Papież Franciszek, prezydent Biden i kara śmierci

Prezydent Biden zdecydował się na darowanie życia 37 mordercom z 40 oczekujących na wyroki w więzieniach federalnych. Trzem nie zmienił wyroków - nie unikną egzekucji.
Stryczek. Ilustracja poglądowa Papież Franciszek, prezydent Biden i kara śmierci
Stryczek. Ilustracja poglądowa / Pixabay.com

Pozostali spędzą resztę życia w więzieniu. Wszyscy są zbrodniarzami, którzy zamordowali ze szczególnym okrucieństwem, działając z premedytacją i w pełni świadomie. Są wśród nich mordercy dzieci, całych rodzin a także policjanta. Wszystkim udowodniono winę bez żadnych wątpliwości, a wyroki przeszły przez skrupulatną apelację.

Decyzję o zachowaniu przy życiu 37 najokrutniejszych morderców Biden uzasadniał tym, że Trump po objęciu urzędu prezydenta spowoduje wykonanie wyroków. Trump jest zdecydowanym zwolennikiem kary śmierci.

 

Papież przekonał Bidena

Podobno decydujący wpływ na decyzję Bidena, który jest katolikiem, miała jego telefoniczna rozmowa z papieżem. Tydzień wcześniej papież powiedział, że modli się o to, żeby skazani na karę śmierci przez federalne sądy w USA uniknęli wykonania wyroków. „Módlmy się, aby ich wyroki zostały złagodzone lub zmienione. Pomyślmy o tych naszych braciach i siostrach i prośmy Pana o łaskę wybawienia ich od śmierci” - powiedział papież.

Stanowisko papieża musi budzić zdumienie nie tylko dlatego, że najpotworniejszych morderców określa mianem "braci i sióstr" tych ludzi, do których zwraca się o modlitwę, czyli wszystkich katolików.

 

Zmiana stanowiska po 2000 lat

Podstawową przyczyną zdumienia jest fakt, że sprzeciw Kościoła wobec kary śmierci jest ideą bardzo nową i stojącą w oczywistej sprzeczności z konsekwentnym nauczaniem Kościoła przez cały okres jego trwania do co najmniej końca dwudziestego wieku.

Odrzucenie kary śmierci stoi także w sprzeczności z tym, co Kościół uznaje za słowa Boga zapisane w Biblii. U wierzących w świętość tych słów nie mogą budzić żadnych wątpliwości takie nakazy, jak np. ten skierowany do całej ludzkości: „[Jeśli] kto przeleje krew ludzką, przez ludzi ma być przelana krew jego, bo człowiek został stworzony na obraz Boga” (Rodzaju 9:6).

W Biblii znajdujemy też słowa Boga: „Jeśli zaś ktoś posunąłby się do tego, że bliźniego zabiłby podstępnie, oderwiesz go nawet od mego ołtarza, aby ukarać śmiercią” (Wyjścia 21,14).

W kolejnym tomie czytamy: „Nie możecie przyjmować żadnego okupu za życie zabójcy, który winien jest śmierci. Musi zostać zabity” (Liczb 35,31).

Etyczne uzasadnienie kary śmierci jest oczywiste: każdą krzywdę można choć częściowo naprawić, jednak zamordowanie człowieka jest czynem wyjątkowym – nieodwracalnym, nienaprawialnym i jedynym, którego skrzywdzony nie może nigdy przebaczyć, ponieważ już go nie ma wśród żyjących.

 

Bóg niczego nie odwołał

W religijnym kontekście jest sprawą kluczową, że nakaz stosowania kary śmierci za morderstwo z premedytacją (i tylko za morderstwo z premedytacją!) jest jedynym przykazaniem, które powtórzone zostaje we wszystkich pięciu Księgach Mojżeszowych, stanowiących najważniejszą część Starego Testamentu.

