[Tylko u nas] Co wiemy o tradycji łamania się opłatkiem?
Dzielenie się opłatkiem jest zwyczajem wigilijnym praktykowany w każdym domu. Mało kto z nas jednak wie, że pochodzi on z XVIII wieku i nawiązuje do wczesnochrześcijańskiego obyczaju łamania się chlebem, który pierwsi chrześcijanie przynosili na mszę.
![[Tylko u nas] Co wiemy o tradycji łamania się opłatkiem?](https://www.tysol.pl/imgcache/750x530/c//zdj/zdjecie/41454.jpg)
/ pixabay.com/
Po pobłogosławieniu chleba przez kapłana wierni dzielili się nim z bliskimi. Podobny rytuał można zauważyć wśród Słowian, którzy zawierali pobratymstwo, specjalne przymierze, które było potwierdzane właśnie przełamaniem chleba.
W Polsce obyczaj pojawił się najpierw wśród szlachty, jednak szybko zagościł również w innych stanach. Pierwsze opłatki średniowiecznej Europy były wyrabiane w klasztorach, a w czynności tej przodowały siostry sakramentki. Wypiekanie opłatka wiązało się ze specjalnym ceremoniałem, wypiekający zakładał białe szaty, specjalnie selekcjonował ziarna pszenicy, które były czyszczone. Ciasto wlewano w specjalne szczypce – formę w kształcie koła. Podczas pieczenia śpiewano religijne pieśni. Od XVI wieku również świeccy mogli wypiekać opłatek – głównie organiści i kościelni. Co ciekawe dopiero na początku XX wieku dzielenie się opłatkiem zostało spopularyzowane na Warmii i Mazurach oraz na Pomorzu.
Z opłatkiem wiązały się różnego rodzaju obrzędy i wróżby. Opłatek miał zapewnić dostatek, chronić przed piorunem, osoba, która przełamała się opłatkiem nie miała obawiać się w nadchodzącym roku głodu. Zdarzało się też, że opłatek wrzucano do studni. W przypadku zagubienia się należało pomyśleć o osobach z którymi podczas Wigilii łamaliśmy się opłatkiem – miało to zagwarantować rychły powrót do domu. Na Podhalu pod miskę z potrawą wkładano kawałek opłatka, jeśli przykleił się do dna można było spodziewać się urodzaju rośliny, która wchodziła w skład potrawy.
Łamanie się opłatkiem obecne jest w polskiej literaturze i poezji, pisał o nich chociażby Jan Kasprowicz w wierszu „Przy wigilijnym stole”
W Polsce obyczaj pojawił się najpierw wśród szlachty, jednak szybko zagościł również w innych stanach. Pierwsze opłatki średniowiecznej Europy były wyrabiane w klasztorach, a w czynności tej przodowały siostry sakramentki. Wypiekanie opłatka wiązało się ze specjalnym ceremoniałem, wypiekający zakładał białe szaty, specjalnie selekcjonował ziarna pszenicy, które były czyszczone. Ciasto wlewano w specjalne szczypce – formę w kształcie koła. Podczas pieczenia śpiewano religijne pieśni. Od XVI wieku również świeccy mogli wypiekać opłatek – głównie organiści i kościelni. Co ciekawe dopiero na początku XX wieku dzielenie się opłatkiem zostało spopularyzowane na Warmii i Mazurach oraz na Pomorzu.
Z opłatkiem wiązały się różnego rodzaju obrzędy i wróżby. Opłatek miał zapewnić dostatek, chronić przed piorunem, osoba, która przełamała się opłatkiem nie miała obawiać się w nadchodzącym roku głodu. Zdarzało się też, że opłatek wrzucano do studni. W przypadku zagubienia się należało pomyśleć o osobach z którymi podczas Wigilii łamaliśmy się opłatkiem – miało to zagwarantować rychły powrót do domu. Na Podhalu pod miskę z potrawą wkładano kawałek opłatka, jeśli przykleił się do dna można było spodziewać się urodzaju rośliny, która wchodziła w skład potrawy.
Łamanie się opłatkiem obecne jest w polskiej literaturze i poezji, pisał o nich chociażby Jan Kasprowicz w wierszu „Przy wigilijnym stole”
Przy wigilijnym stole
Łamiąc opłatek święty,
Pomnijcie, że dzień ten radosny
W miłości jest poczęty;
Że, jako mówi wam wszystkim
Dawne, odwieczne orędzie,
Z pierwszą na niebie gwiazdą
Bóg w waszym domu zasiędzie.
Sercem go przyjąć gorącym,
Na ścieżaj otworzyć wrota —
Oto, co czynić wam każe
Miłość, największa cnota.
A twórczych pozbawił się ogni,
Sromotnie zamknąwszy swe wnętrze,
Kto z bratem żyje w niezgodzie,
Depcąc orędzie najświętsze.
Wzajemne przebaczyć winy,
Koniec położyć usterce,
A z walki wyjdzie zwycięsko
Walczące narodu serce.
