Przeciwnowotworowe zalety kapuścianej rodziny

Gołąbki, kapusta modra, bigos czy kapuśniak to popisowe dania kuchni polskiej, wykorzystujące kapustę białą i czerwoną. Anglicy zajadają się rukwią wodną, a Skandynawowie rzepą. Azjaci z upodobaniem robią dania z kapusty chińskiej, zwanej pakczoj, oraz z pekińskiej. Wszystkie te rośliny należą do licznej rodziny warzyw krzyżowych, których walory odżywcze łączą się z pozytywnym wpływem na nasze zdrowie.
Warzywa kapustne. Ilustracja poglądowa Przeciwnowotworowe zalety kapuścianej rodziny
Warzywa kapustne. Ilustracja poglądowa / pxfuel.com

Nazwa warzywa krzyżowe pochodzi z łacińskiego słowa oznaczającego krucyfiks, ponieważ kwiaty tych roślin przypominają krzyż. Warto to sprawdzić, przechodząc obok żółtego pola kwitnącego rzepaku czy pochyliwszy się nad zapomnianą w ogródku rzodkiewką z czteropłatkowym białym kwiatuszkiem.

Duża beczka kapustnych

Warzywa krzyżowe, określane również kapustnymi, uprawia się na całym świecie, oprócz Antarktydy i lasów równikowych. Do najbardziej powszechnych należą kapusta biała, czerwona, włoska, właściwa chińska i pekińska, rzepak, brokuł, kalafior, brukselka, kalarepa, brukiew, rzodkiewka, rzepa, rzeżucha, rukiew wodna i gorczyca. Obok nich do tej licznej rodziny należy także wyciskający łzy chrzan oraz znana z dań kuchni włoskiej rokietta siewna, czyli rukola. O ich obecności w naszym menu od wieków świadczy mnóstwo zabawnych powiedzonek i przysłów, choć nie zawsze dla tych warzyw pochlebnych.

Cenne związki warzyw krzyżowych

Zdaniem grupy naukowców dzięki zawartości różnych związków chemicznych należących do glukozynolanów rośliny te wykazują właściwości przeciwnowotworowe. Wszystkie są też bogate w selen, wapń, magnez, żelazo, potas, siarkę oraz witaminy: K, E, C, PP, a także błonnik. Pojedynczo wyróżniają się zawartością szczególnych składników, mających pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. W jarmużu znajdziemy najwięcej witaminy A. Brokuły, kapustę białą oraz chińską cechuje wysoka zawartość organicznego związku siarki – sulforafanu (powstającego z rozpadu glukozynolanu), znanego z korzystnego działania przeciwnowotworowego i przeciwbakteryjnego. Ponieważ ten związek występuje w warzywach w formie nieaktywnej, należy poddać je obróbce: pokroić, posiekać i przeżuć – aby doszło do jego aktywacji. Najlepiej jeść je na surowo, choćby pod postacią sałatek, gdyż zawartość sulforafanu, będącego silnym przeciwutleniaczem, jest w takiej formie znacznie większa niż w gotowanej czy pieczonej. W jednym z badań wykazano, że surowe brokuły mają 10 razy więcej drogocennego związku niż gotowane. Zawierają ponadto, podobnie jak brukselka, dużo kwasu foliowego. W wyniku krojenia warzyw krzyżowych glukozynolany rozpadają się, m.in. na substancję wpływającą na poziom estrogenów, a w przypadku kobiet w ciąży zwiększającą produkcję mleka.

Wpływ kapustnych na zdrowie

Wpływ spożywania warzyw krzyżowych na prewencję chorób układu krwionośnego nie jest do końca zbadany, ale ponad 10-letnie obserwacje przeprowadzone w Szanghaju potwierdziły, że ryzyko zgonu z powodu chorób układu krwionośnego u osób spożywających dużo warzyw krzyżowych było o jedną trzecią mniejsze niż osób rzadko po nie sięgających. Nie wszyscy naukowcy są do końca przekonani o wpływie warzyw krzyżowych na prewencję nowotworów. Wynika to z niewielkiej ilości badań potwierdzających tę kwestię, ale prace nad nimi trwają. Pojawiło się jedno przeprowadzone tylko wśród kobiet badanie kohortowe z pozytywnym wynikiem. Wykazało, że spożywanie warzyw krzyżowych może zmniejszyć ryzyko raka okrężnicy (ale nie odbytnicy). Wśród innej grupy kobiet przeprowadzono badanie w kierunku raka płuc i zauważono korzystny wpływ spożywania kapustnych, ale dopiero gdy ich ilość była większa niż pięć porcji w tygodniu.

