„Determinacja jednej osoby”. W serii „Nie tylko Ulmowie” – „Anna i Sara” [WIDEO]

We wrześniu 1939 r. Rzesza Niemiecka i Związek Sowiecki dokonały zbrojnej inwazji na Polskę, rozpoczynając II wojnę światową. W wyniku tej agresji prawie 6 milionów polskich obywateli straciło życie, w tym ok. 3 miliony Polaków żydowskiego pochodzenia. Na okupowanych terenach Polski Niemcy wprowadzili karę śmierci nawet za najmniejszą pomoc Żydom...
Anna Bogdanowicz „Determinacja jednej osoby”. W serii „Nie tylko Ulmowie” – „Anna i Sara” [WIDEO]
Anna Bogdanowicz / Screen YouTube IPN

Uratowanie jednego Żyda od Zagłady w czasie niemieckiej okupacji wymagało niejednokrotnie zaangażowania od kilku do kilkunastu osób. Jednak o losie Sary Diller, ocalonej w 1942 roku z getta w Jaśle, zdecydowała determinacja i poświęcenie jednej osoby – Anny Bogdanowicz.

Anna i Sara


Anna urodziła się 16 sierpnia 1904 roku w rodzinie Stanisława i Antoniny Wrońskich, z zawodu była nauczycielką. W 1927 roku wyszła za mąż za Marcelego Bogdanowicza, aplikanta Sądu Okręgowego w Jaśle, rok później urodziła syna Antoniego, a w 1934 roku – Stanisława.  Od 1935 roku Bogdanowiczowie mieszkali w Kielcach, gdzie Marceli pracował w Prokuraturze Sądu Okręgowego.

Urodzona 14 września 1911 roku w Lesku Sara Diller, córka Chaima i Fejgi, pochodziła z inteligenckiego domu żydowskiego. Podobnie jak Anna była absolwentką  Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego w Jaśle i nauczycielką. Przed wybuchem II wojny światowej pracowała w Katowicach.

Mapa Niemiec, screen z YouTube'a z filmu „Anna i Sara”


We wrześniu 1939 r. obie kobiety znajdowały się w Jaśle, gdzie od października Sara Diller udzielała korepetycji starszemu synowi Anny. Kobiety utrzymywały bliskie kontakty, które ograniczyło dopiero utworzenie przez Niemców w mieście dzielnicy żydowskiej. W sierpniu 1942 roku, tuż przed likwidacją jasielskiego getta, Sara Diller zdobyła metrykę na nazwisko Maria Janina Dubiel. To pozwoliło Annie Bogdanowicz oraz doktorowi Julianowi Neyowi, przyjacielowi Sary, przygotować ucieczkę.

CZYTAJ TAKŻE: „Ocaliła dwustu Żydów”. W serii „Nie tylko Ulmowie” – Zofia Klemens [WIDEO]

Ucieczka z getta

Wieczorem 14 sierpnia 1942 roku Sara wykradła się z getta i poszła na dworzec, gdzie czekała na nią Anna. Po ryzykownej podróży (sama metryka nie była dla Niemców dokumentem tożsamości) przez Tarnów i Kraków, kobiety dotarły do Kielc.

Anna nie mogła przyjąć przyjaciółki w swoim domu, gdyż jej mąż od marca 1941 roku pełnił, z niemieckiego powołania, funkcję burmistrza miasta Kielce i był nieprzychylnie nastawiony do Żydów.

Hans Frank, szef Generalnego Gubernatorstwa, z wizytą w Kielcach/ źródło NAC

Zapewniła jednak Sarze tymczasowe lokum u znajomych nauczycieli – małżeństwa Gościejów – oraz fałszywy dowód tożsamości, który umożliwiał zameldowanie oraz otrzymanie niezbędnych do życia kartek żywnościowych. Kolejnym mieszkaniem w Kielcach, znalezionym również dzięki Annie, był pokój wynajmowany od nieświadomej niczego rodziny kolejarskiej. Sara podjęła również pracę opiekunki do dzieci.

W tym czasie Anna regularnie odwiedzała przyjaciółkę, wspomagała ją również żywnością. Gdy w październiku 1942 roku w Jaśle Niemcy aresztowali doktora Juliana Neya, Sara ponownie zmieniła miejsce zamieszkania, tym razem na położoną pod Kielcami leśniczówkę. Miała tam również pracować jako opiekunka do dzieci leśniczego Rojka.