A jakie znaczenia dla Kościoła ma Stary Testament? Katechizm Kościoła Katolickiego nie pozostawia żadnych wątpliwości. Czytamy w nim: „Stary Testament jest nieodłączną częścią Pisma Świętego. Jego księgi są natchnione przez Boga i zachowują trwałą wartość, ponieważ Stare Przymierze nigdy nie zostało odwołane”. Nakaz uśmiercenia mordercy to coś więcej niż inne nakazy – jest jedną z podstawowych wartości etycznych obu religii monoteistycznych (judaizmu i chrześcijaństwa). Przykazanie o stosowaniu kary śmierci wobec mordercy (i tylko wobec mordercy!) jest jedynym takim nakazem skierowanym do całej ludzkości. Nowy Testament tego nie neguje ani nie zmienia. Jezus na ten temat się nie wypowiadał. Przecież, gdyby tak było, to Kościół nie aprobowałby kary śmierci przez wszystkie minione stulecia.

 

Powinno być "nie morduj", a nie "nie zabijaj"

No dobrze - powiemy - ale co z przykazaniem "nie zabijaj"? Przecież to przykazanie jest najważniejszym religijnym argumentem przeciwko karze śmierci.

I tu spotyka nas ogromne zaskoczenie. Przykazanie „nie zabijaj” nie istnieje! Nie ma takiego przykazania. Istnieje natomiast przykazanie „nie morduj”. Tak brzmi ono w oryginale hebrajskim (Tora). Czasownik tam użyty mówi jednoznacznie o "mordowaniu", a nie o "zabijaniu".

Hebrajski, podobnie jak polski czy angielski, odróżnia „zabijanie”, od „morderstwa”. „Lo tircach”, czyli przykazanie w pierwotnym, autentycznym brzmieniu, nie oznacza „nie zabijaj”, lecz „nie morduj”. „Lo taharog” oznaczałoby „nie zabijaj”! Ale tych słów tam po prostu nie ma.

Tłumaczenie tego przykazania jako „nie zabijaj” pojawiło się w przekładzie Tory na łacinę (Wulgata) i z tym błędem weszło do języków narodowych. Jednak współcześnie coraz więcej tłumaczeń chrześcijańskich, w tym katolickich, formułuje to przykazanie zgodnie z prawdziwym sensem. I to jest osiągnięcie, bo przecież zawsze istniał dysonans pomiędzy przykazaniem w tym błędnym brzmieniu, a np. uznawaniem przez Kościół prawa do wojny obronnej, samoobrony czy właśnie stosowania kary śmierci.

 

Tu nie o słowa chodzi, ale o fundamenty etyki

Różnica między zabijaniem a mordowaniem nie jest błahym zagadnieniem językowym, ale fundamentalnym zagadnieniem etycznym o ogromnych konsekwencjach.  Zabijanie to po prostu pozbawianie życia. Bez oceny moralnej. Natomiast morderstwo to odebranie życia nieuprawnione z punktu widzenia etycznego. Czy to znaczy, że istnieją sytuacje, gdy odbieranie człowiekowi życia jest uprawnione? Ależ oczywiście. Kiedy jest uprawnione? Np. w obronie własnej lub w obronie życia niewinnych ludzi, lub jako kara za jedno, jedyne przestępstwo - za morderstwo.

Przykazanie głoszące „nie zabijaj” byłoby wyzywająco nielogiczne, ponieważ - jak cytowałem - w Biblii wielokrotnie pojawiają się nakazy pozbawienia człowieka życia (we wszystkich księgach Biblii znajduje się nakaz skazania na śmierć mordercy). Zakaz zabijania i jednocześnie nakaz zabijania wykluczałyby się nawzajem. Byłaby to oczywista, wewnętrzna sprzeczność. Natomiast przykazanie „nie morduj” jest jak najbardziej logiczne i etycznie precyzyjne. Wynika to z kolosalnej różnicy znaczeniowej, pomiędzy słowem „zabijać” i słowem „mordować”.

 

Zabicie w obronie własnej to nie morderstwo

Przykład z praktyki językowej ilustruje tę różnicę. Bo przecież powiemy „Napadnięty właściciel sklepu zabił bandytę, działając w obronie własnej”, a nie powiemy „Napadnięty właściciel sklepu zamordował bandytę, działając w obronie własnej„. Bandytę się zabija, gdy próbuje nas zamordować. Właściciel sklepu bronił się i nie jest mordercą, mimo że zabił. Nie złamał przykazania „nie morduj”, które jest etycznym fundamentem kodeksów karnych.

