27 stycznia, w rocznicę wyzwolenia Auschwitz przypada - ustanowiony przez ONZ - Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu.

W tym roku podczas rocznicowych uroczystości w sposób szczególny uwypuklone zostaną losy dzieci. Niemcy deportowali ich do Auschwitz co najmniej 232 tys. Wśród nich było 216 tys. Żydów, 11 tys. Romów, 3 tys. Polaków, ponad 1 tys. Białorusinów oraz kilkuset Rosjan, Ukraińców i innych. W obozie zarejestrowano jako więźniów ok. 23 tys. dzieci i młodocianych, z których w styczniu 1945 r. oswobodzono nieco ponad 700. Śmierć w Auschwitz poniosło ponad 200 tys. dzieci, w większości były to dzieci żydowskie przywiezione z rodzinami na zagładę.

Zdzisława Włodarczyk i Anita Lasker-Wallfisch, które zabiorą głos, trafiły do Auschwitz jako dzieci.

Zdzisława Włodarczyk urodziła się 21 sierpnia 1933 r. Do KL Auschwitz deportowana została przez Niemców 12 sierpnia 1944 r. po wybuchu Powstania Warszawskiego. 27 stycznia 1945 r. została wyzwolona w obozie.

Anita Lasker-Wallfisch urodziła się 17 lipca 1925 r. we Wrocławiu, który wówczas należał do Niemiec. Jej rodzicami byli niemieccy Żydzi. Do Auschwitz trafiła w grudniu 1943 r. Potrafiła grać na wiolonczeli i trafiła do obozowej orkiestry. Jesienią 1944 r została przewieziona do obozu Bergen-Belsen. W nim doczekała wolności.

Po świadkach głos zabierze prezydent RP Andrzej Duda. Przemówią także dyplomaci z Izraela i Rosji oraz dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński.

Uroczystość zwieńczą ekumeniczne modlitwy w intencji ofiar, które zmówią Żydzi i duchowni różnych wyznań chrześcijańskich – katolicy, prawosławni i luteranie.

Końcowym akordem rocznicowych obchodów będzie transmitowana w internecie dyskusja panelowa "Wpływ wojny i Holokaustu na kształtowanie się tożsamości dziecka". Rozmawiać będą ocalone Lea Balint i Janina Rekłajtis oraz prezes Kindertransport Association Melissa Hacker. Moderatorem będzie dyrektor Cywiński.

"Kindertransport" to nazwa akcji ratunkowej podjętej tuż przed wybuchem wojny. Wielka Brytania przyjęła blisko 10 tys. żydowskich dzieci z Rzeszy lub krajów zagrożonych okupacją. Trafiły one m.in. do rodzin zastępczych. Kindertransport Association jest organizacją non-profit, która zrzesza dzieci, które uciekły przed Holokaustem do Wielkiej Brytanii, a także ich potomków. Ruth Brinholz, matka Melissy Hacker, uciekła z Wiednia we wrześniu 1939 r. w jednym z ostatnich Kindertransportów.

Panel rozpocznie się tuż po transmisji głównych obchodów rocznicowych, ok. godz. 17.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później i stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała zarazem sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.

W styczniu 1945 r. rozkaz zajęcia Oświęcimia otrzymała 60. Armia I Frontu Ukraińskiego, która nacierała lewym brzegiem Wisły od strony Krakowa w kierunku Górnego Śląska. Celem było częściowe okrążenie Niemców i zmuszenie do wycofania się z niezwykle ważnego regionu przemysłowego.

26 stycznia czerwonoarmiści przekroczyli Wisłę. Dzień później zwiadowcy 100. Lwowskiej Dywizji Piechoty przed południem weszli do podobozu Monowitz. W południe dotarli do centrum Oświęcimia, a krótko potem skierowali się w rejon obozu macierzystego Auschwitz I i obozu Auschwitz II-Birkenau. Przy pierwszym napotkali na opór wycofujących się Niemców, który przełamali. Obozy wyzwolili ok. godz. 15.

W walkach z Niemcami w rejonie Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau, podobozu Monowitz i miasta Oświęcim zginęło 231 żołnierzy Armii Czerwonej, w tym 66 w strefie obozowej.

W Auschwitz, Birkenau i Monowitz wyzwolenia doczekało łącznie ok. 7 tys. więźniów. Armia Czerwona wyzwoliła też pół tysiąca więźniów w podobozach w Starej Kuźni, Blachowni Śląskiej, Świętochłowicach, Wesołej, Libiążu, Jawiszowicach i Jaworznie.

Zdaniem historyków Muzeum Auschwitz, Armia Czerwona nie była w stanie wcześniej dotrzeć do Auschwitz, gdyż bliższe informacje o obozie otrzymała dopiero po zajęciu Krakowa, 18 stycznia.

Honorowy patronat nad obchodami rocznicy wyzwolenia objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. 

Marek Szafrański

szf/ aszw/