Już w latach 70. XX wieku opublikowano wyniki potwierdzające pozytywny wpływ tej grupy roślin na profilaktykę raka jelita grubego i prostaty. Prawdopodobnie warzywa krzyżowe mocno podkręcają działanie systemu odtruwającego, a właściwie jego enzymów. Powoduje to szybsze oczyszczanie organizmu oraz uwalnianie glutationu – naturalnego przeciwutleniacza wspomagającego wydalanie toksyn i kancerogenów. Wykazano, że warzywa krzyżowe przez zawartość sulforafanu, który bierze udział w redukcji stanów zapalnych w organizmie – a co za tym idzie długotrwałego stresu oksydacyjnego – mogą przyczyniać się do łagodzenia objawów oraz prewencji depresji i lęku. Mogą też przyczynić się do ochrony bariery płucnej i zwiększenia odporności na uszkodzenia spowodowane infekcjami wirusowymi.

Produkty zawierające gorczycę białą wskazane są przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego. Znajdują zastosowanie w leczeniu niestrawności, wzdęć, nieżytu żołądka oraz jelit, a także przynoszą ulgę w zaparciach. Nasiona gorczycy białej są znane w gastronomii, na przykład jako składnik musztard, marynat, dressingów i zalew do konserwowania, jednak okazuje się, że gorczyca ma też właściwości lecznicze.

Uwaga na działanie niepożądane

Nadmierne spożycie warzyw bogatych w glukozynolany może wiązać się z wystąpieniem niekorzystnych skutków, takich jak przyrost masy tarczycy, choć maleje on wraz z ilością spożywanego jodu. Gotowanie bez przykrycia „obezwładnia” odpowiedzialne za przyrost wola substancje zawarte w kapustnych. Dlatego w przypadku osób z chorobami tarczycy nie jest konieczne całkowite wyeliminowanie tych warzyw z diety, tylko ich redukcja i unikanie dań surowych. Stosując zbilansowaną dietę, zmniejsza się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Przeciwwskazaniem do jedzenia kiszonek są choroby nerek i wątroby, kamica szczawianowo-wapniowa, nadciśnienie oraz nietolerancja histaminy. Osoby zmagające się z tymi dolegliwościami nie powinny spożywać dużych ilości kiszonej kapusty. Kapustne mogą zwiększać dolegliwości jelitowe, choćby produkcję gazów, co potęguje zbyt długie gotowanie oraz dodatek zasmażki. Dlatego warto do dań z kapusty dodawać przyprawy działające rozkurczowo, hamujące fermentację i pobudzające trawienie, takie jak kminek, majeranek, anyż, oregano, liście laurowe, imbir i cząber.

Z warzywniaka na talerz

Warzywa krzyżowe występują w wielu smacznych daniach, takich jak sałatki, zapiekanki, gulasze czy zupy. Jednak na zawartość witamin w potrawie negatywny wpływ ma obróbka termiczna. Im krócej więc je gotujemy, tym lepiej, wystarczy 5–10 minut od momentu zagotowania wody, a najlepszym rozwiązaniem jest gotowanie na parze. Na przyswajalność cennych składników wpływa obecność innych substancji w diecie – przede wszystkim tłuszczu, zwłaszcza jeśli chodzi o witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli A, D, E i K. Zwraca się uwagę, że warzywa krzyżowe w formie surowej i po obróbce termicznej mają niską wartość energetyczną, dlatego są często zalecane w dietach redukcyjnych. Można po nie sięgać, by zmniejszyć kaloryczność dań. Na przykład wykorzystać rozdrobniony kalafior jako spód do pizzy, a na surowo jako bazę ciekawych sałatek. Jednak w sałatkowym imperium pierwsze skrzypce gra sałatka coleslaw z szatkowanej kapusty białej. Z kolei kapusta kiszona, nasz produkt narodowy, to temat na osobny artykuł o prozdrowotnych właściwościach kapusty, zadający kłam podejrzeniu, że „kapusta – głowa pusta”, a odkrywający, że zawartość witaminy C w głąbie kapuścianym jest dwukrotnie wyższa niż w liściach. W bogatej rodzinie warzyw krzyżowych każdy znajdzie swój ulubiony gatunek, ale warto korzystać szeroko z całej palety smaków, kształtów i kolorów.

 


 

POLECANE
Policja zakończyła obławę. Tadeusz Duda nie żyje z ostatniej chwili
Policja zakończyła obławę. Tadeusz Duda nie żyje

Policja potwierdziła odnalezienie ciała 57-letniego Tadeusza Dudy, który od piątku był poszukiwany w związku ze strzelaniną w Starej Wsi koło Limanowej. Mężczyzna zastrzelił swoją córkę i zięcia, po czym uciekł.

