Patey, Dobrowolski: Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. Cz. 1

Na początku stycznia 2022 r wybuchły protesty społeczne w Kazachstanie. Artykuł stara się wyjaśnić przyczyny niezadowolenia Kazachów a także możliwe skutki stłumienia protestów z udziałem wojsk rosyjskich.
Protesty w Kazachstanie Patey, Dobrowolski: Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. Cz. 1
Protesty w Kazachstanie / screen YT - naTemat.pl

 

Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. 

 

  • Kazachstan w ZSRR był jedną z bardziej zrusyfikowanych  republik radzieckich. 

 

  • Po zakończeniu okresu tzw korienizacji w ZSRR realizowana była intensywna polityka  sowietyzacji i  rusyfikacji. 

 

  • Po rozpadzie ZSRR kraj próbował budować swoją niepodległość realizując ostrożne zmiany w sferze kultury, nauki języka kazachskiego

 

  • Kazachstan po 1991 r wobec słabości organizacji społecznej szybko przeszedł pod kontrolę dawnych radzieckich lokalnych  elit sprawujących zarząd nad Kazachstanem także w czasach komunistycznych.

 

  • Praktycznie od czasu odzyskania niepodległości część społeczeństwa kazachskiego dążyła do większej emancypacji kultury i języka kazachskiego. Co spotykało się z kontrakcją środowisk rosyjskich i zrusyfikowanych.

 

 

  • Kazachstan był w Polsce postrzegany jako rezerwowy zasób pozyskiwania surowców.

 

  • Objęcie rządów przez wykształconego w Moskwie i rosyjskojęzycznego prezydenta może być początkiem procesu trwałej  reintegracji Kazachstanu w przestrzeń polityczną Kremla i końcem tzw wielosektorowej polityki i balansu prezydenta Nursułtan Äbyszuły Nazarbajewa 

 

  • W związku z możliwym trwałym uzależnieniem politycznym od Kremla być może nie można już będzie brać pod uwagę Kazachstanu w projektach dywersyfikacji dostaw surowców energetycznych. Dostawców kazachskich trzeba traktować jak przedsiębiorstwa z obszaru wyłącznej kontroli Kremla. 

 

  • Polsce sytuacja w Kazachstanie nie powinna być obojętna nie tylko ze względu na realizowane projekty gospodarcze, ale także dlatego iż mieszkają tam Polacy, potomkowie ofiar przesiedleń  w ramach stalinowskich represji lat 30 tych XX w. Polska w związku z tym powinna przyjąć postawę życzliwą  społeczeństwu Kazachstanu,  mając  jednak ograniczone możliwości samodzielnego oddziaływania na sytuację w tym kraju, zwiększoną skuteczność można uzyskać w ramach współpracy  NATO i UE. 



 

Krótka historia Kazachstanu.




 

Państwowość kazachska miała długą historię, a ciągłość struktur państwa sięga  XV w, kiedy to w wyniku udanego powstania wydzielił się Chanat Kazachski.

 Władza chanów była ograniczona przez  mäslichat,  radę sułtanów. W europejskiej tradycji parlamentarnej można doszukiwać się podobieństw do instytucji senatu.

Tendencje separatystyczne nie sprzyjały sile państwa Kazachów. 

Brak jedności politycznej skutkował, szczególnie w XVIII wieku, funkcjonowaniem wielu chanatów kazachskich. Ich byt polityczny został następnie zakończony w pierwszej połowie XIX wieku drugą fazą kolonizacji rosyjskiej, kiedy zdecydowano się na likwidację lennej zależności chanów i wprowadzenie systemu bezpośredniego administrowania obszarami Kazachstanu. Najdłużej zarządzanym przez chanów państwem kazachskim była, podległa administracyjnie władzom rosyjskim w Orenburgu, Orda Bukejska. 

Uległa ona likwidacji  w 1845 roku, po śmierci chana Žängıra Bökejŭlego. 

Wyobrażenie o funkcjonowaniu poddaństwa u Kazachów różniło się od tego, jak powinno wyglądać poddaństwo według urzędników rosyjskich. Kazachscy chanowie, sułtanowie i społeczeństwo rozumiało poddaństwo jako stosunki patron–klient. 

Natomiast w carskiej Rosji utrzymywano silną hierarchiczną strukturę władzy. Gdy podejścia te zaczęły się wzajemnie wykluczać, narodziły się ruchy narodowowyzwoleńcze. Kazachowie niejednokrotnie występowali przeciwko polityce imperialistycznej.

Kazachscy historycy definitywny koniec chanatów łączą z upadkiem w 1847 r   antyrosyjskiego powstania  kierowanego przez koronowanego na chana Kenesarego Qasymŭlego. 

W 1916 r wybuchło powstanie Kazachów brutalnie skupione przez wojska carskie. Powodem była obawa przed poborem mężczyzn i użycie ich budowania umocnień na froncie I wojny światowej. 

W czasie rozpadu imperium rosyjskiego Kazachowie podjęli próbę uzyskania większej autonomii. Utworzyli para państwowe struktury .  Ałasz Orda, Autonomia Ałaska, które istniały w latach  1917-1920 r. 

W kwietniu 1928 r.  z rozkazu Józefa  Stalina wymordowano  inteligencję kazachską i kirgiską, oskarżając ją o „aspiracje nacjonalistyczne” i „burżuazyjny nacjonalizm”. 

Historyczny przywódca kazachchski  polityk o  dużym autorytecie Ęlichan Bökeichan został przesiedlony do Moskwy bez prawa powrotu do Kazachstanu   a jego działalność poddana kontroli. 

W okresie terroru lat 30 tych zaczęły się masowe represje ludności kazachskiej, prowadzono nasiedlenia ludnością słowiańską. Wkrótce ludność kazachska stała się mniejszością we własnym kraju. Wielu patriotów kazachskich, pozostali przy  kazachscy przedstawiciele kultury i nauki, działacze oświatowi nawet o komunistycznych poglądach byli skazywani na kary  łagrów były także zapadały wyroki śmierci. 

Wszelkie aktywności inne niż kontrolowane przez  partię  komunistyczną były zakazane.A osoby niepodporządkowujące się  surowo karane.

Czas ZSRR zwłaszcza po śmierci Stalina jest także wspominany jako czas stabilizacji, rozwoju gospodarczego opartego co prawda o rabunkową eksploatację bogactw naturalnych, ale  to wtedy na terenie Kazachstanu powstawały sztandarowe projekty kosmiczne tj,  jak baza do wystrzeliwania  rakiet wynoszących satelity działająca  po dziś dzień. Właściwie polityka rusyfikacji i wypierania lokalnego żywiołu na rzecz zsowietyzowanej ludności o rodowodzie słowiańskim  trwała nieprzerwanie do końca trwania ZSRR.

Proces zastępowania lokalnej kultury i języka kulturą i językiem rosyjskim był realizowany wedle tego samego scenariusza znanego z doświadczeń  Europy Wschodniej. I tak w latach 70 tych XX w nie  trzeba było szczególnej presji czy przemocy by skłaniać ludność do porzucania swojego języka swojej kultury. 

Język rosyjski dawał przepustkę do kariery w strukturach ZSRR a także pozwalał sytuować się  na wyższych szczeblach drabiny społecznej. Był synonimem wykształcenia, ogłady przynależności do wyższej kultury. 

Po trwającej wiele dziesiątek lat polityki zasiedlania Kazachstanu ludnością nie kazachską według spisu ludności z początku lat 70  ludność  kazachska stała się mniejszością w swoim kraju.

I tak,  jeszcze na początku lat 90 tych wykształceni Kazachowie mieszkający w miastach porozumiewali się między sobą po rosyjsku.

 

Okres po rozpadzie ZSRR i uzyskaniu niepodległości. 

 

Po rozpadzie ZSRR struktury nowego państwa były budowane w oparciu o dawny aparat władzy komunistycznej. Przejściowy okres liberalizacji spowodowany  niepewnością i oszołomieniem nową sytuacją,  szybko się skończył i już w pierwszej połowie lat 90 tych zaczęło dochodzić do konsolidacji władzy i wykorzystywaniu dawnego aparatu służb ZSRR do walki z dawnymi lagiernikami, działaczami narodowymi, ale także wyłaniającą się z tych samych struktur władzy opozycją. Byli beneficjenci systemu, którzy popadli w niełaskę z różnych powodów kierując się ambicjami, chęcią zachowania wpływów w gospodarce angażowali  się w działania wymierzone w swoich dotychczasowych pryncypałów.

Społeczeństwo nie czerpało możliwych do uzyskania korzyści z dochodów z wydobycia gazu i ropy, bo duża część środków była transferowana za granicę przez rodzący się oligarchiczny system  powiązanych z obozem władzy i FR biznesmenów.

 Korupcja na niespotykaną skalę utrudniała i utrudnia  życie zwykłym mieszkańcom. Doszło do tego iż jak w innych republikach poradzieckich trzeba było  płacić za możliwość pracy w sektorze  publicznym mimo nawet posiadania odpowiednich koligacji rodzinnych. Stabilność pracy także stała pod znakiem zapytania. 

Ludzie mieli dość.  Czarę goryczy dopełniały cykliczne kryzysy, podczas których zmniejszone przychody z eksportu gazu i ropy kontrolowane przez oligarchów starano się kompensować podwyżkami na rynku krajowym do tej pory subsydiowanym przez państwo  było przyczyną frustracji obywateli i prowokowały do  wystąpień. Do masowych wystąpień dochodziło już w 2011 r. w Żangaözen  mieście położonym w obwodzie mangystauskim na półwyspie Mangystau, centrum przemysłu wydobywczego..

 

Przyczyny protestów ze stycznia 2022

 

Ogólnoświatowa pandemia spowodowana wirusem covid-19 uderzyła w gospodarkę Kazachstanu. 

Zmniejszone wpływy z gazu i ropy uderzyły w interesy struktur oligarchicznych Kazachstanu. 

Należy pamiętać iż 200 obywateli Kazachstanu kontroluje 50% PKB kraju.

Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna nadwątliła  autorytet rządzącej elity politycznej. 

Po odbiciu światowych cen surowców energetycznych, władze wbrew logice postanowiły urynkowić ceny gazu i ropy na rynku wewnętrznym w momencie wysokich wzrostów cen.. Społeczeństwo przyzwyczajone do subsydiów gazu i ropy  przeżyło szok. Wielu kierowców zwłaszcza używających swoich pojazdów do prowadzenia działalności gospodarczej   używających LNG z dnia na dzień spotkało się z drastyczną podwyżką cen. 

Sama pro rynkowa reforma wewnętrznego rynku nośników energii latami odwlekana i  oczekiwana 

miała swe racjonalne uzasadnienie. Wybrano jednak bardzo niedogodny dla zubożonego kryzysem  społeczeństwa moment.

Z wywiadów przeprowadzonych wśród studentów kazachskich wynika iż nawet wśród młodzieży pochodzącej z zamożnych, powiązanych z władzą rodzin dominuje niechęć do rządzących  elit oskarżanych o gigantyczną korupcję. 

Brak rzetelnych informacji płynących z kraju i czerpanie informacji z rosyjskiej przestrzeni medialnej niesie jednak  swoje konsekwencje w ocenie wydarzeń. 

„.Szkoda ludzi. Myśleli, że coś można zmienić w kraju, ale bandyci trzymają się razem i nie dadzą się łatwo odstawić od stołu ....”.

„To były pokojowe demonstracje, ale uzbrojeni ludzie przyjechali z zewnątrz by skompromitować słuszny protest...”. 

„Bandyci strzelający na ulicach to inspiracja obcych sli. Jakich ? Nie wiemy”. 

jeden z studiujących w Polsce studentów stwierdził:

“Tak, mi się dziwnie skojarzyło, że dziwnym trafem 10 stycznia w Genewie mają się rozpocząć bardzo ważne negocjacje strategiczne Rosja - USA.”.