Zabijanie nie jest morderstwem także wówczas, gdy jest karą za jedno, jedyne przestępstwo: za morderstwo z premedytacją, popełnione przez człowieka zdającego sobie sprawę z konsekwencji czynu. Jednocześnie, wina tego człowieka, który popełnił morderstwo, musi nie podlegać wątpliwościom. Nikt nie zaprzeczy, że bywają takie sytuacje. I to jest właśnie czas na wymierzenie kary śmierci.  Morderca - odbierając komuś życie - nie ma prawa zachować swojego. Dlaczego? Bo byłoby to największą z możliwych niesprawiedliwości. Istotą kary śmierci nie jest prewencja, ani izolacja od społeczeństwa, ani odstraszanie. To kwestia sprawiedliwości.

 

"Godność" mordercy?

Do Katechizmu Kościoła Katolickiego wprowadzona została w roku 2018 wielka zmiana. Kara śmierci została w nim wykluczona. Stanowisko to uzasadnione jest w sposób szokująco niemoralny: „Dziś coraz bardziej umacnia się świadomość, że osoba nie traci swej godności nawet po popełnieniu najcięższych przestępstw”. W roku 2017 papież Franciszek powiedział: "Kara śmierci jest niedopuszczalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby”. Te słowa oznaczają, że żadne morderstwa - nawet najstraszliwsze i nawet na masową skalę - nie odbierają godności mordercy. To jest okrutne stanowisko, bo okrutny wobec rodzin ludzi zamordowanych jest świat, który z zasady i zawsze zezwala każdemu mordercy, nawet najbardziej brutalnemu ludobójcy, na zachowanie życia.

Wynika z tego, że - w kwestii kary śmierci - Kościół odrzuca etyczne wartości Biblii, poddając się biernie reformom prawa karnego, które zostały w ostatnim półwieczu narzucone Europie. Narzucone  - wbrew woli jej obywateli – przez elity polityczne i prawnicze, odurzone poczuciem własnej wyższości i prowadzące wojnę z etyką chrześcijańską. To wielki błąd.


 

POLECANE
Nawrocki: Toczą się prace nad bonem mieszkaniowym polityka
Nawrocki: Toczą się prace nad bonem mieszkaniowym

– Być może to także czas, choć nie składam jeszcze tego postulatu, ale toczą się prace nad bonem mieszkaniowym dla rodzin, w których rodzą się dzieci – mówił w poniedziałek kandydat na prezydenta Karol Nawrocki.

Nowe, kuriozalne oświadczenie wiceministra ws. rosyjskiego gazu dla warszawskich autobusów gorące
Nowe, kuriozalne oświadczenie wiceministra ws. rosyjskiego gazu dla warszawskich autobusów

Dziennikarze Wirtualnej Polski ustalili, że Miejskie Zakłady Autobusowe zakupiły w Warszawie za 61,1 mln zł zajezdnię autobusową. Na jej terenie znajduje się instalacja gazowa firmy Cryogas M&T Poland (obecnie Omne Energia), która w przeszłości była powiązana z Rosjanami, a import gazu pochodził z Gazpromu. I która została skreślona z listy sankcji w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach.

Król Karol III w Polsce. Pałac Buckingham wydał komunikat Wiadomości
Król Karol III w Polsce. Pałac Buckingham wydał komunikat

Pałac Buckingham oficjalnie ogłosił, że król Karol III weźmie udział w uroczystościach upamiętniających 80. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Wydarzenie odbędzie się 27 stycznia 2025 roku.

Będzie cenzura w internecie? Jest reakcja KRRiT Wiadomości
Będzie cenzura w internecie? Jest reakcja KRRiT

Ministerstwo Cyfryzacji zamierza wprowadzić w Polsce unijne rozporządzenie Aktu o usługach cyfrowych. Stanowisko w tej sprawie zabrała Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Mariusz Kamiński: Nie stawię się przed nieistniejącą komisją ds. Pegasusa tylko u nas
Mariusz Kamiński: Nie stawię się przed nieistniejącą komisją ds. Pegasusa

- Komisja nie istnieje w świetle prawa. To spotkania towarzystw partyjnych, którzy uważają, że będą zbijali na tym polityczny interes, bo takie mają zlecenie. Dzieje się to w sposób prostacki, agresywny, z pominięciem bezpieczeństwo państwa. To działania nielegalne, za które poniosą konsekwencje - mówi w rozmowie z Mateuszem Kosińskim były szef MSWiA Mariusz Kamiński.

Reprezentacja Polski żegna się ze Stadionem Narodowym. Trzaskowski: Pierwszy raz słyszę o tym gorące
Reprezentacja Polski żegna się ze Stadionem Narodowym. Trzaskowski: "Pierwszy raz słyszę o tym"

Polska reprezentacja piłkarska ma już nie grać spotkań na PGE Stadionie Narodowym – ustalił serwis meczyki.pl. – Pierwszy raz słyszę o tym – powiedział prezydent stolicy Rafał Trzaskowski, pytany o ujawnioną informację.

Fatalne wieści dla Wojciecha Szczęsnego. Jest potwierdzenie Wiadomości
Fatalne wieści dla Wojciecha Szczęsnego. Jest potwierdzenie

Zmienione zasady Superpucharu Hiszpanii spowodowały, że polski bramkarz musi odpokutować za czerwoną kartkę w kolejnym ważnym meczu FC Barcelony.

Atak nożownika tuż przy granicy z Polską. Są ofiary Wiadomości
Atak nożownika tuż przy granicy z Polską. Są ofiary

Dwie osoby zginęły, a dwie kolejne zostały ciężko ranne w poniedziałek w wyniku ataku z użyciem ostrego narzędzia w jednym z domów w gminie Casekow w Brandenburgii na wschodzie Niemiec, przy granicy z Polską. Podejrzany o dokonanie tego czynu został zatrzymany – przekazał rzecznik lokalnej policji, cytowany przez agencję dpa.

Radio ZET zapytało, czy państwo powinno kontrolować treści w internecie z ostatniej chwili
Radio ZET zapytało, czy państwo powinno kontrolować treści w internecie

Radio ZET w ankiecie opublikowanej na platformie X zapytało internautów o palącą kwestię wprowadzenia w Polsce przez rząd Donalda Tuska unijnego rozporządzenia Aktu o usługach cyfrowych.

Komunikat dla mieszkańców Warszawy z ostatniej chwili
Komunikat dla mieszkańców Warszawy

Z powodu wypadku z udziałem człowieka na przystanku Warszawa Śródmieście występują utrudnienia w ruchu wszystkich przewoźników.

REKLAMA

Papież Franciszek, prezydent Biden i kara śmierci

Prezydent Biden zdecydował się na darowanie życia 37 mordercom z 40 oczekujących na wyroki w więzieniach federalnych. Trzem nie zmienił wyroków - nie unikną egzekucji.
Stryczek. Ilustracja poglądowa Papież Franciszek, prezydent Biden i kara śmierci
Stryczek. Ilustracja poglądowa / Pixabay.com

Pozostali spędzą resztę życia w więzieniu. Wszyscy są zbrodniarzami, którzy zamordowali ze szczególnym okrucieństwem, działając z premedytacją i w pełni świadomie. Są wśród nich mordercy dzieci, całych rodzin a także policjanta. Wszystkim udowodniono winę bez żadnych wątpliwości, a wyroki przeszły przez skrupulatną apelację.

Decyzję o zachowaniu przy życiu 37 najokrutniejszych morderców Biden uzasadniał tym, że Trump po objęciu urzędu prezydenta spowoduje wykonanie wyroków. Trump jest zdecydowanym zwolennikiem kary śmierci.

 

Papież przekonał Bidena

Podobno decydujący wpływ na decyzję Bidena, który jest katolikiem, miała jego telefoniczna rozmowa z papieżem. Tydzień wcześniej papież powiedział, że modli się o to, żeby skazani na karę śmierci przez federalne sądy w USA uniknęli wykonania wyroków. „Módlmy się, aby ich wyroki zostały złagodzone lub zmienione. Pomyślmy o tych naszych braciach i siostrach i prośmy Pana o łaskę wybawienia ich od śmierci” - powiedział papież.

Stanowisko papieża musi budzić zdumienie nie tylko dlatego, że najpotworniejszych morderców określa mianem "braci i sióstr" tych ludzi, do których zwraca się o modlitwę, czyli wszystkich katolików.

