Aleksandra Jakubiak OV: Usprawiedliwienie w łasce

"Ale teraz jawną się stała sprawiedliwość Boża niezależna od Prawa, poświadczona przez Prawo i Proroków. Jest to sprawiedliwość Boża przez wiarę w Jezusa Chrystusa dla wszystkich, którzy wierzą. Bo nie ma tu różnicy: wszyscy bowiem zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej, a dostępują usprawiedliwienia darmo, z Jego łaski, przez odkupienie które jest w Chrystusie Jezusie. Jego to ustanowił Bóg narzędziem przebłagania przez wiarę mocą Jego krwi. Chciał przez to okazać, że sprawiedliwość Jego względem grzechów popełnionych dawniej - za dni cierpliwości Bożej - wyrażała się w odpuszczaniu ich po to, by ujawnić w obecnym czasie Jego sprawiedliwość, i [aby pokazać], że On sam jest sprawiedliwy i usprawiedliwia każdego, który wierzy w Jezusa". (Rz 3 21-26)
 Aleksandra Jakubiak OV: Usprawiedliwienie w łasce
/ pixabay.com/geralt

Zagadnienie usprawiedliwienia, występujące u św. Pawła, jest rzeczywistością delikatną i złożoną. Badanie jej wymaga zarówno świadomości dotyczącej zmiany znaczenia niektórych terminów wraz z upływem czasu - spowodowanej choćby przenikaniem się różnych kultur, jak i pewnego rodzaju pokory związanej z wielością sporów i błędów, jakie zrodziły się i rodzą nadal w wyniku opacznej lub pochopnej interpretacji tego pojęcia.

Wyżej wymienione określenie jest przez św. Pawła stosowane często, szczególnie w Liście do Rzymian, a sama nauka o usprawiedliwieniu w łasce stanowi fundament jego teologii. Jednak w wyniku błędnych interpretacji tego nauczania, już za życia Pawła zaczął kształtować się ruch antypauliński, zarzucający mu może nie tyle bezpośrednie autorstwo, co swoisty „patronat” lub przynajmniej wkład w kształtowanie się teologicznych błędów, który powodowany miał być trudnością używanych przez niego sformułowań. Choć stopień tej trudności polegał na szerokim horyzoncie pojmowania kwestii antropologicznych oraz głębszej niż hebrajska teorii osoby, to wśród myślących schematycznie słuchaczy Pawłowego nauczania, mógł rodzić się brak należytego zrozumienia tematu. Pierwsze oznaki retoryki antypaulińskiej widzieć możemy już w samym Nowym Testamencie, szczególnie w Liście św. Jakuba (Jk 2, 23-24).

W świetle powyższego, warto pochylić się zatem uważniej nad zrozumieniem złożoności pojęcia usprawiedliwienia w teologii Apostoła Pawła. Podstawę słowotwórczą stanowi tu wyraz „sprawiedliwość” - a być usprawiedliwionym, to być kimś na powrót uznanym za sprawiedliwego. W tym właśnie miejscu zacieranie się żydowskiego pojmowania sprawiedliwości na rzecz interpretacji jurydycznych, które nastąpiło w wyniku rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa na terenie Imperium Rzymskiego, stało się podstawą poznawczego chaosu. Tymczasem w Izraelu sprawiedliwość rozumiana była jako równoważność zachowana między pewnym fenomenem a odpowiadającą mu rzeczywistością - pomocny w zrozumieniu tego jest przykład wagi, na której położony zostaje pewien przedmiot a w celu precyzyjnego wymierzenia jego ciężaru na drugiej szalce układa się odważniki.