Aresztowanie i Auschwitz

 
Dnia 6 listopada 1942 roku Anna Bogdanowicz, wraz z mężem i synem Antonim, została aresztowana.  Oskarżono ją o pomoc w zorganizowaniu ucieczki Sary z getta. Marceli Bogdanowicz wraz synem zostali zwolnieni po krótkim przesłuchaniu. Annę, która przypuszczalnie wzięła na siebie całą winę, osadzono w więzieniu w Kielcach, a 16 grudnia 1942 roku przetransportowano do Auschwitz. Tam, według oficjalnych danych, zmarła na tyfus 14 czerwca 1943 roku.

CZYTAJ TAKŻE: Nie ma większej miłości - rodzina Ulmów

Już będąc w więzieniu, Anna Bogdanowicz postarała się jeszcze, aby ostrzec przyjaciółkę. Sara Diller opuściła leśniczówkę na czas i wyjechała do Krakowa, a następnie do Warszawy, gdzie przebywała pod fałszywym nazwiskiem. We wrześniu 1943 roku jako Maria Helena Solecka wyjechała na przymusowe roboty do Austrii, pracowała jako służąca w miejscowości Bludenz. Pod koniec kwietnia 1945 roku przez Liechtenstein dotarła do Szwajcarii, skąd w maju 1946 roku wyjechała do Izraela. 

Anna Bogdanowicz. Źródło: Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej w Kielcach

Anna Bogdanowicz otrzymała tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata 19 września 1983 roku.

„Anna i Sara”– 12. odc. filmowego cyklu IPN „Nie tylko Ulmowie” dostępny na kanale IPNtv

 

***

Historycy szacują, że Polacy w czasie II wojny światowej uratowali kilkadziesiąt tysięcy swoich żydowskich współobywateli. Niemieccy okupanci zabili za tę pomoc około 1000 Polaków.

ZOBACZ TAKŻE: (link do całej serii) TUTAJ

Publikacja dotycząca Anny Bogdanowicz – Edyta Krężołek, Tomasz Gonet w: Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, t. I, red. M. Grądzka-Rejak, A. Namysło, Warszawa 2019, s. 104.


 

POLECANE
Jest komunikat ws. kontuzji Roberta Lewandowskiego. Złe wieści z Barcelony z ostatniej chwili
Jest komunikat ws. kontuzji Roberta Lewandowskiego. Złe wieści z Barcelony

Barcelona w niedzielnym komunikacie przekazała, że Robert Lewandowski doznał kontuzji mięśnia uda. Klub nie podał, jak długo polski piłkarz nie będzie zdolny do gry, ale hiszpańskie media szacują, że leczenie potrwa około trzech tygodni. Oznacza to, że Lewandowski przegapi finał Pucharu Króla z Realem Madryt i przynajmniej jeden z półfinałowych meczów Ligi Mistrzów z Interem Mediolan.

Karol Nawrocki: Wielkanoc to czas nadziei i zwycięstwa życia nad śmiercią Wiadomości
Karol Nawrocki: Wielkanoc to czas nadziei i zwycięstwa życia nad śmiercią

- Wielkanoc to czas nadziei i zwycięstwa życia nad śmiercią - powiedział obywatelski kandydat na prezydenta Karol Nawrocki, składając wraz z małżonką życzenia z okazji Świąt Wielkanocnych.

Warszawa: Wypadek z udziałem motocyklisty. Są nowe informacje Wiadomości
Warszawa: Wypadek z udziałem motocyklisty. Są nowe informacje

W Wielką Sobotę w Warszawie przy ul. Korkowej 152 doszło do wypadku z udziałem motocyklisty, który potrącił dwie starsze osoby. 68-letni mężczyzna potrącony przez motocyklistę, zmarł na miejscu zdarzenia, z kolei 63-letnia kobieta i sprawca trafili do szpitala. W niedzielę, asp. Kamil Sobótka ze stołecznej policji przekazał, że zmarł 36-latek, który kierował motocyklem.

Komunikat dla mieszkańców Warszawy Wiadomości
Komunikat dla mieszkańców Warszawy

W poniedziałek 21 kwietnia ulicami Warszawy będą kursować zabytkowe tramwaje. Wielkanocną atrakcję dla mieszkańców stolicy przygotowały Tramwaje Warszawskie wraz z Klubem Miłośników Komunikacji Miejskiej.

Strzelanina w Niemczech. Policja poszukuje sprawcy Wiadomości
Strzelanina w Niemczech. Policja poszukuje sprawcy

W sobotę w miejscowości Bad Nauheim w Hesji w zachodniej części Niemiec zostały zastrzelone dwie osoby. Policja prowadzi poszukiwania sprawcy, który zbiegł z miejsca zdarzenia.

Niech w domach zagości nadzieja na zwycięstwo dobra nad złem. Para prezydencka składa życzenia na Wielkanoc Wiadomości
"Niech w domach zagości nadzieja na zwycięstwo dobra nad złem". Para prezydencka składa życzenia na Wielkanoc

- Niech ten świąteczny czas będzie wypełniony spokojem i radością. Niech w domach zagości nadzieja na zwycięstwo dobra nad złem, którą przynosi Chrystus - powiedział prezydent Andrzej Duda z okazji Świąt Wielkanocnych. Para prezydencka złożyła także życzenia rodakom w Polsce i przebywającym za granicą.

Wołodymyr Zełenski podał nowe informacje ws. zawieszenia broni Wiadomości
Wołodymyr Zełenski podał nowe informacje ws. zawieszenia broni

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski zarzucił w niedzielę Rosji łamanie ogłoszonego dzień wcześniej przez Władimira Putina rozejmu wielkanocnego, który Ukraina zobowiązała się respektować.

IMGW wydał komunikat na Wielkanoc. Oto co nas czeka z ostatniej chwili
IMGW wydał komunikat na Wielkanoc. Oto co nas czeka

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej poinformował, że w niedzielę wielkanocną temperatura maksymalna wyniesie do 24 st. C na zachodzie i południu Polski oraz na Górnym Śląsku. W świąteczny poniedziałek na zachodzie przelotny deszcz, a na południowym zachodzie możliwe burze.

Jak przełamać antykulturę? Konferencja w Warszawie już 10 maja! Wiadomości
Jak przełamać antykulturę? Konferencja w Warszawie już 10 maja!

Zapraszamy Państwa bardzo serdecznie na specjalną konferencję „Jak przełamać antykulturę? W drugą rocznicę śmierci śp. Krzysztofa Karonia”, która odbędzie się w sobotę 10 maja 2025 roku w godzinach 10.00-20.00 w Hotelu Gromada Centrum w Warszawie (ul. Plac Powstańców Warszawy 2).

Zełenski składa propozycję Putinowi ws. rozejmu z ostatniej chwili
Zełenski składa propozycję Putinowi ws. rozejmu

Jeśli rozejm wielkanocny stanie się faktem, Ukraina proponuje, by trwał nie tylko do niedzieli, a został przedłużony – napisał na platformie X prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski po ogłoszeniu przez Rosję rozejmu z okazji Wielkanocy, który ma obowiązywać przez 30 godzin od sobotniego popołudnia.

REKLAMA

„Determinacja jednej osoby”. W serii „Nie tylko Ulmowie” – „Anna i Sara” [WIDEO]

We wrześniu 1939 r. Rzesza Niemiecka i Związek Sowiecki dokonały zbrojnej inwazji na Polskę, rozpoczynając II wojnę światową. W wyniku tej agresji prawie 6 milionów polskich obywateli straciło życie, w tym ok. 3 miliony Polaków żydowskiego pochodzenia. Na okupowanych terenach Polski Niemcy wprowadzili karę śmierci nawet za najmniejszą pomoc Żydom...
Anna Bogdanowicz „Determinacja jednej osoby”. W serii „Nie tylko Ulmowie” – „Anna i Sara” [WIDEO]
Anna Bogdanowicz / Screen YouTube IPN

Uratowanie jednego Żyda od Zagłady w czasie niemieckiej okupacji wymagało niejednokrotnie zaangażowania od kilku do kilkunastu osób. Jednak o losie Sary Diller, ocalonej w 1942 roku z getta w Jaśle, zdecydowała determinacja i poświęcenie jednej osoby – Anny Bogdanowicz.

Anna i Sara


Anna urodziła się 16 sierpnia 1904 roku w rodzinie Stanisława i Antoniny Wrońskich, z zawodu była nauczycielką. W 1927 roku wyszła za mąż za Marcelego Bogdanowicza, aplikanta Sądu Okręgowego w Jaśle, rok później urodziła syna Antoniego, a w 1934 roku – Stanisława.  Od 1935 roku Bogdanowiczowie mieszkali w Kielcach, gdzie Marceli pracował w Prokuraturze Sądu Okręgowego.

Urodzona 14 września 1911 roku w Lesku Sara Diller, córka Chaima i Fejgi, pochodziła z inteligenckiego domu żydowskiego. Podobnie jak Anna była absolwentką  Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego w Jaśle i nauczycielką. Przed wybuchem II wojny światowej pracowała w Katowicach.

Mapa Niemiec, screen z YouTube'a z filmu „Anna i Sara”


We wrześniu 1939 r. obie kobiety znajdowały się w Jaśle, gdzie od października Sara Diller udzielała korepetycji starszemu synowi Anny. Kobiety utrzymywały bliskie kontakty, które ograniczyło dopiero utworzenie przez Niemców w mieście dzielnicy żydowskiej. W sierpniu 1942 roku, tuż przed likwidacją jasielskiego getta, Sara Diller zdobyła metrykę na nazwisko Maria Janina Dubiel. To pozwoliło Annie Bogdanowicz oraz doktorowi Julianowi Neyowi, przyjacielowi Sary, przygotować ucieczkę.

CZYTAJ TAKŻE: „Ocaliła dwustu Żydów”. W serii „Nie tylko Ulmowie” – Zofia Klemens [WIDEO]

Ucieczka z getta

Wieczorem 14 sierpnia 1942 roku Sara wykradła się z getta i poszła na dworzec, gdzie czekała na nią Anna. Po ryzykownej podróży (sama metryka nie była dla Niemców dokumentem tożsamości) przez Tarnów i Kraków, kobiety dotarły do Kielc.

Anna nie mogła przyjąć przyjaciółki w swoim domu, gdyż jej mąż od marca 1941 roku pełnił, z niemieckiego powołania, funkcję burmistrza miasta Kielce i był nieprzychylnie nastawiony do Żydów.

Hans Frank, szef Generalnego Gubernatorstwa, z wizytą w Kielcach/ źródło NAC

Zapewniła jednak Sarze tymczasowe lokum u znajomych nauczycieli – małżeństwa Gościejów – oraz fałszywy dowód tożsamości, który umożliwiał zameldowanie oraz otrzymanie niezbędnych do życia kartek żywnościowych. Kolejnym mieszkaniem w Kielcach, znalezionym również dzięki Annie, był pokój wynajmowany od nieświadomej niczego rodziny kolejarskiej. Sara podjęła również pracę opiekunki do dzieci.

W tym czasie Anna regularnie odwiedzała przyjaciółkę, wspomagała ją również żywnością. Gdy w październiku 1942 roku w Jaśle Niemcy aresztowali doktora Juliana Neya, Sara ponownie zmieniła miejsce zamieszkania, tym razem na położoną pod Kielcami leśniczówkę. Miała tam również pracować jako opiekunka do dzieci leśniczego Rojka.

Aresztowanie i Auschwitz

 
Dnia 6 listopada 1942 roku Anna Bogdanowicz, wraz z mężem i synem Antonim, została aresztowana.  Oskarżono ją o pomoc w zorganizowaniu ucieczki Sary z getta. Marceli Bogdanowicz wraz synem zostali zwolnieni po krótkim przesłuchaniu. Annę, która przypuszczalnie wzięła na siebie całą winę, osadzono w więzieniu w Kielcach, a 16 grudnia 1942 roku przetransportowano do Auschwitz. Tam, według oficjalnych danych, zmarła na tyfus 14 czerwca 1943 roku.

CZYTAJ TAKŻE: Nie ma większej miłości - rodzina Ulmów

Już będąc w więzieniu, Anna Bogdanowicz postarała się jeszcze, aby ostrzec przyjaciółkę. Sara Diller opuściła leśniczówkę na czas i wyjechała do Krakowa, a następnie do Warszawy, gdzie przebywała pod fałszywym nazwiskiem. We wrześniu 1943 roku jako Maria Helena Solecka wyjechała na przymusowe roboty do Austrii, pracowała jako służąca w miejscowości Bludenz. Pod koniec kwietnia 1945 roku przez Liechtenstein dotarła do Szwajcarii, skąd w maju 1946 roku wyjechała do Izraela. 

Anna Bogdanowicz. Źródło: Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej w Kielcach

Anna Bogdanowicz otrzymała tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata 19 września 1983 roku.

„Anna i Sara”– 12. odc. filmowego cyklu IPN „Nie tylko Ulmowie” dostępny na kanale IPNtv

 

***

Historycy szacują, że Polacy w czasie II wojny światowej uratowali kilkadziesiąt tysięcy swoich żydowskich współobywateli. Niemieccy okupanci zabili za tę pomoc około 1000 Polaków.

ZOBACZ TAKŻE: (link do całej serii) TUTAJ

Publikacja dotycząca Anny Bogdanowicz – Edyta Krężołek, Tomasz Gonet w: Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, t. I, red. M. Grądzka-Rejak, A. Namysło, Warszawa 2019, s. 104.



 

Polecane
Emerytury
Stażowe