Historyczne Krajowe Zjazdy Delegatów NSZZ „Solidarność”. Władza w rękach delegatów

Pierwszy Zjazd

I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” odbył się w dwóch turach: w dniach 5–10 września oraz 26 września – 7 października 1981 r. w Gdańsku, w hali sportowo-widowiskowej „Olivia”. Na cztery godziny przed rozpoczęciem obrad pierwszej tury w katedrze oliwskiej została odprawiona msza św. w intencji związku. W hali „Olivia” zebrało się niemal 900 delegatów wybranych z 38 regionów (jeden delegat na 10 tys. członków).

Podczas wydarzenia wybrane zostało prezydium I tury Zjazdu: Antoni Fijałkowski (Mazowsze), Zbigniew Bołz (Gorzów), Bolesława Borowska (Poznań), Lesław Buczkowski (Gdańsk), Jerzy Buzek (Śląsko-Dąbrowski), Stanisław Kocjan (Pomorze Zachodnie), Jerzy Mielnik (Opole), Krzysztof Mikołajczyk (Bydgoszcz), Benedykt Nowak (Elbląg), Lesław Paga (Lublin), Antoni Pietkiewicz (Wielkopolska Południowa), Arkadiusz Paszek (Podbeskidzie), Jerzy Stępień (Świętokrzyski), Bronisław Śliwiński (Pobrzeże) i Stanisław Szymkowiak (Zielona Góra). Na przewodniczącego wybrano Tadeusza Syryjczyka, a wiceprzewodniczącego S. Kocjana. Podczas II tury dokonano zmian w składzie prezydium. Przewodniczącym został J. Buzek, a wiceprzewodniczącym A. Fijałkowski. W składzie prezydium znaleźli się: Z. Bołz, Stanisław Fudakowski (Gdańsk), Michał Kurowski (Pomorze Zachodnie), K. Mikołajczyk, Jerzy Nowacki (Wielkopolska), B. Nowak, L. Paga, A. Paszek i Krzysztof Turowski (Łódź). 

Jednym z najbardziej emocjonujących punktów Zjazdu były wybory przewodniczącego Solidarności. O stanowisko ubiegali się: Andrzej Gwiazda, Marian Jurczyk, Jan Rulewski i Lech Wałęsa. Wybory rozstrzygnęły się już w pierwszej turze. Zwycięstwo odniósł Lech Wałęsa, zdobywając 55 procent głosów.
8 września zostało uchwalone „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej”, w którym zwrócono się do robotników – Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Rumunii, Węgier i wszystkich narodów Związku Radzieckiego – z wyrazami poparcia dla „tych z was, którzy zdecydowali się wejść na trudną drogę walki o wolny ruch związkowy. Wierzymy, że już niedługo wasi i nasi przedstawiciele będą się mogli spotkać celem wymiany związkowych doświadczeń”, co wywołało wściekłość Kremla i władz PRL. Pomysłodawcą dokumentu był Henryk Siciński, lekarz z Ostrowa Wielkopolskiego, natomiast sam tekst opracował Bogusław Śliwa, prawnik, wiceprzewodniczący Zarządu Regionu „Solidarność” Wielkopolska Południowa, razem z Janem Lityńskim.

W październiku odbyła się druga tura Zjazdu, podczas której przyjęto w ostatecznym kształcie program Związku nazywany, od tytułu jego szóstego rozdziału, programem „Samorządnej Rzeczypospolitej”.
„NSZZ «Solidarność» powstał z ruchu strajkowego 1980 roku – największego ruchu masowego w dziejach Polski. Ruch ten, zrodzony wśród robotników wielkich zakładów pracy w różnych regionach naszego kraju, znalazł swój historyczny punkt zwrotny w sierpniu 1980 roku na Wybrzeżu. Ogarnął on w ciągu roku wszystkie środowiska świata pracy: robotników i rolników, inteligencję i rzemieślników” – napisano w Programie NSZZ „Solidarność” uchwalonym przez l Krajowy Zjazd Delegatów. „Ten społeczny i moralny protest nie zrodził się z dnia na dzień. Jest w nim dziedzictwo krwi robotników poznańskich z 1956 roku i grudnia 1970 na Wybrzeżu, bunt studentów w 1968 roku, cierpienia Radomia i Ursusa w 1976 roku. Jest w nim dziedzictwo niezależnych działań robotników, inteligencji i młodzieży, wysiłków Kościoła o przechowanie wartości, dziedzictwo wszystkich walk o godność ludzką w naszym kraju. Związek nasz wyrósł z tych walk i pozostanie im wierny” – wskazywano.

Akcja Wyborcza Solidarność

Bardzo ważny w historii Związku był VIII KZD NSZZ „Solidarność”, który odbył się w dniach 26–28 czerwca 1996 r. w Poznaniu. W najważniejszej uchwale delegaci postanowili wziąć udział w wyborach do Sejmu i Senatu w ramach Akcji Wyborczej Solidarność. Sprzeciwiono się polityce rządu dotyczącej przemysłu stoczniowego oraz sfery budżetowej, która „osłabia potencjał intelektualny i zdrowotny społeczeństwa i prowadzi do degradacji narodu”. 

Nowy przewodniczący „S”

Na XV KZD NSZZ „Solidarność”, który odbył się w Warszawie w dniach 26–28 września 2002 r., doszło do wyborów nowego przewodniczącego Komisji Krajowej. Wybory rozstrzygnęły się dopiero drugiego dnia Zjazdu. Po 11 latach Mariana Krzaklewskiego zastąpił Janusz Śniadek, szef Regionu Gdańskiego i zastępca dotychczasowego przewodniczącego NSZZ „Solidarność”.

List XX KZD do Ojca Świętego Benedykta XVI

Podczas XX KZD, który odbywał się w dniach 28–30 września 2006 r. w Szczecinie, delegaci skierowali list do papieża Benedykta XVI: „Drogi Ojcze Święty, dziękujemy za pielgrzymkę Waszej Świątobliwości do Polski i spotkanie z nami na Jasnej Górze, u tronu Jasnogórskiej Pani, które pozwoliło nam nabrać sił do dalszej pracy, abyśmy nie ustali w budowaniu dobra wspólnego. Na koniec prosimy Waszą Świątobliwość o modlitwę za tych, którzy pozbawieni są pracy i poddani szerzącemu się wyzyskowi. Prosimy także o Twoje Apostolskie Błogosławieństwo, byśmy umieli budować Polskę opartą na fundamencie wartości chrześcijańskich, godną swej ponad tysiącletniej tradycji” – napisano w liście.

Obrona miejsc pracy racją stanu

Gościem XXII Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „S” w Wadowicach, który odbywał się w dniach 9 i 10 października 2008 r., był prezydent Lech Kaczyński. W swoim przemówieniu poruszył m.in. palące wówczas tematy ustawy o emeryturach pomostowych oraz referendum w sprawie komercjalizacji służby zdrowia. 

W dalszej części Zjazdu delegaci m.in. zwrócili się do wszystkich struktur Związku o włączenie się w organizację miesiąca protestów pod hasłem „Godna praca – godna emerytura”. 

Rok później (15–16 października) w Białymstoku, podczas XXIII KZD NSZZ „S”, odbywającego się w cieniu kryzysu gospodarczego, ówczesny przewodniczący KK NSZZ „S” Janusz Śniadek poruszył m.in. temat trudnej sytuacji pracowników. – Trwa krucjata wymierzona w związki zawodowe. Dlatego ogłosiliśmy Krajowe Dni Protestów, by pokazać, że nasza akcja ma charakter ciągły. Ponad 100 tysięcy ludzi bezpośrednio odczuło skutki kryzysu. Polskę toczy gangrena fałszywego samozatrudnienia czy umów na czas określony. Powtarzam: obrona miejsc pracy powinna stać się polską racją stanu! – apelował.

30 sierpnia 2010 r., z okazji 30. rocznicy powstania NSZZ „Solidarność”, XXIV KZD odbył się w Gdyni. W obradach brało udział aż 1500 osób – delegatów i zaproszonych gości. Wspominano także bohaterów Solidarności, którzy kilka miesięcy wcześniej zginęli w katastrofie smoleńskiej.

Trzy kadencje Piotra Dudy

W październiku tego samego roku odbył się kolejny, sprawozdawczo-wyborczy XXV KZD. Delegaci obradowali we Wrocławiu. Przewodniczącym Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w kadencji 2010–2014 został Piotr Duda, wcześniej lider Śląsko-Dąbrowskiej Solidarności. 

XXVI KZD NSZZ „S”, który odbył się pod koniec listopada w Kielcach, porządkował m.in. sprawy statutowe. Jedna z ważniejszych przyjętych zmian określała, że członkostwo w związku nabywa się z chwilą rejestracji organizacji. 

Podczas XXVII Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”, który obradował 8 i 9 października 2014 r. w Bielsku-Białej, ważnym punktem był moment wręczenia przez przewodniczącego Piotra Dudę przedstawicielom regionów kopii dokumentu wydanego przez Stolicę Apostolską, na mocy którego błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko został ogłoszony patronem NSZZ „Solidarność”. 

Delegaci Krajowego Zjazdu Delegatów po raz drugi wybrali Piotra Dudę na przewodniczącego KK NSZZ „Solidarność”. – Cieszę się, że przekonałem do siebie delegatów. Zrobię wszystko, żeby ci, którzy dzisiaj na mnie nie głosowali, też się do mnie przekonali – mówił przewodniczący.

Dwa lata później w Płocku prezydent Andrzej Duda przekonywał: – Umowa z Solidarnością jest dla mnie wiążąca.

Zjazd odbywał się kilka dni po przyjęciu przez Sejm ustawy obniżającej wiek emerytalny do 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet. Na Zjeździe poruszono też m.in. temat emerytur stażowych. 
– Zjazd 28., ale w tym roku mija 35 lat od pierwszego, pamiętnego Krajowego Zjazdu Delegatów Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” we wrześniu i październiku 1981 r. Pierwszego niezależnego i samorządnego, niezależnego od władz komunistycznych, związku zawodowego w kraju, który był wtedy za żelazną kurtyną – mówił dwa lata później w Częstochowie podczas XXIX KZD NSZZ „S” prezydent Andrzej Duda. Podczas zjazdu Piotr Duda został wybrany na przewodniczącego KK NSZZ „S” na trzecią kadencję. Był jedynym kandydatem. Delegaci przyjęli wiele stanowisk dotyczących m.in. utrudniania działalności związkowej oraz sytuacji w polskiej służbie zdrowia.

XXX KZD NSZZ „S” miał odbyć się w 2020 r. w Zakopanem. Niestety, pandemia koronawirusa sprawiła, że musiał zostać przesunięty. Ostatecznie delegaci spotkają się na jubileuszowym KZD w maju tego roku, po czterech latach przerwy.