Reasumując,  społeczeństwo  przyparte do ściany zaczyna  protestować. Brak demokratycznych mechanizmów wymiany elit władzy prowadzi do przemocy i przelewu krwi.

Niezależnie jak oceniamy czyny protestujących Kazachów  trzeba przyznać, że mieli dość powodów do niezadowolenia:  

1. korupcja elit władzy 

2. Mimo olbrzymich bogactw naturalnych poziom życia zwykłych mieszkańców cały czas daleki od oczekiwań. 

3. Rzucające się bezprawie, rządy struktur  oligarchicznych . To one  transferując zyski z wydobycia surowców naturalnych za granicę są odpowiedzialne za wolniejszy od oczekiwań wzrost gospodarki i co za tym idzie niższe dochody ludności. Zabezpieczenie swoich interesów blokuje rozwój inicjatyw społecznych, sektora MŚP. 

4. Brak możliwości społecznej kontroli władzy, deficyty demokracji uniemożliwiają dokonywanie  korekt błędów systemu z użyciem kartki wyborczej.  

Można zadać pytanie dlaczego protesty wybuchły tak późno. 

Mariusz Patey , Witold Dobrowolski

 


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
Dramat w Niemczech. Polka wśród ofiar śmiertelnych z ostatniej chwili
Dramat w Niemczech. Polka wśród ofiar śmiertelnych

47-letnia Polka jest jedną z ofiar śmiertelnych wypadku autobusowego, do którego doszło w środę na autostradzie A9 w pobliżu Lipska na wschodzie Niemiec. Policja przekazała w czwartek informacje na temat tożsamości trzech spośród czterech osób zabitych w wypadku.

Dziwne zachowanie Kołodziejczaka na spotkaniu z Ukraińcami. Jest reakcja wiceministra z ostatniej chwili
Dziwne zachowanie Kołodziejczaka na spotkaniu z Ukraińcami. Jest reakcja wiceministra

W środę i w czwartek przedstawiciele resortów infrastruktury, funduszy, rozwoju, finansów, aktywów państwowych oraz rolnictwa uczestniczyli w spotkaniach ze stroną ukraińską. W sieci Ukraińcy opublikowali zdjęcie z nietypową pozą Michała Kołodziejczaka. Jest reakcja wiceministra.

Zełenski: Nie mamy już prawie artylerii z ostatniej chwili
Zełenski: Nie mamy już prawie artylerii

Rosja na 100 proc. wykorzystuje przerwę we wsparciu USA dla Ukrainy; nie mamy już prawie w ogóle artylerii - powiedział w wyemitowanym w czwartek wywiadzie dla amerykańskiej telewizji CBS prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. Ostrzegł, że bez amerykańskiego wsparcia Ukraina przegra, a wojna bardzo szybko może "przyjść do Europy".

Dramatyczne wyznanie Zbigniewa Ziobry z ostatniej chwili
Dramatyczne wyznanie Zbigniewa Ziobry

"Choroba bardzo przyspieszyła. W ciągu miesiąca schudłem 10 kilogramów, pojawiły się bardzo mocne bóle i towarzyszył mi coraz większy problem z głosem" - powiedział w programie "Debata Dnia" o stanie swojego zdrowia Zbigniew Ziobro.

Naukowy wieczór z dr Kaweckim: Przez 10 lat Polak nominował do Nobla z fizyki Wiadomości
Naukowy wieczór z dr Kaweckim: Przez 10 lat Polak nominował do Nobla z fizyki

Przez ponad 10 lat Polak formalnie nominował do Nagród Nobla z fizyki! To pierwszy przypadek, gdy opinia publiczna się o tym dowiaduje.

Były minister Tuska zaatakował Dominika Tarczyńskiego: Bedzie miał proces z ostatniej chwili
Były minister Tuska zaatakował Dominika Tarczyńskiego: "Bedzie miał proces"

Były minister finansów, Jan Vincent Rostowski zaatakował na Twitterze [X] Dominika Tarczyńskiego. "Będzie miał proces za publikowanie obrzydliwych fake newsów" - odpowiada europoseł Prawa i Sprawiedliwości

Adam Bodnar powinien podać się do dymisji z ostatniej chwili
"Adam Bodnar powinien podać się do dymisji"

Radosław Fogiel, poseł PiS uważa, że służby złamały prawo, wchodząc do domu b. ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Jak mówił w czwartek w Studiu PAP, w jego ocenie prokurator Marzena Kowalska i szef MS Adam Bodnar powinni za to ponieść odpowiedzialność i podać się do dymisji.

Ukraińcy opublikowali specyficzne zdjęcie Kołodziejczaka. Zachowywał się dziwnie. Wybiegał z pokoju, pociągał nosem z ostatniej chwili
Ukraińcy opublikowali specyficzne zdjęcie Kołodziejczaka. "Zachowywał się dziwnie. Wybiegał z pokoju, pociągał nosem"

W środę i w czwartek przedstawiciele resortów infrastruktury, funduszy, rozwoju, finansów, aktywów państwowych oraz rolnictwa uczestniczyli w spotkaniach ze stroną ukraińską. W sieci Ukraińcy opublikowali zdjęcie z nietypową pozą Michała Kołodziejczaka.

Zastępca Bodnara: Co Pan zamierza zrobić Panie Ministrze? Wiadomości
Zastępca Bodnara: Co Pan zamierza zrobić Panie Ministrze?

Dziś opinią publiczną wstrząsnęły fakty przedstawione w artykule Patryka Słowika "Sienkiewicz, Wrzosek, Wolne Sądy i wniosek. Jak prokurator walczyła o wolne media". Neoprokuratura opublikowała komunikat o tym, że zajmuje się opisanym w artykule wątkami. Do sprawy odniósł się również prokurator Michał Ostrowski, powołany za czasów Zbigniewa Ziobry, ale pełniący nadal obowiązki, zastępca Prokuratora Generalnego. Prokuratorem Generalnym, wbrew zapowiedziom rozdzielenia tych funkcji, jest obecnie minister sprawiedliwości Adam Bodnar.

Rosyjski myślwiec zestrzelony z ostatniej chwili
Rosyjski myślwiec zestrzelony

Rosyjski myśliwiec Su-35 runął w czwartek do morza w pobliżu Sewastopola na okupowanym przez Rosję Krymie; według wstępnych doniesień pilot przeżył, a maszyna mogła zostać zestrzelona omyłkowo przez rosyjską obronę przeciwlotniczą - podało Radio Swoboda.

REKLAMA

Patey, Dobrowolski: Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. Cz. 1

Na początku stycznia 2022 r wybuchły protesty społeczne w Kazachstanie. Artykuł stara się wyjaśnić przyczyny niezadowolenia Kazachów a także możliwe skutki stłumienia protestów z udziałem wojsk rosyjskich.
Protesty w Kazachstanie Patey, Dobrowolski: Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. Cz. 1
Protesty w Kazachstanie / screen YT - naTemat.pl

 

Kryzys społeczny w Kazachstanie. Reperkusje dla Polski. 

 

  • Kazachstan w ZSRR był jedną z bardziej zrusyfikowanych  republik radzieckich. 

 

  • Po zakończeniu okresu tzw korienizacji w ZSRR realizowana była intensywna polityka  sowietyzacji i  rusyfikacji. 

 

  • Po rozpadzie ZSRR kraj próbował budować swoją niepodległość realizując ostrożne zmiany w sferze kultury, nauki języka kazachskiego

 

  • Kazachstan po 1991 r wobec słabości organizacji społecznej szybko przeszedł pod kontrolę dawnych radzieckich lokalnych  elit sprawujących zarząd nad Kazachstanem także w czasach komunistycznych.

 

  • Praktycznie od czasu odzyskania niepodległości część społeczeństwa kazachskiego dążyła do większej emancypacji kultury i języka kazachskiego. Co spotykało się z kontrakcją środowisk rosyjskich i zrusyfikowanych.

 

 

  • Kazachstan był w Polsce postrzegany jako rezerwowy zasób pozyskiwania surowców.

 

  • Objęcie rządów przez wykształconego w Moskwie i rosyjskojęzycznego prezydenta może być początkiem procesu trwałej  reintegracji Kazachstanu w przestrzeń polityczną Kremla i końcem tzw wielosektorowej polityki i balansu prezydenta Nursułtan Äbyszuły Nazarbajewa 

 

  • W związku z możliwym trwałym uzależnieniem politycznym od Kremla być może nie można już będzie brać pod uwagę Kazachstanu w projektach dywersyfikacji dostaw surowców energetycznych. Dostawców kazachskich trzeba traktować jak przedsiębiorstwa z obszaru wyłącznej kontroli Kremla. 

 

  • Polsce sytuacja w Kazachstanie nie powinna być obojętna nie tylko ze względu na realizowane projekty gospodarcze, ale także dlatego iż mieszkają tam Polacy, potomkowie ofiar przesiedleń  w ramach stalinowskich represji lat 30 tych XX w. Polska w związku z tym powinna przyjąć postawę życzliwą  społeczeństwu Kazachstanu,  mając  jednak ograniczone możliwości samodzielnego oddziaływania na sytuację w tym kraju, zwiększoną skuteczność można uzyskać w ramach współpracy  NATO i UE. 



 

Krótka historia Kazachstanu.




 

Państwowość kazachska miała długą historię, a ciągłość struktur państwa sięga  XV w, kiedy to w wyniku udanego powstania wydzielił się Chanat Kazachski.

 Władza chanów była ograniczona przez  mäslichat,  radę sułtanów. W europejskiej tradycji parlamentarnej można doszukiwać się podobieństw do instytucji senatu.

Tendencje separatystyczne nie sprzyjały sile państwa Kazachów. 

Brak jedności politycznej skutkował, szczególnie w XVIII wieku, funkcjonowaniem wielu chanatów kazachskich. Ich byt polityczny został następnie zakończony w pierwszej połowie XIX wieku drugą fazą kolonizacji rosyjskiej, kiedy zdecydowano się na likwidację lennej zależności chanów i wprowadzenie systemu bezpośredniego administrowania obszarami Kazachstanu. Najdłużej zarządzanym przez chanów państwem kazachskim była, podległa administracyjnie władzom rosyjskim w Orenburgu, Orda Bukejska. 

Uległa ona likwidacji  w 1845 roku, po śmierci chana Žängıra Bökejŭlego. 

Wyobrażenie o funkcjonowaniu poddaństwa u Kazachów różniło się od tego, jak powinno wyglądać poddaństwo według urzędników rosyjskich. Kazachscy chanowie, sułtanowie i społeczeństwo rozumiało poddaństwo jako stosunki patron–klient. 

Natomiast w carskiej Rosji utrzymywano silną hierarchiczną strukturę władzy. Gdy podejścia te zaczęły się wzajemnie wykluczać, narodziły się ruchy narodowowyzwoleńcze. Kazachowie niejednokrotnie występowali przeciwko polityce imperialistycznej.

Kazachscy historycy definitywny koniec chanatów łączą z upadkiem w 1847 r   antyrosyjskiego powstania  kierowanego przez koronowanego na chana Kenesarego Qasymŭlego. 

W 1916 r wybuchło powstanie Kazachów brutalnie skupione przez wojska carskie. Powodem była obawa przed poborem mężczyzn i użycie ich budowania umocnień na froncie I wojny światowej. 

W czasie rozpadu imperium rosyjskiego Kazachowie podjęli próbę uzyskania większej autonomii. Utworzyli para państwowe struktury .  Ałasz Orda, Autonomia Ałaska, które istniały w latach  1917-1920 r. 

W kwietniu 1928 r.  z rozkazu Józefa  Stalina wymordowano  inteligencję kazachską i kirgiską, oskarżając ją o „aspiracje nacjonalistyczne” i „burżuazyjny nacjonalizm”. 