 

Zmiana stanowiska po 2000 lat

Podstawową przyczyną zdumienia jest fakt, że sprzeciw Kościoła wobec kary śmierci jest ideą bardzo nową i stojącą w oczywistej sprzeczności z konsekwentnym nauczaniem Kościoła przez cały okres jego trwania do co najmniej końca dwudziestego wieku.

Odrzucenie kary śmierci stoi także w sprzeczności z tym, co Kościół uznaje za słowa Boga zapisane w Biblii. U wierzących w świętość tych słów nie mogą budzić żadnych wątpliwości takie nakazy, jak np. ten skierowany do całej ludzkości: „[Jeśli] kto przeleje krew ludzką, przez ludzi ma być przelana krew jego, bo człowiek został stworzony na obraz Boga” (Rodzaju 9:6).

W Biblii znajdujemy też słowa Boga: „Jeśli zaś ktoś posunąłby się do tego, że bliźniego zabiłby podstępnie, oderwiesz go nawet od mego ołtarza, aby ukarać śmiercią” (Wyjścia 21,14).

W kolejnym tomie czytamy: „Nie możecie przyjmować żadnego okupu za życie zabójcy, który winien jest śmierci. Musi zostać zabity” (Liczb 35,31).

Etyczne uzasadnienie kary śmierci jest oczywiste: każdą krzywdę można choć częściowo naprawić, jednak zamordowanie człowieka jest czynem wyjątkowym – nieodwracalnym, nienaprawialnym i jedynym, którego skrzywdzony nie może nigdy przebaczyć, ponieważ już go nie ma wśród żyjących.

 

Bóg niczego nie odwołał

W religijnym kontekście jest sprawą kluczową, że nakaz stosowania kary śmierci za morderstwo z premedytacją (i tylko za morderstwo z premedytacją!) jest jedynym przykazaniem, które powtórzone zostaje we wszystkich pięciu Księgach Mojżeszowych, stanowiących najważniejszą część Starego Testamentu.

A jakie znaczenia dla Kościoła ma Stary Testament? Katechizm Kościoła Katolickiego nie pozostawia żadnych wątpliwości. Czytamy w nim: „Stary Testament jest nieodłączną częścią Pisma Świętego. Jego księgi są natchnione przez Boga i zachowują trwałą wartość, ponieważ Stare Przymierze nigdy nie zostało odwołane”. Nakaz uśmiercenia mordercy to coś więcej niż inne nakazy – jest jedną z podstawowych wartości etycznych obu religii monoteistycznych (judaizmu i chrześcijaństwa). Przykazanie o stosowaniu kary śmierci wobec mordercy (i tylko wobec mordercy!) jest jedynym takim nakazem skierowanym do całej ludzkości. Nowy Testament tego nie neguje ani nie zmienia. Jezus na ten temat się nie wypowiadał. Przecież, gdyby tak było, to Kościół nie aprobowałby kary śmierci przez wszystkie minione stulecia.

 

Powinno być "nie morduj", a nie "nie zabijaj"

No dobrze - powiemy - ale co z przykazaniem "nie zabijaj"? Przecież to przykazanie jest najważniejszym religijnym argumentem przeciwko karze śmierci.

I tu spotyka nas ogromne zaskoczenie. Przykazanie „nie zabijaj” nie istnieje! Nie ma takiego przykazania. Istnieje natomiast przykazanie „nie morduj”. Tak brzmi ono w oryginale hebrajskim (Tora). Czasownik tam użyty mówi jednoznacznie o "mordowaniu", a nie o "zabijaniu".

Hebrajski, podobnie jak polski czy angielski, odróżnia „zabijanie”, od „morderstwa”. „Lo tircach”, czyli przykazanie w pierwotnym, autentycznym brzmieniu, nie oznacza „nie zabijaj”, lecz „nie morduj”. „Lo taharog” oznaczałoby „nie zabijaj”! Ale tych słów tam po prostu nie ma.

Tłumaczenie tego przykazania jako „nie zabijaj” pojawiło się w przekładzie Tory na łacinę (Wulgata) i z tym błędem weszło do języków narodowych. Jednak współcześnie coraz więcej tłumaczeń chrześcijańskich, w tym katolickich, formułuje to przykazanie zgodnie z prawdziwym sensem. I to jest osiągnięcie, bo przecież zawsze istniał dysonans pomiędzy przykazaniem w tym błędnym brzmieniu, a np. uznawaniem przez Kościół prawa do wojny obronnej, samoobrony czy właśnie stosowania kary śmierci.