W starotestamentalnej tradycji sprawiedliwość funkcjonowała na trzech płaszczyznach - handlowej, prawnej oraz religijnej. To, co starożytny Izraelita uważał za sprawiedliwość, współczesny Europejczyk określiłby kolejno - uczciwością, praworządnością oraz pobożnością. Św. Paweł pisząc o usprawiedliwieniu dodaje niejako do tych trzech żydowskich przestrzeni rozumienia sprawiedliwości jeszcze sferę antropologiczną, w której właściwą miarą jest człowiek zamierzony przez Boga - ideał człowieczeństwa. Tyle tylko, że po grzechu pierworodnym nikt nie jest w stanie do tego  pułapu samodzielnie dojść. Tu pojawia się jednak osoba Chrystusa urzeczywistniająca ten ideał, w swym człowieczeństwie podobna do pierwszych ludzi - On jest miarą sprawiedliwości ludzkiej. My jednak nadal nie jesteśmy władni tejże miary zrównoważyć i tu właśnie centralnym zagadnieniem staje się kwestia usprawiedliwienia, bowiem wbrew naszemu jurydycznemu, rzymskiemu rozumieniu znaczenia tego słowa, nie o uwierzytelnienie, legalizację czy alibi tu chodzi, a o uzdolnienie z łaski do dopełnienia miary ideału człowieczeństwa. I nie dzieje się to siłami ludzkimi, ale jest dziełem samego Boga, przełamaniem mocy grzechu pierworodnego dokonanym w akcie Paschalnego Misterium. W ten sposób wszystko zasadza się tu zatem na dwóch perspektywach - rozumieniu równoważnego, nie legalistycznego, pojęcia sprawiedliwości oraz na właściwym obrazie Boga, jako sprawiedliwego. Bowiem - jak zauważa Joachim Gnilka - sprawiedliwość Boża to u Pawła (Rz 3, 24-26) nie tyle odebranie przez Chrystusa kary za wszystkich ludzi, by Boży rachunek się zgadzał, nie o domaganie się sprawiedliwości chodzi, ale o jej zapewnienie przez samego Boga: „Sprawiedliwość Boga jest Jego łaską” - pisze Gnilka. A łaska uzdalnia człowieka, by stawał się on jak Jezus i mimo pozostania skutków grzechu pierworodnego, grzech ten, co do istoty, nie jest już przeszkodą, a miary sprawiedliwości dopełniamy dzięki łasce.

„Usprawiedliwienie… jest nie tylko odpuszczeniem grzechów, lecz także uświęceniem i odnowieniem wewnętrznego człowieka” - formułuje Sobór Trydencki w odpowiedzi na redukujące rozumienie tej kwestii przez Lutra i deformujące ją nauczanie Kalwina. Moment, w którym odium grzechu pierworodnego jest nad człowiekiem łamane, stanowi chrzest, kiedy zgodnie z symboliką żydowską, zanurzeni w wodzie (grzechu), doznajemy usprawiedliwienia, by stać się „nowym stworzeniem” i uzdolnieni w łasce możemy urzeczywistniać realizację ideału człowieczeństwa.

Nie jest jednak tak, jak zarzucali Pawłowi jego adwersarze, że pomija on wagę  działania człowieka. W Liście do Rzymian Apostoł pisze: „Czy więc przez wiarę obalamy Prawo? Żadną miarą! Tylko prawo właściwie ustawiamy” (Rz 3, 31) i choć dalej (Rz 4, 3-5; Ga 2, 20-21) podkreśla, że to wiara jest tytułem do usprawiedliwienia, to w nauczaniu św. Pawła obecne jest zagadnienie współpracy z łaską, które rodzi się pod wpływem doświadczania tejże łaski - uczynki miłosierdzia, modlitwa, życie sakramentalne,  moralność - to wszystko owoce tej współpracy. A miłość doznawana od Boga rodzi w człowieku miłość do świata. Uczynki stanowią zatem skutek usprawiedliwienia, nie jego podstawę i są odpowiedzią współpracującą z urzeczywistnianiem się królestwa Bożego.

Wydaje się zatem, że w analizie pojęcia usprawiedliwienia kluczowy jest balans, wytwarzający się gdzieś na drodze pomiędzy skrajnym protestanckim sola fides a pelagiańskim zarabianiem uczynkami na zbawienie, bowiem człowiek, doświadczający nadal skutków grzechu pierworodnego, ma skłonność do odpowiedzi ekstremalnych i redukujących, które potrafią upodabniać rzeczywistość do pokoju pełnego krzywych luster, tymczasem opis realiów, szczególnie tych nadprzyrodzonych, zasadza się zwykle na harmonii wielu czynników.

 

Źródła:

1. Tekst powstał z inspiracji wykładami z zakresu teologii pism św. Pawła wygłoszonymi przez ks. dr. Arnolda Zawadzkiego

2. Joachim Gnilka "Paweł z Tarsu"


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Niepokojące doniesienia z granicy. Straż Graniczna wydała komunikat z ostatniej chwili
Niepokojące doniesienia z granicy. Straż Graniczna wydała komunikat

Straż Graniczna regularnie publikuje raporty dotyczące wydarzeń na granicy polsko-białoruskiej.

