1994.
  8. https://globalnagra.pl/kazachska-niespodzianka/?fbclid=IwAR0rf4VL8EDseX_zh9M1jt695-Q-Pxelh1o7nNM5DdH5xBNCNJS0pNHORVw (dostęp. 2022-01-10 )
  9. https://www.msn.com/pl-pl/wiadomosci/polska/media-putin-przedstawi%C5%82-tokajewowi-list%C4%99-%C5%BC%C4%85da%C5%84-w-zamian-za-udzielenie-pomocy/ar-AASwRma?ocid=msedgntp&fbclid=IwAR0tB43tps3jtzdnMhxe4olJZHEcIuVyewCJc8OfRz9NlESk3n8On061WL0 (dostęp. 2022-01-10 )
  10. https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-01-05/eskalacja-protestow-w-kazachstanie (dostęp. 2022-01-10 )
  11. https://pism.pl/pism_w_mediach/podcasty/Odcinek_28_Kazachstan_po_rezygnacji_Nazarbajewa (dostęp. 2022-01-10 )
  12. https://pism.pl/publikacje/masowe-protesty-w-kazachstanie (dostęp. 2022-01-10 )
  13. https://pism.pl/publikacje/masowe-protesty-w-kazachstanie  (dostęp. 2022-01-10 )https://pism.pl/publikacje/Perspektywy_sukcesji_w_adzy_w_Kazachstanie (dostęp. 2022-01-10 )
  14. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-3b2f5018-d383-462e-97aa-e48f06270019/c/06.gierula.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  15. https://magazynpismo.pl/kazachstan/ (dostęp. 2022-01-10 )
  16. https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/8328727,kazachstan-zamieszki.html (dostęp. 2022-01-10 )
  17. https://www.euractiv.pl/section/polityka-zagraniczna-ue/news/kazachstan-tokajew-nazarbajew -demokracja-wybory-azja-obwe-opozycja-protesty-gaz/ (dostęp. 2022-01-10 )
  18. https://studium.uw.edu.pl/kazachstan-zaostrzenie-sytuacji/ (dostęp. 2022-01-10 )
  19. https://www.bbc.com/news/explainers-59894266 (dostęp. 2022-01-10 )
  20. https://time.com/6137439/kazakhstan-protests-russia/ (dostęp. 2022-01-10 )
  21. https://www.nytimes.com/2022/01/05/world/asia/kazakhstan-protests.html (dostęp. 2022-01-10 )
  22. https://www.files.ethz.ch/isn/131571/kazakhstanindependence.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  23. https://bti-project.org/fileadmin/api/content/en/downloads/reports/country_report_2018_KAZ.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  24. https://www2.gwu.edu/~iiep/assets/docs/papers/2017WP/AaronsonIIEP2017-16.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  25. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1879366515000068 (dostęp. 2022-01-10 )
  26. https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.desklight-4810d0c4-ef3f-4865-8fd3-c940beb2967d/c/Jaroslaw_Szymanek.pdf (dostęp. 2022-01-10 )
  27. https://rcin.org.pl/Content/57613/WA303_78020_A453-SzDZ-R-50-1_Perkowska.pdf
  28. Р. К. Нурмагамбетова. Движение Алаш и Алаш-Орда. Историография проблемы. 1920–1990-е гг. XX века.
  29. https://www.pism.pl/publikacje/Perspektywy_polityki_Rosji_wobec_Azji_Centralnej (dostęp. 2022-01-10 )
  30. https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/maes/article/download/2753/2201/ (dostęp. 2022-01-10 )
  31. https://www.rp.pl/publicystyka/art19266401-ryszard-czarnecki-stabilny-kazachstan-w-interesie-polski-i-europy#error=login_required&state=805cbd80-adcb-495d-9905-41d74ba04618 (dostęp. 2022-01-10 )
  32. https://jagiellonia.org/przemoc-w-kazachstanie-mogli-sprowokowac-rosyjscy-agenci/amp/?fbclid=IwAR2DVe7XYLnL97aSqjdoJv69ujNFCrgmjwhVFCqPWM_kTp2I6Sg56IKK6u0  (dostęp. 2022-01-10 )
  33. Петр Заленски, Элиты политической власти Казахстана , 2006, ISBN  978-83-7151-762-4.
  34. Казахско-русские отношения в 16-18 вв . Чт. 152. С. 394. ( RUS )
  35. Николай Рычков: Дневные записки путешествия в Киргиз-Кайсацкую степь в 1771 г. . СПб . : 1772. С. 23-24. [доступ 4 сентября 2018 г.]. ( RUS )
  36. https://new.fox-24.com/news/171244.html (dostęp. 2022-01-10 )

 



Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe