Rzad przyjął projekt zmiany ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Konieczna demokratyzacja wyboru sędziów

Proponowane zmiany:

Nowy sposób wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa

Krajowa Rada Sądownictwa składa się z: 1) pierwszego prezesa Sądu Najwyższego i prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, ministra sprawiedliwości oraz osoby powołanej przez prezydenta, 2) 15 członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego oraz sądów: powszechnych, administracyjnych i wojskowych; 3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch – wybranych przez Senat spośród senatorów.

Obecnie 15 sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa wybierają zgromadzenia sędziów. Po zmianach sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa będzie wybierał Sejm. Prezydium Sejmu lub grupy co najmniej 50 posłów będą uprawnione do zgłaszania kandydatów na członków Rady. Z kolei stowarzyszenia sędziowskie będą mogły przekazywać marszałkowi Sejmu swoje rekomendacje, z których prezydium Sejmu lub grupy co najmniej 50 posłów będą mogły skorzystać przy wskazaniu kandydata do Rady.

Procedura ta oznacza demokratyzację i reprezentatywność wyboru członków do KRS (równe szanse na wybór będzie miał każdy sędzia niezależnie od szczebla sądu, w którym orzeka, i przede wszystkim będą się liczyć jego kompetencje) oraz obiektywizację tego wyboru (decydującą rolę w wyborze sędziów do Rady będą mieli posłowie, a nie sami sędziowie). Przez cały okres funkcjonowania KRS zasiadało w niej jedynie dwóch sędziów sądów rejonowych, a to w tych sądach rozpatrywana jest największa liczba spraw.

Podobna procedura wyboru sędziów do organów będących odpowiednikiem KRS obowiązuje m.in. w Hiszpanii.

Mandat dotychczasowych członków KRS (15 sędziów) wygaśnie po 30 dniach od daty wejścia znowelizowanej ustawy w życie.

Nowy sposób wyboru kandydata na sędziego i asesora sądowego

Wprowadzono nowy sposób wyboru kandydata na stanowisko sędziego (Sądu Najwyższego oraz sądów: powszechnych, administracyjnych i wojskowych) lub asesora sądowego.

Obecnie KRS dokonuje tego wyboru w pełnym składzie, w którym przewagę mają sędziowie (17 sędziów na 25 członków Rady). Oznacza to, że znaczenie pozostałych członków Rady – ministra sprawiedliwości, osoby powołanej przez prezydenta oraz czterech posłów i dwóch senatorów – jest symboliczne, czyli w praktyce o wyborze sędziów decydują sami sędziowie. Aby to zmienić zaproponowano powołanie nowych organów w KRS. Obok – przewodniczącego i prezydium Rady – zostaną utworzone dwa nowe organy KRS:

• pierwsze zgromadzenie – w jego skład wejdą: minister sprawiedliwości, pierwszy prezes Sądu Najwyższego i prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, czterech posłów i dwóch senatorów  oraz osoba powołana przez prezydenta;
• drugie zgromadzenie – wejdzie do niego 15 pozostałych sędziów.

Każde z tych zgromadzeń będzie osobno rozpatrywało kandydatury na urząd sędziego i stanowisko asesora. Wydanie pozytywnej opinii przez pierwsze i drugie zgromadzenie  będzie równoznaczne z wydaniem pozytywnej opinii przez Radę. Oznacza to, że KRS pozytywnie zaopiniuje kandydata na sędziego lub asesora, jeżeli wcześniej obydwa zgromadzenia zaopiniują go pozytywnie. Rozwiązanie to nie faworyzuje żadnego ze zgromadzeń.

Przewidziano także możliwość skierowania kandydatury do rozpatrzenia i oceny przez Radę w pełnym składzie, jeśli obydwa zgromadzenia w różny sposób ocenią danego kandydata. W takim przypadku wydanie przez Radę oceny pozytywnej będzie wymagało uzyskania specjalnie określonej większości głosów wszystkich członków Rady będących sędziami. Proponowane w tym zakresie rozwiązania zapewnią większą transparentność procedowania przez KRS wniosków o powołanie na urząd sędziego.

Rozwiązania dotyczące obsadzania stanowisk sędziowskich w krajach unijnych są zróżnicowane. Model proponowany przez ministra sprawiedliwości w pełni mieści się standardach europejskich. Na wybór sędziego sprawującego władzę publiczną, powinni mieć realny wpływ przedstawiciele pozostałych władz, a w szczególności władzy ustawodawczej posługującej się mandatem pochodzącym z demokratycznych wyborów (i w takich wyborach okresowo weryfikowanej). Reguła taka nie jest niczym oryginalnym na tle obcych systemów prawnych.

W szczególności w prawie niemieckim o powołaniu sędziów sądów federalnych decyduje właściwy dla danego zakresu spraw minister federalny wraz z komisją do spraw powoływania sędziów, składającą się z właściwych dla danego zakresu spraw ministrów krajowych i członków wybieranych w równej liczbie przez Bundestag. W stosunku do sędziów sądów landowych, sposoby powołania różnią się, ale wyraźna jest również grupa krajów landowych, takich jak Saksonia, w których nominacja sędziów następuje przez landowego ministra sprawiedliwości w wyniku konkursu przez niego przeprowadzanego. Wpływ władzy wykonawczej i prawodawczej na wybór sędziów w prawie niemieckim jest zatem decydujący.

Nowe regulacje mają wejść w życie po 14 dniach od daty ich publikacji w Dzienniku Ustaw.

/ Źródło: CIR