Tajemniczy wpis Tuska: Wiecie, o czym mówię z ostatniej chwili
Tajemniczy wpis Tuska: "Wiecie, o czym mówię"

Donald Tusk opublikował na platformie enigmatyczny wpis. Wielu internautów zastanawia się do czego odnosi się premier.

Trzęsienie ziemi w Pałacu Buckingham. Król Karol III zrezygnował z ostatniej chwili
Trzęsienie ziemi w Pałacu Buckingham. Król Karol III zrezygnował

W ostatnim czasie brytyjskie media obiegły niepokojące doniesienia w sprawie stanu zdrowia króla Karola III. Tabloid „In Touch” donosił, że jest coraz gorzej. Monarcha musiał zrezygnować.

Tusk: Nie chcę nikogo straszyć, ale wojna nie jest już pojęciem z przeszłości z ostatniej chwili
Tusk: "Nie chcę nikogo straszyć, ale wojna nie jest już pojęciem z przeszłości"

Nie chcę nikogo straszyć, ale wojna nie jest już pojęciem z przeszłości. Jest realna, w gruncie rzeczy zaczęła się ponad dwa lata temu. To, co obecnie najbardziej niepokoi, to fakt, że możliwy jest dosłownie każdy scenariusz. Takiej sytuacji nie mieliśmy od 1945 roku – uważa szef polskiego rządu Donald Tusk.

Wojsko poderwało samoloty. Dowództwo Operacyjne wydało komunikat z ostatniej chwili
Wojsko poderwało samoloty. Dowództwo Operacyjne wydało komunikat

Dzisiejszej nocy obserwowana jest intensywna aktywność lotnictwa dalekiego zasięgu Federacji Rosyjskiej, związana z uderzeniami rakietowymi wykonywanymi na obiekty znajdujące się na terytorium Ukrainy – przekazało na platformie X Dowództwo Operacyjne.

Odmrożenie cen energii. To uderzy w portfele Polaków z ostatniej chwili
Odmrożenie cen energii. To uderzy w portfele Polaków

Spółdzielnie mieszkaniowe planują od końca czerwca podwyżki opłat, przeważnie wynikające ze wzrostu cen energii elektrycznej i ciepła – informuje w piątkowym wydaniu „Rzeczpospolita”. Drogą ucieczki przed nimi może być fotowoltaika – dodaje.

Dramat w Niemczech. Polka wśród ofiar śmiertelnych z ostatniej chwili
Dramat w Niemczech. Polka wśród ofiar śmiertelnych

47-letnia Polka jest jedną z ofiar śmiertelnych wypadku autobusowego, do którego doszło w środę na autostradzie A9 w pobliżu Lipska na wschodzie Niemiec. Policja przekazała w czwartek informacje na temat tożsamości trzech spośród czterech osób zabitych w wypadku.

Dziwne zachowanie Kołodziejczaka na spotkaniu z Ukraińcami. Jest reakcja wiceministra z ostatniej chwili
Dziwne zachowanie Kołodziejczaka na spotkaniu z Ukraińcami. Jest reakcja wiceministra

W środę i w czwartek przedstawiciele resortów infrastruktury, funduszy, rozwoju, finansów, aktywów państwowych oraz rolnictwa uczestniczyli w spotkaniach ze stroną ukraińską. W sieci Ukraińcy opublikowali zdjęcie z nietypową pozą Michała Kołodziejczaka. Jest reakcja wiceministra.

Zełenski: Nie mamy już prawie artylerii z ostatniej chwili
Zełenski: Nie mamy już prawie artylerii

Rosja na 100 proc. wykorzystuje przerwę we wsparciu USA dla Ukrainy; nie mamy już prawie w ogóle artylerii - powiedział w wyemitowanym w czwartek wywiadzie dla amerykańskiej telewizji CBS prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. Ostrzegł, że bez amerykańskiego wsparcia Ukraina przegra, a wojna bardzo szybko może "przyjść do Europy".

Dramatyczne wyznanie Zbigniewa Ziobry z ostatniej chwili
Dramatyczne wyznanie Zbigniewa Ziobry

"Choroba bardzo przyspieszyła. W ciągu miesiąca schudłem 10 kilogramów, pojawiły się bardzo mocne bóle i towarzyszył mi coraz większy problem z głosem" - powiedział w programie "Debata Dnia" o stanie swojego zdrowia Zbigniew Ziobro.

REKLAMA

Aleksandra Jakubiak OV: Usprawiedliwienie w łasce

"Ale teraz jawną się stała sprawiedliwość Boża niezależna od Prawa, poświadczona przez Prawo i Proroków. Jest to sprawiedliwość Boża przez wiarę w Jezusa Chrystusa dla wszystkich, którzy wierzą. Bo nie ma tu różnicy: wszyscy bowiem zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej, a dostępują usprawiedliwienia darmo, z Jego łaski, przez odkupienie które jest w Chrystusie Jezusie. Jego to ustanowił Bóg narzędziem przebłagania przez wiarę mocą Jego krwi. Chciał przez to okazać, że sprawiedliwość Jego względem grzechów popełnionych dawniej - za dni cierpliwości Bożej - wyrażała się w odpuszczaniu ich po to, by ujawnić w obecnym czasie Jego sprawiedliwość, i [aby pokazać], że On sam jest sprawiedliwy i usprawiedliwia każdego, który wierzy w Jezusa". (Rz 3 21-26)
 Aleksandra Jakubiak OV: Usprawiedliwienie w łasce
/ pixabay.com/geralt

Zagadnienie usprawiedliwienia, występujące u św. Pawła, jest rzeczywistością delikatną i złożoną. Badanie jej wymaga zarówno świadomości dotyczącej zmiany znaczenia niektórych terminów wraz z upływem czasu - spowodowanej choćby przenikaniem się różnych kultur, jak i pewnego rodzaju pokory związanej z wielością sporów i błędów, jakie zrodziły się i rodzą nadal w wyniku opacznej lub pochopnej interpretacji tego pojęcia.

Wyżej wymienione określenie jest przez św. Pawła stosowane często, szczególnie w Liście do Rzymian, a sama nauka o usprawiedliwieniu w łasce stanowi fundament jego teologii. Jednak w wyniku błędnych interpretacji tego nauczania, już za życia Pawła zaczął kształtować się ruch antypauliński, zarzucający mu może nie tyle bezpośrednie autorstwo, co swoisty „patronat” lub przynajmniej wkład w kształtowanie się teologicznych błędów, który powodowany miał być trudnością używanych przez niego sformułowań. Choć stopień tej trudności polegał na szerokim horyzoncie pojmowania kwestii antropologicznych oraz głębszej niż hebrajska teorii osoby, to wśród myślących schematycznie słuchaczy Pawłowego nauczania, mógł rodzić się brak należytego zrozumienia tematu. Pierwsze oznaki retoryki antypaulińskiej widzieć możemy już w samym Nowym Testamencie, szczególnie w Liście św. Jakuba (Jk 2, 23-24).

W świetle powyższego, warto pochylić się zatem uważniej nad zrozumieniem złożoności pojęcia usprawiedliwienia w teologii Apostoła Pawła. Podstawę słowotwórczą stanowi tu wyraz „sprawiedliwość” - a być usprawiedliwionym, to być kimś na powrót uznanym za sprawiedliwego. W tym właśnie miejscu zacieranie się żydowskiego pojmowania sprawiedliwości na rzecz interpretacji jurydycznych, które nastąpiło w wyniku rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa na terenie Imperium Rzymskiego, stało się podstawą poznawczego chaosu. Tymczasem w Izraelu sprawiedliwość rozumiana była jako równoważność zachowana między pewnym fenomenem a odpowiadającą mu rzeczywistością - pomocny w zrozumieniu tego jest przykład wagi, na której położony zostaje pewien przedmiot a w celu precyzyjnego wymierzenia jego ciężaru na drugiej szalce układa się odważniki.