Historyczny przywódca kazachchski  polityk o  dużym autorytecie Ęlichan Bökeichan został przesiedlony do Moskwy bez prawa powrotu do Kazachstanu   a jego działalność poddana kontroli. 

W okresie terroru lat 30 tych zaczęły się masowe represje ludności kazachskiej, prowadzono nasiedlenia ludnością słowiańską. Wkrótce ludność kazachska stała się mniejszością we własnym kraju. Wielu patriotów kazachskich, pozostali przy  kazachscy przedstawiciele kultury i nauki, działacze oświatowi nawet o komunistycznych poglądach byli skazywani na kary  łagrów były także zapadały wyroki śmierci. 

Wszelkie aktywności inne niż kontrolowane przez  partię  komunistyczną były zakazane.A osoby niepodporządkowujące się  surowo karane.

Czas ZSRR zwłaszcza po śmierci Stalina jest także wspominany jako czas stabilizacji, rozwoju gospodarczego opartego co prawda o rabunkową eksploatację bogactw naturalnych, ale  to wtedy na terenie Kazachstanu powstawały sztandarowe projekty kosmiczne tj,  jak baza do wystrzeliwania  rakiet wynoszących satelity działająca  po dziś dzień. Właściwie polityka rusyfikacji i wypierania lokalnego żywiołu na rzecz zsowietyzowanej ludności o rodowodzie słowiańskim  trwała nieprzerwanie do końca trwania ZSRR.

Proces zastępowania lokalnej kultury i języka kulturą i językiem rosyjskim był realizowany wedle tego samego scenariusza znanego z doświadczeń  Europy Wschodniej. I tak w latach 70 tych XX w nie  trzeba było szczególnej presji czy przemocy by skłaniać ludność do porzucania swojego języka swojej kultury. 

Język rosyjski dawał przepustkę do kariery w strukturach ZSRR a także pozwalał sytuować się  na wyższych szczeblach drabiny społecznej. Był synonimem wykształcenia, ogłady przynależności do wyższej kultury. 

Po trwającej wiele dziesiątek lat polityki zasiedlania Kazachstanu ludnością nie kazachską według spisu ludności z początku lat 70  ludność  kazachska stała się mniejszością w swoim kraju.

I tak,  jeszcze na początku lat 90 tych wykształceni Kazachowie mieszkający w miastach porozumiewali się między sobą po rosyjsku.

 

Okres po rozpadzie ZSRR i uzyskaniu niepodległości. 

 

Po rozpadzie ZSRR struktury nowego państwa były budowane w oparciu o dawny aparat władzy komunistycznej. Przejściowy okres liberalizacji spowodowany  niepewnością i oszołomieniem nową sytuacją,  szybko się skończył i już w pierwszej połowie lat 90 tych zaczęło dochodzić do konsolidacji władzy i wykorzystywaniu dawnego aparatu służb ZSRR do walki z dawnymi lagiernikami, działaczami narodowymi, ale także wyłaniającą się z tych samych struktur władzy opozycją. Byli beneficjenci systemu, którzy popadli w niełaskę z różnych powodów kierując się ambicjami, chęcią zachowania wpływów w gospodarce angażowali  się w działania wymierzone w swoich dotychczasowych pryncypałów.

Społeczeństwo nie czerpało możliwych do uzyskania korzyści z dochodów z wydobycia gazu i ropy, bo duża część środków była transferowana za granicę przez rodzący się oligarchiczny system  powiązanych z obozem władzy i FR biznesmenów.

 Korupcja na niespotykaną skalę utrudniała i utrudnia  życie zwykłym mieszkańcom. Doszło do tego iż jak w innych republikach poradzieckich trzeba było  płacić za możliwość pracy w sektorze  publicznym mimo nawet posiadania odpowiednich koligacji rodzinnych. Stabilność pracy także stała pod znakiem zapytania. 

