Ekumeniczne gesty Kościoła katolickiego

Od 1908 w dniach 18-25 stycznia wyznawcy Chrystusa na całym świecie obchodzą Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan. Jeśli początkowo była to sprawa głównie protestantów i anglikanów, to w 1965 w inicjatywę tę włączył się Kościół katolicki, który wraz ze Światową Radą Kościołów przygotowuje obecnie programy i hasła kolejnych Tygodni. Każde takie hasło jest zaczerpnięte z Pisma Świętego, a wybierają je chrześcijanie z różnych krajów i regionów dla podkreślenia jakiegoś wybranego aspektu życia kościelnego i społecznego. W tym roku są to słowa z Księgi Izajasza: „Czyńcie dobro; szukajcie sprawiedliwości” (por. Iz 1, 17).

Jak wspomniano Kościół katolicki uczestniczy czynnie zarówno w obchodach Tygodnia, jak i w światowym ruchu ekumenicznym od połowy lat sześćdziesiątych XX wieku. Przełomowe znaczenie miał tu Sobór Watykański II (1962-65), który sam był głęboko ekumeniczny, to znaczy powszechny, ale też sprawy jedności chrześcijan zajmowały na nim istotne miejsce. W jego obradach brali udział jako zaproszeni goście przedstawiciele innych Kościołów i wyznań a jednym z najważniejszych dokumentów soborowych jest ogłoszony w 1964 Dekret o ekumenizmie.

Jednakże już wcześniej papieże i Kościół rzymski podejmowali różne inicjatywy wspierające dialog ekumeniczny. Wymieniamy tu w porządku chronologicznym 12 najważniejszych, naszym zdaniem, takich działań i gestów poszczególnych papieży.

Św. Jan XXIII (1958-63)

5 VI 1960 – utworzenie Sekretariatu Jedności Chrześcijan (obecnie jest to Dykasteria ds. Popierania Jedności Chrześcijan), będącego głównym narzędziem ekumenicznego zaangażowania Kościoła katolickiego.

2 XII 1960 – papież przyjął honorowego prymasa Wspólnoty Anglikańskiej, arcybiskupa Canterbury Geoffreya Fishera. Była to pierwsza w historii wizyta głowy Kościoła Anglii w Watykanie i chociaż miała charakter wyłącznie kurtuazyjny, odegrała ważną rolę w nawiązaniu i rozwoju kontaktów katolicko-anglikańskich i w rozpoczęciu w 1970 oficjalnego dialogu teologicznego między obu Kościołami.

Św. Paweł VI (1963-78)

26 IX 1964 – delegacja watykańska na polecenie papieża zwróciła prawosławnym na greckiej wyspie Patras relikwie głowy św. Andrzeja Apostoła, zwanego Pierwszym Powołanym, uważanego za głównego patrona prawosławia, zwłaszcza Kościołów języka greckiego.

7 XII 1965 – na zakończenie Vaticanum II jednocześnie w Watykanie i Stambule papież i patriarcha Konstantynopola Atenagoras znieśli ekskomuniki (anatemy), ogłoszone w 1054 przez przedstawicieli obu Kościołów, co oznaczało symboliczne zerwanie jedności między nimi.

12-15 V 1966 – z Wenecji przewieziono do Heraklionu na Krecie relikwie głowy św. Tytusa, ucznia św. Pawła, apostoła Krety i pierwszego biskupa tego miasta, który zmarł w wieku 94 lat na początku II wieku. Do Wenecji trafiły one w 1662, gdy przywiózł je tu gen. Francesco Morosini (1618-94) na krótko przed zdobyciem wyspy przez Turków.

22 VI 1968 i 6 V 1973 – papież przekazał Kościołowi koptyjskiemu w Egipcie relikwie odpowiednio: św. Marka Ewangelisty – „ojca” chrześcijaństwa w tym kraju i św. Atanazego z Aleksandrii (†373). Jego relikwie wywieziono z tego miasta najpierw do Konstantynopola, gdzie spoczywały początkowo w soborze Mądrości Bożej (Hagia Sofia), a następnie w cerkwi Matki Bożej „Triakondafillos”, po czym w 1204 krzyżowcy weneccy, po zdobyciu Konstantynopola, wywieźli rękę świętego do klasztoru na Monte Cassino. W 250 lat później, tuż po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, pozostałe relikwie trafiły też do Wenecji – najpierw do kościoła Santa Croce alla Giudecca, a następnie w 1806 do kościoła św. Zachariasza.

14-15 XII 1975 – w Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie, podczas obchodów 10. rocznicy zniesienia anatem, papież w geście pokory klęknął i symbolicznie ucałował stopy wysłannika patriarchy konstantynopolskiego, metropolity Melitona.

Św. Jan Paweł II (1978-2005)

28 VIII 2004 – na polecenie Ojca Świętego przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan kard. Walter Kasper przekazał w kremlowskim Soborze Zaśnięcia Maryi Panny w Moskwie patriarsze Aleksemu II pochodzącą z połowy XVI wieku kopię ikony Matki Boskiej Kazańskiej, która od 10 lat wisiała w prywatnych apartamentach papieskich. Jest to jeden z najcenniejszych wizerunków maryjnych w rosyjskim prawosławiu.

27 XI 2004 – papież przekazał w Rzymie patriarsze Konstantynopola Bartłomiejowi relikwie jego świętych oprzedników: Jana Chryzostoma i Grzegorza z Nazjanzu. Relikwie św. Grzegorza z Nazjanzu († 390) przywiozły do Rzymu z Konstantynopola bizantyjskie mniszki w VIII wieku, aby uchronić je przed zniszczeniem przez zwolenników obrazoburczych cesarzy Leona III Izauryjczyka i jego syna Konstantyna V, którzy sprzeciwiali się kultowi świętych obrazów. Relikwie św. Jana Chryzostoma, który zmarł na wygnaniu w 347, wykradli krzyżowcy z Konstantynopola i wywieźli do Rzymu podczas IV krucjaty w 1204 r.

Benedykt XVI (2005-13)

26 II 2006 – przekazał Kościołowi Grecji relikwie św. Andrzeja Apostoła. Odebrał je bp Agatangel, który z grupą prawosławnych księży i seminarzystów przebywał wtedy w Wiecznym Mieście i odwiedził Watykan.

Franciszek (od 2013)

12 II 2016 – przekazał patriarsze moskiewskiemu Cyrylowi w Hawanie relikwię św. Cyryla Aleksandryjskiego, jego patrona. Nastąpiło to na lotnisku w stolicy Kuby, podczas historycznego pierwszego spotkania papieża i patriarchy moskiewskiego i całej Rusi. Papież ofiarował także kielich, patriarcha zaś przekazał Franciszkowi małą kopię ikony Matki Bożej Kazańskiej.

1 VII 2019 – Ojciec Święty przekazał w Watykanie patriarsze Konstantynopola relikwie św. Piotra. Znajdowały się one w relikwiarzu, przechowywanym w prywatnej kaplicy papieskiej w Watykańskim Pałacu Apostolskim. Jest to 9 fragmentów kości Księcia Apostołów, których autentyczność potwierdzono po wykopaliskach archeologicznych w 1939 r. Na prośbę Pawła VI w 1968 oddzielono je od reszty relikwii i umieszczono w relikwiarzu z brązu z napisem: „Z kości świętego Apostoła Piotra znalezionych w Bazylice Watykańskiej”. Wystawiono je w bazylice św. Piotra tylko raz, 24 listopada 2013, na zakończenie Roku Wiary. Reszta relikwii Apostoła znajduje się pod głównym ołtarzem Bazyliki św. Piotra w Watykanie.

kg, gie (KAI) / Warszawa