W starotestamentalnej tradycji sprawiedliwość funkcjonowała na trzech płaszczyznach - handlowej, prawnej oraz religijnej. To, co starożytny Izraelita uważał za sprawiedliwość, współczesny Europejczyk określiłby kolejno - uczciwością, praworządnością oraz pobożnością. Św. Paweł pisząc o usprawiedliwieniu dodaje niejako do tych trzech żydowskich przestrzeni rozumienia sprawiedliwości jeszcze sferę antropologiczną, w której właściwą miarą jest człowiek zamierzony przez Boga - ideał człowieczeństwa. Tyle tylko, że po grzechu pierworodnym nikt nie jest w stanie do tego  pułapu samodzielnie dojść. Tu pojawia się jednak osoba Chrystusa urzeczywistniająca ten ideał, w swym człowieczeństwie podobna do pierwszych ludzi - On jest miarą sprawiedliwości ludzkiej. My jednak nadal nie jesteśmy władni tejże miary zrównoważyć i tu właśnie centralnym zagadnieniem staje się kwestia usprawiedliwienia, bowiem wbrew naszemu jurydycznemu, rzymskiemu rozumieniu znaczenia tego słowa, nie o uwierzytelnienie, legalizację czy alibi tu chodzi, a o uzdolnienie z łaski do dopełnienia miary ideału człowieczeństwa. I nie dzieje się to siłami ludzkimi, ale jest dziełem samego Boga, przełamaniem mocy grzechu pierworodnego dokonanym w akcie Paschalnego Misterium. W ten sposób wszystko zasadza się tu zatem na dwóch perspektywach - rozumieniu równoważnego, nie legalistycznego, pojęcia sprawiedliwości oraz na właściwym obrazie Boga, jako sprawiedliwego. Bowiem - jak zauważa Joachim Gnilka - sprawiedliwość Boża to u Pawła (Rz 3, 24-26) nie tyle odebranie przez Chrystusa kary za wszystkich ludzi, by Boży rachunek się zgadzał, nie o domaganie się sprawiedliwości chodzi, ale o jej zapewnienie przez samego Boga: „Sprawiedliwość Boga jest Jego łaską” - pisze Gnilka. A łaska uzdalnia człowieka, by stawał się on jak Jezus i mimo pozostania skutków grzechu pierworodnego, grzech ten, co do istoty, nie jest już przeszkodą, a miary sprawiedliwości dopełniamy dzięki łasce.

„Usprawiedliwienie… jest nie tylko odpuszczeniem grzechów, lecz także uświęceniem i odnowieniem wewnętrznego człowieka” - formułuje Sobór Trydencki w odpowiedzi na redukujące rozumienie tej kwestii przez Lutra i deformujące ją nauczanie Kalwina. Moment, w którym odium grzechu pierworodnego jest nad człowiekiem łamane, stanowi chrzest, kiedy zgodnie z symboliką żydowską, zanurzeni w wodzie (grzechu), doznajemy usprawiedliwienia, by stać się „nowym stworzeniem” i uzdolnieni w łasce możemy urzeczywistniać realizację ideału człowieczeństwa.

Nie jest jednak tak, jak zarzucali Pawłowi jego adwersarze, że pomija on wagę  działania człowieka. W Liście do Rzymian Apostoł pisze: „Czy więc przez wiarę obalamy Prawo? Żadną miarą! Tylko prawo właściwie ustawiamy” (Rz 3, 31) i choć dalej (Rz 4, 3-5; Ga 2, 20-21) podkreśla, że to wiara jest tytułem do usprawiedliwienia, to w nauczaniu św. Pawła obecne jest zagadnienie współpracy z łaską, które rodzi się pod wpływem doświadczania tejże łaski - uczynki miłosierdzia, modlitwa, życie sakramentalne,  moralność - to wszystko owoce tej współpracy. A miłość doznawana od Boga rodzi w człowieku miłość do świata. Uczynki stanowią zatem skutek usprawiedliwienia, nie jego podstawę i są odpowiedzią współpracującą z urzeczywistnianiem się królestwa Bożego.

Wydaje się zatem, że w analizie pojęcia usprawiedliwienia kluczowy jest balans, wytwarzający się gdzieś na drodze pomiędzy skrajnym protestanckim sola fides a pelagiańskim zarabianiem uczynkami na zbawienie, bowiem człowiek, doświadczający nadal skutków grzechu pierworodnego, ma skłonność do odpowiedzi ekstremalnych i redukujących, które potrafią upodabniać rzeczywistość do pokoju pełnego krzywych luster, tymczasem opis realiów, szczególnie tych nadprzyrodzonych, zasadza się zwykle na harmonii wielu czynników.

 

Źródła:

1. Tekst powstał z inspiracji wykładami z zakresu teologii pism św. Pawła wygłoszonymi przez ks. dr. Arnolda Zawadzkiego

2. Joachim Gnilka "Paweł z Tarsu"



Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe