Co musisz wiedzieć:

• Studenci i młodzi ludzie są szczególnie narażeni na zły stan zdrowia psychicznego

• W 2022 r. w UE w wyniku umyślnego samookaleczenia zmarło 5 017 młodych ludzi w wieku 15–29 lat

• Wśród krajów UE Słowenia odnotowała w 2022 r. najwyższy standaryzowany współczynnik zgonów z powodu samobójstw

Co wiemy o zdrowiu psychicznym studentów w Europie i co możemy wspólnie zrobić, aby je poprawić? Na te dwa pytania odpowiedziała Nightline Europe, grupa europejskich organizacji kierowanych przez studentów, zapewniających wsparcie i informacje na temat zdrowia psychicznego studentów, w swoim nowym raporcie “Zdrowie psychiczne studentów w Europie: wyciąganie wniosków, 2023-4”.

• Komunikat dla mieszkańców woj. małopolskiego
• Anonimowy prokurator: Decyzja sądu ws. Sławomira Nowaka budzi zdumienie w środowisku prawników
• IMGW wydał nowy komunikat. Oto co nas czeka
• GDDKiA wydała ważny komunikat dla podróżujących do Zakopanego
• Nowe nieoficjalne informacje nt. umorzenia sprawy Sławomira Nowaka
• To prawdziwy skarb. Sensacyjne odkrycie pod Hrubieszowem

Rozpoczęty 5 lutego 2025 r. program Learning the Lessons podsumowuje istniejące badania dotyczące częstości występowania, czynników determinujących i kosztów złego zdrowia psychicznego uczniów w Europie. W raporcie przedstawiono również nowe dane z Nightline Europe, oparte na prawie 15 000 połączeń i czatów online wykonanych w latach 2023–2024 przez przeszkolonych wolontariuszy z zrzeszonych w Nightlines w Austrii, Francji, Niemczech, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Dane te dostarczają unikalnych informacji na temat potrzeb uczniów’ i czynników wpływających na ich samopoczucie.

Młodzi ludzie w grupie ryzyka

Z raportu wynika, że studenci i młodzi ludzie są szczególnie narażeni na zły stan zdrowia psychicznego. W 2022 roku Europejskie Stowarzyszenie Uniwersytetów poinformowało, że 40% studentów szkół wyższych (HE) w UE doświadcza trudności w zakresie zdrowia psychicznego lub dobrego samopoczucia, a około co piąty cierpi na zaburzenia psychiczne.

Wszyscy studenci zmagają się z presją osiągnięcia sukcesów w nauce, a presję tę pogłębiają koszty nauki, które dla wielu prowadzą do wieloletniego zadłużenia. Wielu uczniów po raz pierwszy znajduje się z dala od domu, z dala od zaufanych sieci rodziny i przyjaciół, czując się samotnymi lub odizolowanymi. Studenci zagraniczni muszą również pokonać bariery kulturowe i językowe utrudniające integrację i dobre samopoczucie.

Rośnie liczba osób z problemami psychicznymi

Tendencje sugerują, że problemy związane ze zdrowiem psychicznym rosną z roku na rok. W Irlandii odsetek młodych dorosłych w wieku 18–25 lat cierpiących na ciężką lub bardzo ciężką depresję wzrósł z 14% do 21% w latach 2012–2019 (Dooley i Fitzgerald, 2012; Dooley i in., 2019). We Francji odsetek myśli samobójczych wśród osób w wieku 18–24 lat wzrósł dwukrotnie – z 3,3% w 2014 r. do 7,2% w 2021 r. (Léon i in., 2024).

Twórcy raportu alarmują, że większość problemów natury psychicznej pojawia się już u osób między 14 a 25 rokiem życia, a więc bardzo wcześnie.

Niedobadane i niedoinwestowane

Twórcy raportu ubolewają, że zdrowie psychiczne uczniów jest niedostatecznie zbadane i niedoinwestowane. Badanie Learning the Lessons wykazało, że w Europie dostępnych jest niewiele informacji dotyczących populacji studentów, a decydenci polityczni nie są spójni w definiowaniu zdrowia psychicznego, co stwarza ryzyko nieporozumień oraz nieefektywnego lub szkodliwego wdrażania rozwiązań.

Co więcej, brak inwestycji w zdrowie psychiczne studentów ma wyniszczający wpływ na społeczeństwa i gospodarki w zasadzie wszystkich państw: według WHO szacuje się, że co roku na całym świecie na depresję i stany lękowe traci się około 12 miliardów dni roboczych, co wiąże się z rocznym kosztem utraty produktywności wynoszącym 1 bilion US$.

„Inwestycje na wyższym szczeblu w profilaktykę są znacznie bardziej opłacalne niż radzenie sobie ze skutkami złego stanu zdrowia psychicznego”

- uważają eksperci.

W ich ocenie, biorąc pod uwagę koszty bierności europejskich studentów, społeczeństw i gospodarek, można i należy zrobić znacznie więcej zarówno w zakresie profilaktyki, jak i leczenia zdrowia psychicznego młodych ludzi.

„Zły stan zdrowia psychicznego nie jest nieunikniony. Learning the Lessons przedstawia 7 zaleceń dla decydentów na poziomie europejskim lub krajowym, aby współpracowali z kluczowymi podmiotami, takimi jak instytucje szkolnictwa wyższego (HEI) i organizacje społeczeństwa obywatelskiego, aby lepiej zrozumieć i odwrócić tendencję dotyczącą złego zdrowia psychicznego studentów w całej Europie”

- stwierdzają.

Tragiczny bilans

Jak podaje w swoim raporcie Eurostat, w 2022 r. w UE w wyniku umyślnego samookaleczenia zmarło 5 017 młodych ludzi w wieku 15–29 lat. W porównaniu z rokiem 2011 oznacza to spadek o 20% (- 1 248 zgonów). Dane pokazują, że w tej grupie wiekowej 15-29 lat ponad 1 na 6 zgonów zarejestrowano jako umyślne samookaleczenie, podczas gdy w całej populacji waga samookaleczenia wśród innych przyczyn zgonów wyniosła 1 na 100. Dla młodych ludzi była to druga najczęstsza przyczyna zgonów, po wypadkach.

Dostępne dane dotyczące wieku wskazują, że osoby w wieku dwudziestu kilku lat częściej umierały z powodu celowego samookaleczenia niż ich młodsi rówieśnicy. Najwyższy surowy wskaźnik zgonów w wyniku samobójstw wśród młodych ludzi w UE odnotowano wśród osób w wieku 25-29 lat, przy surowym wskaźniku zgonów wynoszącym 8,3 zgonów na 100 000 osób i 7,7 wśród osób w wieku od 20 do 24 lat. Wśród osób w wieku 15-19 lat surowy współczynnik zgonów wyniósł 4,4.

W 2022 r. w UE odnotowano 49 042 zgonów mieszkańców w każdym wieku w wyniku samobójstw, co odpowiada standaryzowanemu współczynnikowi zgonów wynoszącemu 10,6 zgonów na 100 000 osób.
W porównaniu z rokiem 2021 liczba zgonów w całej populacji spowodowanych umyślnym samookaleczeniem wzrosła o 1696, co daje standaryzowany wskaźnik śmiertelności wynoszący 10,24 zgonów na 100 000 osób. Jednak w porównaniu z rokiem 2011, pierwszym rokiem, dla którego dostępne są dane, liczba zgonów z powodu samookaleczenia spadła o 10% (-5 581 zgonów). W 2011 r. ustandaryzowany współczynnik zgonów z powodu samobójstw w UE wyniósł 12,4 zgonów na 100 000 osób.

Wśród krajów UE Słowenia odnotowała w 2022 r. najwyższy standaryzowany współczynnik zgonów z powodu samobójstw, wynoszący 18,3 zgonów na 100 000 mieszkańców, a za nią plasowały się Litwa (18,2) i Węgry (16,7). Na przeciwległym końcu skali najniższy standaryzowany współczynnik zgonów z powodu samobójstw odnotował Cypr (4,1 zgonów na 100 000 mieszkańców), wyprzedzając Grecję (4,6) i Maltę (5,2).

Polska młodzież pod presją

Raport Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z kwietnia bieżącego roku ujawnił alarmujące dane dotyczące zdrowia psychicznego w środowisku akademickim. Wśród studentek i studentów aż 50 proc. odczuwa codzienny stres, a ponad 20 proc. doświadcza objawów depresji. Doktoranci zmagają się z przewlekłym stresem, niepokojem oraz trudnościami w pogodzeniu pracy naukowej z życiem prywatnym. Dokument wskazał także na codzienne bolączki kadry akademickiej i pracowników administracyjnych.

„Wszystkie badane środowiska wskazują na bardzo wysoki poziom presji społecznej. Presji zakładającej wysoki poziom funkcjonowania – zarówno na poziomie organizacji, jak i na poziomie jednostki. Podobnie wszyscy, z naciskiem na studentów i doktorantów, skarżą się na utrudniony dostęp do wsparcia psychicznego. To bardzo istotny czynnik wpływający na ogólny obraz sytuacji”

– wskazuje dr Magdalena Nowicka z Wydziału Psychologii Uniwersytetu SWPS.

Wyniki raportu ujawniają też na niewystarczający dostęp do wsparcia psychologicznego na uczelniach – aż 67 proc. studentów oceniło działania swoich uczelni w tym zakresie jako nieefektywne.