Blisko 90 proc. naruszeń wolności religijnej w Polsce w 2022 r. dotyczyła wprost katolicyzmu, ale to nie wszystko

Konstytucja RP w art. 53 deklaruje prawo do wolności sumienia i religii, mimo to na terenie Polski odnotowuje się różne formy ataków na osoby wierzące, miejsca kultu i symbole religijne.

Czwarta już edycja raportu mówi o 130 przypadkach naruszeń prawa do wolności religijnej w Polsce, do których doszło od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r. Zostały one podane do wiadomości publicznej za pośrednictwem mediów oraz zgłoszone do Ośrodka Informacyjno-Konsultacyjnego Laboratorium Wolności Religijnej.

Naruszenia obejmują m.in. fizyczne ataki na osoby wierzące, niszczenie i znieważanie miejsc kultu, symboli religijnych i przedmiotów czci religijnej, ograniczanie publicznego wyznawania wiary oraz dyskryminację ze względu na przekonania religijne.

Statystyki

Aż 87,69% odnotowanych naruszeń prawa do wolności religii w Polsce w podanym okresie dotyczyło zdarzeń przeciwko wyznaniu katolickiemu (114 przypadków). Ofiarami ataków z powodu swej wiary były także osoby/wspólnoty przynależne do wyznania prawosławnego (1 przypadek), ewangelicko-augsburskiego (2 przypadki) oraz wyznawcy judaizmu (2 przypadki) i hinduizmu (1 przypadek). 10 naruszeń zostało przyporządkowanych jako akty znieważające wartości wspólne dla wszystkich chrześcijan. Chodzi tu o profanacje krzyża lub akty wandalizmu dokonane na terenach nekropolii.

Województwa z największą ilością naruszeń w roku 2022 to: pomorskie - 20 aktów (15,37%), śląskie - 15 aktów (11,54%), dolnośląskie i wielkopolskie – po 12 aktów (9,23%) oraz mazowieckie i małopolskie – po 11 aktów (8,45%).

Kategorie

Naruszenia podzielono na siedem kategorii:

- fizyczne ataki na osoby wierzące (duchownych i świeckich) - 3

- niszczenie i znieważanie miejsc kultu (kościoły, kapliczki, cmentarze) - 87

- niszczenie i znieważanie symboli religijnych i przedmiotów czci religijnej (krzyże, figurki, obrazy świętych) - 19

- ograniczanie publicznego wyznawania wiary (złośliwe zakłócanie sprawowania aktów religijnych: modlitwy, liturgii) - 6

- dyskryminacja ze względu na przekonania religijne (ograniczanie praw z powodu wyznawanej wiary) - 1

- nawoływanie do nienawiści na tle różnic wyznaniowych albo znieważanie grupy ludności lub jakiejś osoby z powodu jej przynależności wyznaniowej - 4

- inne - 10

Porównanie z latami poprzednimi

Analiza Laboratorium Wolności Religijnej wskazuje na utrzymującą się od 1 stycznia 2020 r. wysoką skalę dyskryminacji osób wierzących, a także dewastacji miejsc kultu, znieważania i niszczenia znaków oraz symboli religijnych w przestrzeni publicznej.

Ogólna liczba naruszeń dokonanych w 2022 r. zmniejszyła się w porównaniu do roku 2020 (odnotowano wówczas 311 przypadków) czy roku 2021 (158 przypadków), znacznie jednak przewyższa liczbę aktów motywowanych antyreligijnie z roku 2019 (łącznie 72 przypadki).

Podobnie jak latach 2019-2021, najliczniejszą grupę naruszeń prawa do wolności religii w roku 2022, obejmującą 66,92% przypadków, stanowiły akty niszczenia i znieważania miejsc kultu: katedr, sanktuariów, kościołów, cmentarzy i przydrożnych kapliczek. 

Z analizy doniesień medialnych wynika, że ataki wobec chrześcijan ze względu na ich przynależność religijną rodzą napięcia społeczne, wywołują niepokój we wspólnotach lokalnych, powodują poczucie zagrożenia i nieakceptowania ze względu na swoją przynależność religijną i chęć jej manifestowania.

W podsumowaniu autorzy raportu stwierdzają, że rok 2022 nie przyniósł większych zmian w stanie wolności religijnej na świecie. W dalszym ciągu obawy budzić może dostrzegalne w różnych krajach i różnych kręgach kulturowych dążenie do sekularyzacji sfery publicznej. "Tendencje te wynikają z autorytarnej polityki władz lub motywowane są wartościami 'demokratycznymi' – troską o respektowanie wolności przekonań i swobody wyrażania opinii różnych grup społecznych" - brzmi jeden z wniosków raportu.

Dyskryminacje

Na drugim biegunie sytuują się naruszenia praw osób wierzących, które stanowią mniejszość religijną w państwach rządzonych przez silną, wpływową grupę religijną. W krajach zachodniego kręgu kulturowego nie dochodzi wprawdzie do prześladowań z powodu wyznawanej wiary, ale wolność sumienia i religii bywa naruszana aktami dyskryminacji. Jako jedno z fundamentalnych praw człowieka stanowi często przedmiot orzekania sądów na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym. Rozpatrywane sprawy dotyczą najczęściej obszarów, w których wolność religijna jednostki lub grupy styka się ze sferą publiczną: ekonomią (zwłaszcza z działalnością gospodarczą i środowiskiem pracy), systemem edukacji czy systemem opieki zdrowotnej.

Ukraina

W perspektywie wolności sumienia i religii jako znamienne dla roku 2022 raport wskazuje na skutki rosyjskiej agresji na Ukrainę, gdzie wojska agresora na wielką skalę niszczą świątynie i miejsca kultu, a także prześladują duchownych.

Według danych udostępnionych we wrześniu 2022 r. przez Państwową Służbę Ukrainy ds. Polityki Etnicznej i Wolności Sumienia (DESS) od momentu rozpętania przez Rosję wojny wojska agresora zniszczyły na Ukrainie co najmniej 270 kościołów, cerkwi i innych obiektów kultu religijnego w przynajmniej 14 obwodach. W wyniku bombardowań i ostrzałów uszkodzonych zostało 136 budynków sakralnych Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego, 30 świątyń Kościoła Prawosławnego Ukrainy, 30 kościołów wyznań protestanckich, 5 muzułmańskich i 5 żydowskich domów modlitwy, 4 świątynie katolickie, 3 greckokatolickie, 66 Sal Królestwa świadków Jehowy. Rosjanie nie tylko niszczą miejsca kultu religijnego, lecz również prześladują i mordują duchownych.

Laboratorium Wolności Religijnej

Laboratorium Wolności Religijnej powstało w 2020 r. w ramach Fundacji Pro Futuro Theologiae, działającej przy Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego głównym celem jest działalność na rzecz ochrony wolności sumienia i religii. Realizowana jest ona poprzez działania prewencyjne i profilaktyczne, a także różnego rodzaju inicjatywy edukacyjne służące przeciwdziałaniu naruszeniom wolności sumienia i religii oraz dyskryminacji chrześcijan ze względu na wyznawaną religię.

Laboratorium podejmuje aktywność związaną z monitorowaniem oraz reagowaniem na wszelkiego rodzaju przejawy dyskryminacji na tle przynależności wyznaniowej. W tym celu corocznie przygotowywany jest raport przedstawiający przypadki naruszenia prawa do wolności religijnej na terenie Polski. Jego opracowanie w oparciu o analizę zebranych danych, wraz z ukazaniem tendencji i zmian w stosunku do roku poprzedniego oraz w odniesieniu do skali zjawiska w wybranych krajach europejskich, odbywa się pod koniec każdego roku kalendarzowego.

Wolność religii lub przekonań to podstawowe prawo człowieka, które od 1966 r. jest gwarantowane przez prawo międzynarodowe w ramach Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Zasadniczą treścią wolności religijnej jest prawo do posiadania, manifestowania oraz zmiany swojej religii lub przekonań zarówno indywidualnie, jak i wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie.

lk, Laboratorium Wolności Religijnej / Warszawa