Tak UE z Niemcami na czele finansuje armię Putina tylko u nas
Tak UE z Niemcami na czele finansuje armię Putina

UE przedłużyła o kolejne sześć miesięcy obowiązywanie 17 pakietów sankcyjnych nałożonych do tej pory na Rosję w związku z jej agresją przeciwko Ukrainie. Za głosowały nawet Węgry i Słowacja, które blokują przyjęcie 18. pakietu. Ale to nie tylko Fico i Orban starają się, by Rosja zbyt boleśnie nie odczuła sankcji europejskich.

Szokujące informacje nt. trybu odbierania przez polskich funkcjonariuszy imigrantów z Niemiec Wiadomości
Szokujące informacje nt. trybu odbierania przez polskich funkcjonariuszy imigrantów z Niemiec

Polscy żandarmi wojskowi pomagają Straży Granicznej odbierać od niemieckich służb nielegalnych migrantów. Przekazane dane tożsamości mają często opierać się wyłącznie na słowach zatrzymanych – alarmuje informator cytowany przez Dariusza Mateckiego.

Pierwsza rozmowa Macrona i Putina od 2022 roku. Nie zabrakło oskarżeń polityka
Pierwsza rozmowa Macrona i Putina od 2022 roku. Nie zabrakło oskarżeń

Prezydent Francji Emmanuel Macron rozmawiał telefonicznie z przywódcą Rosji Władimirem Putinem o irańskim programie nuklearnym i Ukrainie - poinformował we wtorek Pałac Elizejski. Kreml podał, że była to pierwsza rozmowa polityków od 2022 roku. W lutym 2022 roku Rosja rozpoczęła agresję na Ukrainę.

Roman Giertych wściekły po orzeczeniu Sądu Najwyższego ws. wyborów prezydenckich z ostatniej chwili
Roman Giertych wściekły po orzeczeniu Sądu Najwyższego ws. wyborów prezydenckich

Roman Giertych nie uznaje wyroku Sądu Najwyższego. Co więcej poseł KO w swoim wpisie w mediach społecznościowych obraził sędziów SN.

To pierwszy taki przypadek w historii teleskopu Webba. NASA wydała komunikat Wiadomości
To pierwszy taki przypadek w historii teleskopu Webba. NASA wydała komunikat

NASA ogłosiła wyjątkową informację. Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba (JWST) wykonał pierwsze w historii bezpośrednie zdjęcie egzoplanety. Chodzi o planetę znajdującą się poza naszym Układem Słonecznym. To ogromny krok naprzód w badaniach nad odległymi światami krążącymi wokół innych gwiazd.

Pewna wygrana Świątek na otwarcie Wimbledonu Wiadomości
Pewna wygrana Świątek na otwarcie Wimbledonu

Iga Świątek awansowała do drugiej rundy wielkoszlemowego Wimbledonu. Rozstawiona z numerem ósmym polska tenisistka wygrała we wtorek w Londynie z Rosjanką Poliną Kudiermietową 7:5, 6:1.

Nowa opłata turystyczna w Grecji. Tu trzeba będzie zapłacić więcej Wiadomości
Nowa opłata turystyczna w Grecji. Tu trzeba będzie zapłacić więcej

Od początku lipca Grecja wprowadza sezonową opłatę, która ma ograniczyć nadmierny napływ turystów na najpopularniejsze wyspy archipelagu Cyklady. Dodatkowe koszty poniosą pasażerowie rejsów wycieczkowych zmierzających m.in. na Mykonos i Santorini - poinformowało greckie ministerstwo finansów.

Nowy Sondaż: Polacy ocenili wybory prezydenckie. Jaśniej się nie da z ostatniej chwili
Nowy Sondaż: Polacy ocenili wybory prezydenckie. Jaśniej się nie da

Blisko 90 proc. ankietowanych nie zauważyło żadnych nieprawidłowości w przeprowadzaniu ostatnich wyborów prezydenckich - wynika z sondażu CBOS. Przekonanie, że wystąpiły jakieś nieprawidłowości wyraziło 5 proc. badanych. Również 5 proc, nie potrafiło zająć stanowiska w tej kwestii.

Groźny wypadek pod Mrągowem. Wśród rannych dzieci Wiadomości
Groźny wypadek pod Mrągowem. Wśród rannych dzieci

Do groźnego wypadku doszło we wtorek rano, około godziny 9:15, na drodze krajowej nr 16 w miejscowości Probark w gminie Mrągowo (woj. warmińsko-mazurskie). W zderzeniu dwóch samochodów ucierpiało siedem osób, w tym troje dzieci.

REKLAMA

Przeciwnowotworowe zalety kapuścianej rodziny

Gołąbki, kapusta modra, bigos czy kapuśniak to popisowe dania kuchni polskiej, wykorzystujące kapustę białą i czerwoną. Anglicy zajadają się rukwią wodną, a Skandynawowie rzepą. Azjaci z upodobaniem robią dania z kapusty chińskiej, zwanej pakczoj, oraz z pekińskiej. Wszystkie te rośliny należą do licznej rodziny warzyw krzyżowych, których walory odżywcze łączą się z pozytywnym wpływem na nasze zdrowie.
Warzywa kapustne. Ilustracja poglądowa Przeciwnowotworowe zalety kapuścianej rodziny
Warzywa kapustne. Ilustracja poglądowa / pxfuel.com

Nazwa warzywa krzyżowe pochodzi z łacińskiego słowa oznaczającego krucyfiks, ponieważ kwiaty tych roślin przypominają krzyż. Warto to sprawdzić, przechodząc obok żółtego pola kwitnącego rzepaku czy pochyliwszy się nad zapomnianą w ogródku rzodkiewką z czteropłatkowym białym kwiatuszkiem.

Duża beczka kapustnych

Warzywa krzyżowe, określane również kapustnymi, uprawia się na całym świecie, oprócz Antarktydy i lasów równikowych. Do najbardziej powszechnych należą kapusta biała, czerwona, włoska, właściwa chińska i pekińska, rzepak, brokuł, kalafior, brukselka, kalarepa, brukiew, rzodkiewka, rzepa, rzeżucha, rukiew wodna i gorczyca. Obok nich do tej licznej rodziny należy także wyciskający łzy chrzan oraz znana z dań kuchni włoskiej rokietta siewna, czyli rukola. O ich obecności w naszym menu od wieków świadczy mnóstwo zabawnych powiedzonek i przysłów, choć nie zawsze dla tych warzyw pochlebnych.

Cenne związki warzyw krzyżowych

Zdaniem grupy naukowców dzięki zawartości różnych związków chemicznych należących do glukozynolanów rośliny te wykazują właściwości przeciwnowotworowe. Wszystkie są też bogate w selen, wapń, magnez, żelazo, potas, siarkę oraz witaminy: K, E, C, PP, a także błonnik. Pojedynczo wyróżniają się zawartością szczególnych składników, mających pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. W jarmużu znajdziemy najwięcej witaminy A. Brokuły, kapustę białą oraz chińską cechuje wysoka zawartość organicznego związku siarki – sulforafanu (powstającego z rozpadu glukozynolanu), znanego z korzystnego działania przeciwnowotworowego i przeciwbakteryjnego. Ponieważ ten związek występuje w warzywach w formie nieaktywnej, należy poddać je obróbce: pokroić, posiekać i przeżuć – aby doszło do jego aktywacji. Najlepiej jeść je na surowo, choćby pod postacią sałatek, gdyż zawartość sulforafanu, będącego silnym przeciwutleniaczem, jest w takiej formie znacznie większa niż w gotowanej czy pieczonej. W jednym z badań wykazano, że surowe brokuły mają 10 razy więcej drogocennego związku niż gotowane. Zawierają ponadto, podobnie jak brukselka, dużo kwasu foliowego. W wyniku krojenia warzyw krzyżowych glukozynolany rozpadają się, m.in. na substancję wpływającą na poziom estrogenów, a w przypadku kobiet w ciąży zwiększającą produkcję mleka.

Wpływ kapustnych na zdrowie

Wpływ spożywania warzyw krzyżowych na prewencję chorób układu krwionośnego nie jest do końca zbadany, ale ponad 10-letnie obserwacje przeprowadzone w Szanghaju potwierdziły, że ryzyko zgonu z powodu chorób układu krwionośnego u osób spożywających dużo warzyw krzyżowych było o jedną trzecią mniejsze niż osób rzadko po nie sięgających. Nie wszyscy naukowcy są do końca przekonani o wpływie warzyw krzyżowych na prewencję nowotworów. Wynika to z niewielkiej ilości badań potwierdzających tę kwestię, ale prace nad nimi trwają. Pojawiło się jedno przeprowadzone tylko wśród kobiet badanie kohortowe z pozytywnym wynikiem. Wykazało, że spożywanie warzyw krzyżowych może zmniejszyć ryzyko raka okrężnicy (ale nie odbytnicy). Wśród innej grupy kobiet przeprowadzono badanie w kierunku raka płuc i zauważono korzystny wpływ spożywania kapustnych, ale dopiero gdy ich ilość była większa niż pięć porcji w tygodniu.

Już w latach 70. XX wieku opublikowano wyniki potwierdzające pozytywny wpływ tej grupy roślin na profilaktykę raka jelita grubego i prostaty. Prawdopodobnie warzywa krzyżowe mocno podkręcają działanie systemu odtruwającego, a właściwie jego enzymów. Powoduje to szybsze oczyszczanie organizmu oraz uwalnianie glutationu – naturalnego przeciwutleniacza wspomagającego wydalanie toksyn i kancerogenów. Wykazano, że warzywa krzyżowe przez zawartość sulforafanu, który bierze udział w redukcji stanów zapalnych w organizmie – a co za tym idzie długotrwałego stresu oksydacyjnego – mogą przyczyniać się do łagodzenia objawów oraz prewencji depresji i lęku. Mogą też przyczynić się do ochrony bariery płucnej i zwiększenia odporności na uszkodzenia spowodowane infekcjami wirusowymi.

Produkty zawierające gorczycę białą wskazane są przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego. Znajdują zastosowanie w leczeniu niestrawności, wzdęć, nieżytu żołądka oraz jelit, a także przynoszą ulgę w zaparciach. Nasiona gorczycy białej są znane w gastronomii, na przykład jako składnik musztard, marynat, dressingów i zalew do konserwowania, jednak okazuje się, że gorczyca ma też właściwości lecznicze.

Uwaga na działanie niepożądane

Nadmierne spożycie warzyw bogatych w glukozynolany może wiązać się z wystąpieniem niekorzystnych skutków, takich jak przyrost masy tarczycy, choć maleje on wraz z ilością spożywanego jodu. Gotowanie bez przykrycia „obezwładnia” odpowiedzialne za przyrost wola substancje zawarte w kapustnych. Dlatego w przypadku osób z chorobami tarczycy nie jest konieczne całkowite wyeliminowanie tych warzyw z diety, tylko ich redukcja i unikanie dań surowych. Stosując zbilansowaną dietę, zmniejsza się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Przeciwwskazaniem do jedzenia kiszonek są choroby nerek i wątroby, kamica szczawianowo-wapniowa, nadciśnienie oraz nietolerancja histaminy. Osoby zmagające się z tymi dolegliwościami nie powinny spożywać dużych ilości kiszonej kapusty. Kapustne mogą zwiększać dolegliwości jelitowe, choćby produkcję gazów, co potęguje zbyt długie gotowanie oraz dodatek zasmażki. Dlatego warto do dań z kapusty dodawać przyprawy działające rozkurczowo, hamujące fermentację i pobudzające trawienie, takie jak kminek, majeranek, anyż, oregano, liście laurowe, imbir i cząber.

Z warzywniaka na talerz

Warzywa krzyżowe występują w wielu smacznych daniach, takich jak sałatki, zapiekanki, gulasze czy zupy. Jednak na zawartość witamin w potrawie negatywny wpływ ma obróbka termiczna. Im krócej więc je gotujemy, tym lepiej, wystarczy 5–10 minut od momentu zagotowania wody, a najlepszym rozwiązaniem jest gotowanie na parze. Na przyswajalność cennych składników wpływa obecność innych substancji w diecie – przede wszystkim tłuszczu, zwłaszcza jeśli chodzi o witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli A, D, E i K. Zwraca się uwagę, że warzywa krzyżowe w formie surowej i po obróbce termicznej mają niską wartość energetyczną, dlatego są często zalecane w dietach redukcyjnych. Można po nie sięgać, by zmniejszyć kaloryczność dań. Na przykład wykorzystać rozdrobniony kalafior jako spód do pizzy, a na surowo jako bazę ciekawych sałatek. Jednak w sałatkowym imperium pierwsze skrzypce gra sałatka coleslaw z szatkowanej kapusty białej. Z kolei kapusta kiszona, nasz produkt narodowy, to temat na osobny artykuł o prozdrowotnych właściwościach kapusty, zadający kłam podejrzeniu, że „kapusta – głowa pusta”, a odkrywający, że zawartość witaminy C w głąbie kapuścianym jest dwukrotnie wyższa niż w liściach. W bogatej rodzinie warzyw krzyżowych każdy znajdzie swój ulubiony gatunek, ale warto korzystać szeroko z całej palety smaków, kształtów i kolorów.

 



 

Polecane
Emerytury
Stażowe