Z otrzymanych przez Ordo Iuris zgłoszeń wynika, że w niektórych szkołach dyrektorzy oraz nauczyciele przekazują rodzicom nieprawdziwe informacje, twierdząc między innymi, że, pomimo złożenia pisemnej rezygnacji, uczeń musi uczęszczać na zajęcia z edukacji zdrowotnej do 25 września (zawierającej program permisywnej edukacji seksualnej). Innym błędnym twierdzeniem jest wymóg składania oświadczenia wyłącznie na specjalnym druku, który szkoła dopiero dostarczy, a do tego czasu uczeń musi uczestniczyć w zajęciach. Szkoły niekiedy również błędnie informują, że oświadczenia można złożyć tylko wychowawcy klasy, lub że rezygnacja złożona przed 1 września nie wywołuje skutków prawnych. Kolejną nieprawidłową praktyką jest twierdzenie, że oświadczenie może być złożone dopiero na zebraniu rodziców, po nim lub po spotkaniu informacyjnym dotyczącym organizacji zajęć.

Prawne podstawy rezygnacji z zajęć

Wszystkie opisane powyżej praktyki są niezgodne z prawem. Szkoła nie może wymagać, aby uczeń uczestniczył w pierwszych zajęciach, jeśli rodzice złożyli pisemną rezygnację. Dziecko nie ma wówczas obowiązku brać udziału nawet w jednej lekcji edukacji zdrowotnej. Rezygnację można złożyć w każdej chwili do 25 września, a szkoła nie może uzależniać przyjęcia oświadczenia od wcześniejszego spotkania informacyjnego czy zebrania rodziców.

Rozporządzenie Ministra Edukacji w sprawie sposobu nauczania edukacji zdrowotnej[1] w § 6 jasno wskazuje, że uczeń niepełnoletni nie bierze udziału w zajęciach, jeżeli jego rodzice zgłoszą dyrektorowi szkoły w formie pisemnej rezygnację z udziału ucznia w zajęciach. Rozporządzenie stanowi również, że rezygnację składa się w terminie do dnia 25 września danego roku szkolnego. Nie zawiera możliwości wprowadzenia dodatkowych, wyżej wymienionych warunków, podawanych w niektórych szkołach.

Gdyby nawet w jakiejś szkole warunki te były uzasadniane wytycznymi kuratorów oświaty czy też komunikatem Ministra Edukacji, to należy pamiętać, że takie komunikaty czy wytyczne nie stanowią źródeł prawa powszechnie obowiązującego i nie można na ich podstawie wywodzić dodatkowych obowiązków po stronie rodziców czy uczniów.

Kto może składać rezygnację i w jakiej formie

W przypadku uczniów niepełnoletnich, czyli do 18. roku życia, pisemną rezygnację składają ich rodzice. To oni podejmują decyzję o tym, czy dziecko będzie uczestniczyć w zajęciach, czy też nie. Uczeń pełnoletni natomiast sam składa taką rezygnację.

Szkoła nie może wymagać, aby oświadczenie zostało złożone na podanym przez nią formularzu. Nie istnieje bowiem jeden obowiązujący wzór urzędowego formularza, na którym można złożyć oświadczenie o rezygnacji ucznia z zajęć. Szkoła nie ma prawa ustalać własnego wzoru i odmawiać przyjmowania oświadczeń, które jej nie odpowiadają. Wystarczy złożyć proste pisemne oświadczenie, takie jak dostępne za pośrednictwem strony internetowej wypisujmydzieci.pl.

Sposób składania oświadczenia i obowiązki szkoły

Szkoła ma bezwzględny obowiązek przyjęcia oświadczenia o rezygnacji. Rozporządzenie Ministra Edukacji stanowi, że oświadczenie składa się dyrektorowi szkoły. W praktyce można je złożyć osobiście w sekretariacie szkoły, przy czym dobrze jest mieć ze sobą kopię dokumentu w celu przybicia przez upoważnionego przedstawiciela szkoły (np. pracownika sekretariatu) potwierdzenia z datą złożenia pisma, podpisanego własnoręcznie przez tego przedstawiciela. Gdyby szkoła nie chciała przyjąć oświadczenia, można dostarczyć je drogą elektroniczną (by informacja dotarła niezwłocznie), a dodatkowo należy wysłać je listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

Ważność rezygnacji złożonej przed rozpoczęciem roku szkolnego

Rezygnacja złożona przed 1 września również obowiązuje, niezależnie od tego, że rozporządzenie weszło w życie 1 września. Żaden przepis prawa nie wskazuje, że oświadczenie o rezygnacji może być złożone dopiero po rozpoczęciu roku szkolnego. Oświadczenie woli zachowuje więc swoją moc również, gdy zostało złożone przed tą datą. Przeciwne stanowisko prowadziłoby do naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającej z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a dodatkowo godziłoby w artykuł 48 ust. 1 i artykuł 53 ust. 3 Konstytucji, wyrażające zasadę pierwszeństwa wychowawczego rodziców. Zasada ta polega na tym, że rodzice mają prawo do wychowania i nauczania moralnego oraz religijnego dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.

Oczywiście, jeśli szkoła wyraża takie życzenie, umotywowane np. chęcią posiadania przez sekretariat jednolitej dokumentacji, rodzice mogą złożyć ponownie oświadczenie z datą wrześniową, przy czym zależy to od ich dobrej woli. Szkoła nie ma jednak prawa wymagać, aby dziecko brało udział w zajęciach edukacji zdrowotnej, jeśli pierwsze oświadczenie o rezygnacji zostało już wcześniej złożone.

Wsparcie prawne dla rodziców

Jeżeli rodzice spotkają się z sytuacjami, w których pomimo złożenia oświadczenia o rezygnacji dziecka z udziału w zajęciach edukacji zdrowotnej dyrektor szkoły lub nauczyciel twierdzi, że dziecko musi wziąć udział choćby w jednej lekcji, grożąc obniżeniem oceny zachowania lub frekwencji uczni, albo szkoła nie chce przyjąć oświadczenia rodzica, prawnicy Instytutu Ordo Iuris udzielą potrzebnego wsparcia rodzicom (lub pełnoletnim uczniom, którzy sami składają oświadczenie).

Zachęcamy w takich przypadkach do kontaktu z naszym zespołem ds. ochrony dzieci i młodzieży, tel: +48 531 738 774, email: [email protected].

W ramach wsparcia nie wykluczamy również złożenia skargi przeciwko dyrektorom szkół działającym z naruszeniem prawa.

R.pr. Marek Puzio – starszy analityk Instytutu Ordo Iuris