 

Tu nie o słowa chodzi, ale o fundamenty etyki

Różnica między zabijaniem a mordowaniem nie jest błahym zagadnieniem językowym, ale fundamentalnym zagadnieniem etycznym o ogromnych konsekwencjach.  Zabijanie to po prostu pozbawianie życia. Bez oceny moralnej. Natomiast morderstwo to odebranie życia nieuprawnione z punktu widzenia etycznego. Czy to znaczy, że istnieją sytuacje, gdy odbieranie człowiekowi życia jest uprawnione? Ależ oczywiście. Kiedy jest uprawnione? Np. w obronie własnej lub w obronie życia niewinnych ludzi, lub jako kara za jedno, jedyne przestępstwo - za morderstwo.

Przykazanie głoszące „nie zabijaj” byłoby wyzywająco nielogiczne, ponieważ - jak cytowałem - w Biblii wielokrotnie pojawiają się nakazy pozbawienia człowieka życia (we wszystkich księgach Biblii znajduje się nakaz skazania na śmierć mordercy). Zakaz zabijania i jednocześnie nakaz zabijania wykluczałyby się nawzajem. Byłaby to oczywista, wewnętrzna sprzeczność. Natomiast przykazanie „nie morduj” jest jak najbardziej logiczne i etycznie precyzyjne. Wynika to z kolosalnej różnicy znaczeniowej, pomiędzy słowem „zabijać” i słowem „mordować”.

 

Zabicie w obronie własnej to nie morderstwo

Przykład z praktyki językowej ilustruje tę różnicę. Bo przecież powiemy „Napadnięty właściciel sklepu zabił bandytę, działając w obronie własnej”, a nie powiemy „Napadnięty właściciel sklepu zamordował bandytę, działając w obronie własnej„. Bandytę się zabija, gdy próbuje nas zamordować. Właściciel sklepu bronił się i nie jest mordercą, mimo że zabił. Nie złamał przykazania „nie morduj”, które jest etycznym fundamentem kodeksów karnych.

Zabijanie nie jest morderstwem także wówczas, gdy jest karą za jedno, jedyne przestępstwo: za morderstwo z premedytacją, popełnione przez człowieka zdającego sobie sprawę z konsekwencji czynu. Jednocześnie, wina tego człowieka, który popełnił morderstwo, musi nie podlegać wątpliwościom. Nikt nie zaprzeczy, że bywają takie sytuacje. I to jest właśnie czas na wymierzenie kary śmierci.  Morderca - odbierając komuś życie - nie ma prawa zachować swojego. Dlaczego? Bo byłoby to największą z możliwych niesprawiedliwości. Istotą kary śmierci nie jest prewencja, ani izolacja od społeczeństwa, ani odstraszanie. To kwestia sprawiedliwości.

 

"Godność" mordercy?

Do Katechizmu Kościoła Katolickiego wprowadzona została w roku 2018 wielka zmiana. Kara śmierci została w nim wykluczona. Stanowisko to uzasadnione jest w sposób szokująco niemoralny: „Dziś coraz bardziej umacnia się świadomość, że osoba nie traci swej godności nawet po popełnieniu najcięższych przestępstw”. W roku 2017 papież Franciszek powiedział: "Kara śmierci jest niedopuszczalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby”. Te słowa oznaczają, że żadne morderstwa - nawet najstraszliwsze i nawet na masową skalę - nie odbierają godności mordercy. To jest okrutne stanowisko, bo okrutny wobec rodzin ludzi zamordowanych jest świat, który z zasady i zawsze zezwala każdemu mordercy, nawet najbardziej brutalnemu ludobójcy, na zachowanie życia.

Wynika z tego, że - w kwestii kary śmierci - Kościół odrzuca etyczne wartości Biblii, poddając się biernie reformom prawa karnego, które zostały w ostatnim półwieczu narzucone Europie. Narzucone  - wbrew woli jej obywateli – przez elity polityczne i prawnicze, odurzone poczuciem własnej wyższości i prowadzące wojnę z etyką chrześcijańską. To wielki błąd.



 

Polecane
Emerytury
Stażowe