[Tylko u nas] Dr Rafał Brzeski: Zagadkowe zaproszenie prezydent Dulkiewicz
Najważniejsze elementy programu budowy „nowego ładu w stosunkach gdańskich” można znaleźć na łamach starych numerów „Danziger Vorposten”:
- objęcie w Gdańsku władzy,
- ujednolicenie ustaw gdańskich z ustawami Rzeszy,
- pozbawienie Polaków wszelkich praw,
- przygotowanie zerwania traktatowej łączności Gdańska z Polską,
- wcielenie Gdańska do Rzeszy Niemieckiej.
„Gdańsk już dziś jest prawie niemiecki, a wkrótce będzie całkowicie niemiecki. Wprawdzie mówi się, że stoją temu na przeszkodzie układy, ale układy są na papierze, a papier można podrzeć” – głosił Foster a finalny akt nastąpił w dniu 1 września 1939 roku.
Pierwotny termin ataku na Polskę Hitler wyznaczył na dzień 26 sierpnia 1939 roku. Foster o tym wiedział i zgodnie z jego instrukcjami na trzy dni wcześniej senat Gdańska przyjął jednozdaniowy dekret stwierdzający: „Gauleiter Gdańska jest naczelnikiem Wolnego Miasta Gdańska”. Chociaż był sprzeczny z gdańską konstytucją, dekret wszedł w życie natychmiast. Nowomianowany Staatsoberhaupt przygotował skierowaną do obywateli proklamację o wcieleniu Wolnego Miasta Gdańska do Rzeszy. Jej maszynopis zachował się i został przedstawiony w trakcie procesu Fostera przed Trybunałem. Nosił datę 26 sierpnia oraz podpis gauleitera. Hitler odroczył napad na Polskę do 1 września, a więc Foster przekreślił datę i odręcznie wpisał na tekście proklamacji 1 września 1939 r.. Odczytał ją przez radio o 5.00 rano po jej uprzednim zatwierdzeniu w Berlinie. Uroczyście obwieszczał wcielenie miasta do Wielkiej Rzeszy Niemieckiej.
Wieczorem 1 września najzagorzalsi Parteigenossen z NSDAP oraz członkowie Sturmabteilungen świętowali przy kuflach piwa powrót do Wielkich Niemiec. Z Heveliusplatz dobiegały odgłosy strzałów. Broniła się Poczta Polska. Z oddali, z terenu Wojskowej Składnicy Tranzytowej na półwyspie Westerplatte słychać było wybuchy pocisków artyleryjskich.
* * *
Podczas konferencji wielkich mocarstw w Poczdamie zdecydowano o włączeniu Wolnego Miasta Gdańska do Polski, jednakże de iure o zakończeniu istnienia Wolnego Miasta Gdańska nigdy nie zadecydowano. Odnośne postanowienia traktatu wersalskiego nigdy nie zostały anulowane. Na tej podstawie prawnej do dzisiaj aktywnie działa utworzona w 1947 roku przez Gdańszczan zamieszkałych w Niemczech Rada Gdańska (Rat der Danziger) z siedzibą w Berlinie, pełniąca obowiązki przedwojennego Senatu miasta. Nawiązując do wcześniejszej korespondencji Rat der Danziger wystosowała 13 września 2012 roku do Sekretarza Generalnego ONZ petycję, w której wnosi o uregulowanie prawno-międzynarodowego statusu Wolnego Miasta Gdańska. Rada podkreśla, że ONZ jest następcą Ligi Narodów, „protektora i gwaranta” Wolnego Miasta Gdańska oraz wyraża zdziwienie i żal, że tak długo po zakończeniu wojny „sytuacja polityczna i międzynarodowy status prawny Gdańska pozostaje nierozwiązany i nieuregulowany”.
Rafał Brzeski