Niższa izba parlamentu Rosji, Duma Państwowa, przyjęła we wtorek w pierwszym czytaniu projekt ustawy, która wzmacnia gwarancje nietykalności dla byłych prezydentów. Daje im również prawo dożywotniego zasiadania w wyższej izbie, czyli Radzie Federacji.

Zgodnie z projektem w Radzie Federacji zasiadać będą przedstawiciele regionów Federacji Rosyjskiej - po dwóch reprezentantów z ramienia każdego regionu, a także prezydent FR, który przestał pełnić obowiązki w związku z zakończeniem kadencji "bądź przedterminowo w przypadku jego dymisji".

Byli prezydenci będą mogli być pozbawieni immunitetu tylko za przestępstwa określane jako ciężkie i szczególnie ciężkie. Nie będą mogli być pociągnięci do odpowiedzialności nawet za przestępstwa popełnione przed objęciem urzędu, jak i po ustąpieniu. Nowe prawo utrudnia też samą procedurę pozbawiania immunitetu.

W Rosji istnieje już ustawa dotycząca gwarancji dla byłego prezydenta i jego rodziny, która została przyjęta zaraz po rezygnacji pierwszego prezydenta Borysa Jelcyna. Później, w 2001 roku, przyjęte zostało kolejne prawo przyznające byłemu prezydentowi różne przywileje, m.in. świadczenia finansowe, ochronę państwową i opiekę medyczną.

Na początku listopada br. dwóch parlamentarzystów wniosło do istniejącego prawa poprawki przewidujące wzmocnienie immunitetu byłych prezydentów. Pozbawienie ich immunitetu staje się podobne do procedury impeachmentu urzędującego szefa państwa. Będzie możliwe tylko wtedy, gdy Duma Państwowa wysunie oskarżenia wobec byłego prezydenta dotyczące zdrady stanu bądź ciężkiego przestępstwa. Wysunięcie takich oskarżeń wymagać będzie powołania specjalnej komisji z inicjatywy co najmniej jednej trzeciej deputowanych. Do ostatecznego pozbawienia byłego szefa państwa immunitetu wymagana będzie zgoda co najmniej dwóch trzecich wszystkich parlamentarzystów (wyższej i niższej izby).

Poprawki rozszerzają samo pojęcie immunitetu. Były prezydent nie będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności - administracyjnej czy karnej - nie tylko za przestępstwa podczas pełnienia urzędu. Obecnie obowiązujące prawo głosi, że były prezydent nie może być zatrzymany, aresztowany, poddany rewizji czy przesłuchany jeśli te czynności wynikają ze śledztwa dotyczącego pełnienia przez niego funkcji głowy państwa. Teraz sformułowanie, które mówi o granicach czasowych - pełnieniu funkcji - zostanie usunięte.

Jak uściślił jeden z inicjatorów projektu Paweł Kraszennikow, z nowego prawa będą mogli skorzystać tylko byli prezydenci Rosji, a nie były prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow. Po Jelcynie Rosja miała dwóch prezydentów: Putina i Dmitrija Miedwiediewa.

Przepisy przyjmowane w Dumie są związane ze zmianami w konstytucji Rosji, zainicjowanymi przez Putina i obowiązującymi od lata br. Projekty mają na celu dostosowanie obowiązującego prawa do znowelizowanej ustawy zasadniczej.

Niezależny portal Meduza ocenił, komentując przyjmowane zmiany, że projekt "faktycznie pozwala byłemu prezydentowi popełniać pewne przestępstwa po odejściu ze stanowiska".

Przeciwko projektowi głosowało we wtorek w Dumie Państwowej 37 deputowanych Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej (KPRF). Przedstawiciel prezydenta Putina w Dumie Państwowej, Garri Minch zareagował na to sugestią, że deputowani ci powinni "zakończyć pracę", jeśli "nie podoba im się konstytucja" i dobrowolnie złożyć mandaty.

Również we wtorek do Dumy wniesiony został projekt ustawy dający prawo Putinowi do ponownego kandydowania na urząd prezydenta po zakończeniu jego obecnej kadencji w 2024 roku. Taką możliwość przewiduje już znowelizowana konstytucja.

cyk/ Anna Wróbel (PAP) awl/ mal/