Paweł Jędrzejewski: Wszystko wskazuje, że jutro Republikanie powinni odzyskać Kongres. Co to oznacza dla Polski?

Za kilkanaście godzin, we wtorek rano, w Stanach Zjednoczonych rozpoczynają się wybory do obu izb Kongresu. Wybrana zostanie cała nowa (435 członków) Izba Reprezentantów i jedna trzecia stuosobowego Senatu. 

Są to pierwsze ogólnokrajowe wybory od czasu, gdy prezydentem został wybrany Joe Biden. Przez dwa lata jego prezydentury Kongres miał przewagę Demokratów w Izbie Reprezentantów i równo podzielony Senat (50 do 50) z jednym głosem wiceprezydent Kamali Harris, który jako głos sto pierwszy mógł być decydujący.

Obecne wybory traktowane są przede wszystkim jako ocena dwóch lat prezydentury Bidena i rządów jego partii - Demokratów, którzy w ostatnich kilkunastu latach przesuwają się coraz bardziej na pozycje lewicowe. Czas na ogólnonarodowy osąd.

Jaki będzie werdykt dla Bidena i Demokratów? 

Historia wielu poprzednich wyborów w połowie czteroletniej kadencji prezydenta udowadnia, że ich wynik jest dla jego partii z reguły niekorzystny. Od końca II wojny światowej partia rządzącego prezydenta traciła statystycznie 26 mandatów w niższej izbie Kongresu i cztery mandaty w Senacie. Nie ma podstaw, aby przypuszczać, że tym razem będzie inaczej. Zwłaszcza, że aż 59.3% wyborców nie aprobuje sposobu, w jaki prezydent Biden wykonuje swoją pracę. Ogólne przewidywania zakładają, że Demokraci zdecydowanie stracą przewagę w Izbie Reprezentantów i najprawdopodobniej także w Senacie. Optymiści wśród Republikanów mówią o Senacie po wyborach w kształcie 55 miejsc republikańskich i 45 demokratycznych. Skrajni pesymiści stawiają na 51 do 49. W niższej izbie oczekuje się zdecydowanej przewagi Republikanów - od 20 do 45 miejsc. Optymiści wśród Demokratów liczą wyłącznie na to, że gdy nastąpi cud, to ich partia zachowa równowagę w Senacie.

Najważniejsza jest gospodarka

Badania opinii publicznej (przeprowadzone między 10 a 16 października przez ceniony Pew Research Center) wykazują, że najważniejszą kwestią dla wyborców jest w tym roku sytuacja gospodarcza. Na pierwszym miejscu stawia ją aż 79% wyborców. W innych sondażach jest to nawet blisko 90%. Gospodarka znajduje się w bardzo złym stanie - inflacja jest najwyższa od 40 lat, wszyscy odczuwają wysokie ceny energii, zwłaszcza rekordowe ceny paliw, w znacznym stopniu spowodowane błędnymi działaniami i decyzjami rządu. Rosną stopy oprocentowania kredytów, spadły notowania indeksów giełdowych. Ośmiu na dziesięciu ankietowanych twierdzi, że obecne warunki ekonomiczne są złe (36%) lub przeciętne (46%). Tylko 18% twierdzi, że warunki są albo dobre (16%) albo doskonałe (2%). Istnieje powszechne przekonanie, że za ten stan gospodarki odpowiada polityka Bidena i jego administracji. Wyborcy pamiętają, jak znakomita, wręcz kwitnąca był sytuacja gospodarcza kraju za prezydentury Donalda Trumpa. Ten czynnik powinien być decydujący. Partia Republikańska ma zdecydowaną przewagę w kwestiach gospodarczych. Według innego sondażu, wyborcy stwierdzili z 13-punktową przewagą, że Republikanie lepiej niż Partia Demokratyczna poradzą sobie z inflacją i wyższymi cenami. A w przeprowadzonym w połowie października sondażu CBS News wyborcy dawali dziewięć punktów przewagi Republikanom w ocenie, że ich kontrola Kongresu pomogłaby gospodarce, niż szkodziła. Wyborcy - i to wydaje się kluczowe - ocenili, z przewagą aż dziewiętnastu punktów procentowych, że polityka gospodarcza Demokratów w Kongresie w ciągu ostatnich dwóch lat raczej zaszkodziła niż pomogła.

Sprawy krajowe zadecydują

Na kolejnych miejscach znajdują się różne zagadnienia dotyczące polityki krajowej. Wszystkie budzą zainteresowanie ponad 50% wyborców. Po gospodarce, na liście znajduje się "przyszłość demokracji" w USA. Inaczej rozumieją ten temat Republikanie, a inaczej Demokraci, ale ogólnie chodzi wszystkim o to, że "ci drudzy" chcą zmniejszyć im zakres swobód obywatelskich. Następne jest szkolnictwo - tu trzeba wymienić stałe, od dziesięcioleci postępujące obniżanie się poziomu edukacji, a zarazem narastanie agresywnej ideologizacji szkół przez lewicę (krytyczna teoria rasy, ideologia gender). Kolejne, to opieka zdrowotna, polityka energetyczna (blokowanie przez administrację Bidena rozwoju wydobycia ropy naftowej i gazu, walka z węglem), oraz fala brutalnej przestępczości. W tym ostatnim temacie kluczowe są lewicowe programy zmniejszania funduszy na policję (popierane przez Demokratów) i stosowanie rasowych motywacji do łagodnego traktowania kryminalistów. Dalej na liście znajdują się zagadnienia związane z procesem wyborczym, polityka dotycząca broni i aborcja. Reakcja na czerwcowy wyrok Sądu Najwyższego, oddający decyzję w sprawie aborcji poszczególnym stanom, miała być czynnikiem mobilizującym Demokratów we wtorkowych wyborach, ale badania opinii wykazują, że ten temat stracił z upływem miesięcy swoją siłę. Kolejnym istotnym tematem są nominacje do Sądu Najwyższego, a po nim imigracja. Ten ostatni problem jest szczególnie ważny dla Republikanów. Polityka "otwartej granicy" z Meksykiem, wprowadzona przez Bidena, oznacza 200 tysięcy nielegalnych imigrantów każdego miesiąca oraz zalanie granicy nielegalnie przemycanym fentanylem, który zabił ponad 100 tys. Amerykanów pomiędzy majem 2021 a 2022. Kwitnie handel ludźmi i narkotykami. Przestępcze kartele mają złoty czas, a mur na granicy z Meksykiem, budowany za prezydentury Trumpa, pozostaje niedokończony i porzucony. Dopiero na dwunastym miejscu znajduje się polityka zagraniczna, sprawy międzynarodowe (jednak ten temat także budzi emocje ponad 50% wyborców). Tu mieści się agresja Rosji na Ukrainę, która - jako jedno z zagadnień międzynarodowych - w tych wyborach nie odgrywa żadnej samodzielnej i istotnej roli. Jak widać z tej listy, większość problemów ważnych dla wyborców, działa na korzyść Republikanów, ponieważ to oni są postrzegani jako dający sobie radę z ich rozwiązywaniem. Główny temat, który w założeniu miał, poza aborcją, zapewniać głosy Demokratom, czyli problem zmian klimatu, jest ważny dla zdecydowanej większości Demokratów, ale jest obojętny dla Republikanów i tzw. wyborców niezależnych. W sumie jest istotny dla zaledwie 38% wyborców i znajduje się dopiero na 14 miejscu. Jeszcze dalej na liście znajdują się problemy rasowe i etniczne, które zaledwie dwa lata temu budziły kolosalne emocje. Prawie na samym końcu listy (miejsce 16 i 17) wymieniane są śledztwa dotyczące oskarżeń kryminalnych prezydenta Trumpa i prezydenta Bidena. Ostatnim problemem istotnym dla amerykańskich wyborców (zaledwie 23%) jest wygasająca pandemia covid-19.

Generalnie, bardziej zmotywowani do udziału w wyborach są Republikanie, co wynika z bardzo prostego mechanizmu psychologicznego: przegrali wybory prezydenckie w roku 2020, chcą więc teraz rewanżu i zwycięstwa. Z kolei wyborcy tradycyjnie popierający partię demokratyczną czują się zawiedzeni, bo Biden nie może wykazać się żadnymi istotnymi osiągnięciami, a lista jego błędów i nieudolnych decyzji jest długa. Wszystkie liczące się sondaże wykazują zdecydowanie większe zainteresowanie udziałem w wyborach wśród tych wyborców, którzy planują oddać swoje głosy na kandydatów republikańskich.

Jeżeli nie będzie niespodzianki (nikt rozsądny tego nie wyklucza, ale wszyscy przyznają, że jest to mało realne) i Republikanie odzyskają obie izby Kongresu, kolejne dwa lata Bidena będą wyznaczone przez impas i konflikt między Kongresem a prezydentem. Biden ma możliwość wetowania ustaw  Kongresu, z kolei Kongres może odmawiać mu funduszy na realizację jego planów. Aby cokolwiek osiągnąć, będą musieli negocjować. Prezydent zachowa dominującą, konstytucyjną rolę w polityce zagranicznej, ale przy Kongresie w rękach opozycyjnej partii, będzie mu znacznie trudniej wcielać swoje pomysły w życie, szczególnie te, które wymagają pieniędzy, bo klucz do nich trzyma Kongres.

Jednak nie zapominajmy, że Biden, jego administracja i zdominowany przez Demokratów Kongres wykorzystali te dwa lata u władzy w najistotniejszej dla nich kwestii - wydali zgodę na dołożenie do deficytu państwa dodatkowych 4.8 bilionów dolarów (4.8 tysięcy miliardów) w okresie od 2021 do 2031 roku. Pieniądze na swoje cele już zatwierdzili, już je mają.

Wtorkowe wybory a Polska? 

Dla Polski wynik tych wyborów, niezależnie jaki on będzie, nie stwarza żadnych komplikacji w relacjach z USA, ponieważ współpraca z Polską - z racji jej obecności na wschodnioeuropejskiej flance NATO - jest zdecydowanie ponadpartyjnym punktem w polityce zagranicznej Stanów. Ta współpraca jest równie racjonalna, logiczna i opłacalna strategicznie i politycznie dla Stanów, niezależnie od tego, kto jest w Białym Domu i kto ma większość w Kongresie.