Ludzie mieli dość.  Czarę goryczy dopełniały cykliczne kryzysy, podczas których zmniejszone przychody z eksportu gazu i ropy kontrolowane przez oligarchów starano się kompensować podwyżkami na rynku krajowym do tej pory subsydiowanym przez państwo  było przyczyną frustracji obywateli i prowokowały do  wystąpień. Do masowych wystąpień dochodziło już w 2011 r. w Żangaözen  mieście położonym w obwodzie mangystauskim na półwyspie Mangystau, centrum przemysłu wydobywczego..

 

Przyczyny protestów ze stycznia 2022

 

Ogólnoświatowa pandemia spowodowana wirusem covid-19 uderzyła w gospodarkę Kazachstanu. 

Zmniejszone wpływy z gazu i ropy uderzyły w interesy struktur oligarchicznych Kazachstanu. 

Należy pamiętać iż 200 obywateli Kazachstanu kontroluje 50% PKB kraju.

Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna nadwątliła  autorytet rządzącej elity politycznej. 

Po odbiciu światowych cen surowców energetycznych, władze wbrew logice postanowiły urynkowić ceny gazu i ropy na rynku wewnętrznym w momencie wysokich wzrostów cen.. Społeczeństwo przyzwyczajone do subsydiów gazu i ropy  przeżyło szok. Wielu kierowców zwłaszcza używających swoich pojazdów do prowadzenia działalności gospodarczej   używających LNG z dnia na dzień spotkało się z drastyczną podwyżką cen. 

Sama pro rynkowa reforma wewnętrznego rynku nośników energii latami odwlekana i  oczekiwana 

miała swe racjonalne uzasadnienie. Wybrano jednak bardzo niedogodny dla zubożonego kryzysem  społeczeństwa moment.

Z wywiadów przeprowadzonych wśród studentów kazachskich wynika iż nawet wśród młodzieży pochodzącej z zamożnych, powiązanych z władzą rodzin dominuje niechęć do rządzących  elit oskarżanych o gigantyczną korupcję. 

Brak rzetelnych informacji płynących z kraju i czerpanie informacji z rosyjskiej przestrzeni medialnej niesie jednak  swoje konsekwencje w ocenie wydarzeń. 

„.Szkoda ludzi. Myśleli, że coś można zmienić w kraju, ale bandyci trzymają się razem i nie dadzą się łatwo odstawić od stołu ....”.

„To były pokojowe demonstracje, ale uzbrojeni ludzie przyjechali z zewnątrz by skompromitować słuszny protest...”. 

„Bandyci strzelający na ulicach to inspiracja obcych sli. Jakich ? Nie wiemy”. 

jeden z studiujących w Polsce studentów stwierdził:

“Tak, mi się dziwnie skojarzyło, że dziwnym trafem 10 stycznia w Genewie mają się rozpocząć bardzo ważne negocjacje strategiczne Rosja - USA.”.

Reasumując,  społeczeństwo  przyparte do ściany zaczyna  protestować. Brak demokratycznych mechanizmów wymiany elit władzy prowadzi do przemocy i przelewu krwi.

Niezależnie jak oceniamy czyny protestujących Kazachów  trzeba przyznać, że mieli dość powodów do niezadowolenia:  

1. korupcja elit władzy 

2. Mimo olbrzymich bogactw naturalnych poziom życia zwykłych mieszkańców cały czas daleki od oczekiwań. 

3. Rzucające się bezprawie, rządy struktur  oligarchicznych . To one  transferując zyski z wydobycia surowców naturalnych za granicę są odpowiedzialne za wolniejszy od oczekiwań wzrost gospodarki i co za tym idzie niższe dochody ludności. Zabezpieczenie swoich interesów blokuje rozwój inicjatyw społecznych, sektora MŚP. 

4. Brak możliwości społecznej kontroli władzy, deficyty demokracji uniemożliwiają dokonywanie  korekt błędów systemu z użyciem kartki wyborczej.  

Można zadać pytanie dlaczego protesty wybuchły tak późno. 

Mariusz Patey , Witold Dobrowolski

 



Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe