Czy Slavoj Žižek zmierza ku Chrystusowi?

Slavoj Žižek od dawna budzi sympatię bardzo różnorodnych środowisk – i na lewicy, i na prawicy ma zarówno oddanych zwolenników, jak i zagorzałych wrogów. Słoweński marksista słynie z oryginalnych, prowokacyjnych i niekonwencjonalnych wypowiedzi na temat filozofii, polityki czy kultury. Teraz uderza w kolejne tabu, wzywając ateistów do namysłu nad chrześcijaństwem.
Slavoj Žižek Czy Slavoj Žižek zmierza ku Chrystusowi?
Slavoj Žižek / Wikipedia CC BY-SA 4.0 / Amrei-Marie

Kilka miesięcy temu Žižek wydał po angielsku nową książkę „Chrześcijański ateizm. Jak być prawdziwym materialistą”. Krytykuje w niej typowo liberalno-oświeceniowe przekonanie, że religia to ładna bajka, „narracja dla większości” – mas zwykłych ludzi „niezdolnych pojąć” prawa moralnego w innej postaci. Utożsamia je z Immanuelem Kantem, choć nietrudno zauważyć, że marksista z Lublany różni się tu także od samego Marksa i jego słynnej frazy określającej religię jako „opium dla mas” odciągające od przeciwstawienia się niesprawiedliwemu porządkowi społecznemu.

Žižek przekonuje – powołując się na Theodora Adorno – że „prawda jest co do zasady dostępna wszystkim, choć jej pojęcie wymaga wysiłku, do którego wielu może nie być zdolnymi”. Zauważa też trzeźwo, że chrześcijaństwo ewidentnie nie jest płytką i przyjemniutką opowiastką dla ciemnych naiwnych, skoro zawiera w sobie Księgę Hioba i mnóstwo okrutnych zmagań, których pełen jest Stary Testament, a wreszcie także samo Ukrzyżowanie. Wydaje się, że jego krytyka liberalnych elit i ich pogardy wobec mas pomaga mu dostrzec ich miałkość także w tym wymiarze. 

Sens „wodzenia na pokuszenie”

Swoją myśl Žižek rozwinął w wywiadzie dla brytyjskiego „Spectatora”. Kategorycznie odrzuca w nim popularne dziś rozmiękczanie chrześcijaństwa i jego redukcję do ogólnikowych banałów o byciu miłym, łatwych do zaakceptowania dla każdego i niestawiających wymagań. Wypada się zgodzić – takie chrześcijaństwo jest proste do zasymilowania z promowanym przez współczesny zachodni liberalizm beztroskim konsumpcjonizmem, ale wyprane z głębszych treści i skazane na stopniowe wymarcie. Przeciwnie – Žižek wartość i moc chrześcijaństwa widzi w nieunikaniu wielkich, trudnych pytań o sens ludzkiego życia, cierpienie i sprawiedliwość.

Słoweński filozof żywiołowo protestuje przykładowo przeciw pomysłowi zmiany treści modlitwy „Ojcze nasz” poprzez usunięcie fragmentu „nie wódź nas na pokuszenie”. To fraza niewygodna dla milusińskiego chrześcijaństwa, a jednocześnie pokazująca ułomność tezy o „opium dla mas”. Ateista Žižek tłumaczy sens słów, powołując się na wielowiekowy dorobek teologii – owszem, Bóg wodzi ludzi na pokuszenie i dopuszcza do nas zło.

Odpieranie pokus i wybieranie Dobra mimo możliwości zdecydowania inaczej pozwala ludziom wzrastać. Žižek widzi tu związek między grzechem pierworodnym a wolnością. Powołuje się na pojęcie felix culpa (szczęśliwej/błogosławionej winy), które katolicy znają z tradycyjnego hymnu wielkanocnego przypisywanego św. Augustynowi: „O, szczęśliwa wina, skoro ją zgładził tak wielki Odkupiciel!”. Bez grzechu Adama nie byłoby ofiary Chrystusa i odkupienia człowieka. Pozostając beztrosko w Edenie, nie moglibyśmy też starać się o powrót. Nie moglibyśmy walczyć o zbawienie, skoro już bylibyśmy w raju. Gdybyśmy nie upadali, nie moglibyśmy wstawać. Nie byłoby wreszcie zejścia Boga na ziemię, by wziąć na siebie nasze winy i dawać nam do spożycia swoje Ciało.

Nie ma ucieczki od transcendencji

To właśnie ofiara Chrystusa wydaje się szczególnie interesować Žižka, co samo w sobie pokazuje, że filozof traktuje chrześcijaństwo poważnie i chce zmierzyć się z jego kluczowymi twierdzeniami. Słoweniec powtarza, że konsekwentny ateista – za którego się uważa – musi zejść do głębi, przeżyć duchowo i zrozumieć znaczenie śmierci Chrystusa. Nie zadowala się też byciem „kulturowym chrześcijaninem”, jak określa siebie znany teoretyk ewolucji i jeden z „czterech jeźdźców nowego ateizmu” Richard Dawkins. Wydaje się, że to byłoby dla niego zbyt proste, zbyt wygodne, zbyt drobnomieszczańskie. Pozwalałoby traktować chrześcijaństwo jak odziedziczoną po zacnych przodkach ozdobną księgę wystawioną w muzeum, do której odnosimy się z szacunkiem i którą co jakiś czas pro forma czyścimy, ale której tak naprawdę nie czytamy ani się nad nią głębiej nie zastanawiamy.

Žižek dostrzega jednak ogromny ładunek pytań i odpowiedzi nagromadzony w chrześcijaństwie. Widzi też siłę duchowości i mistycyzmu. Czyta Biblię oraz dzieła teologów i ma – jak to on – własne, niekiedy ekscentryczne interpretacje. Prędzej jest gotowy nazwać Boga z Księgi Hioba diabłem niż na Niego zobojętnieć. Słoweńskiego filozofa wydają się fascynować słowa ukrzyżowanego Chrystusa tuż przed śmiercią, do których wielokrotnie wraca: „Boże mój, Boże, czemuś mnie opuścił?”. Jego zdaniem pokazują one, że sam Bóg stał się przynajmniej na chwilę ateistą. Twierdzi też, że śmierć Boga na krzyżu oznaczała Jego zejście ze sceny, bo „martwy Chrystus wrócił jako Duch Święty, który jest niczym więcej niż egalitarna wspólnota wiernych”, zjednoczona w Nim, ale pozostawiona sama sobie.

Žižek stwierdza zarazem, że „polityka jest immanentnie teologiczna” – od jej religijnego wymiaru nie ma ucieczki. Zgadza się z krytykami marksizmu twierdzącymi, że jego utopijna wizja przyszłego społeczeństwa to „sekularyzacja religijnego zbawienia”. W Marksa, tak jak w Boga, trzeba w jego opinii najpierw subiektywnie uwierzyć, by następnie uznać swoją wiarę za obiektywnie prawdziwą. Co ciekawe, Žižek przyznaje także rację Maximilienowi de Robespierre’owi, który widział w materializmie „filozofię dekadencko-hedonistycznej arystokracji, więc próbował narzucić nową religię Istoty Najwyższej”.

Droga Chestertona kusi?

Od jakiejś formy religijności i transcendencji nie ma zatem ucieczki – choćby jako zmagania się z nią i walki, niczym Jakub z Aniołem. Žižek z lubością opowiada o swoich dysputach z chrześcijańskimi teologami takimi jak John Milbank – sprawiają mu one przyjemność, bo chce rozmawiać z ludźmi traktującymi kluczowe pytania egzystencjalne na poważnie, a nie bez końca uciekającymi w maski relatywizmu. Jako swojego „ulubionego katolika” wskazuje Gilberta K. Chestertona. Nie powinno to być zaskoczenie – także ten brytyjski pisarz był w końcu zdecydowanym krytykiem kapitalizmu. Žižek chętnie powołuje się także na Fiodora Dostojewskiego, czyli dla odmiany gorliwego prawosławnego (a także wroga liberalizmu i indywidualizmu). Podoba mu się np. interpretacja „Idioty”, zgodnie z którą książę Myszkin – symbolizujący Chrystusa, ale odnoszący ostatecznie porażkę – jest w gruncie rzeczy postacią negatywną, naiwnym idealistą, którego utopijna dobroć w końcowym rozrachunku przynosi innym cierpienie.

Wywody Žižka, swobodnie przeskakującego między rolami apologety chrześcijaństwa oraz „prawdziwego”, bardziej konsekwentnego ateisty, przywodzą jednak na myśl inną powieść Rosjanina – „Biesy”. W wykreślonej pierwotnie przez carską cenzurę spowiedzi Stawrogina ojciec Tichon mówi zmagającemu się z wiarą i złem bohaterowi, że „absolutny ateizm jest bardziej godny szacunku niż obojętność świecka”, bo „absolutny ateista znajduje się na przedostatnim stopniu do osiągnięcia wiary doskonałej (czy ją osiągnie, to inna sprawa), a człowiek obojętny nie ma żadnej wiary, prócz marnej bojaźni”. Zakonnik cytuje Apokalipsę: „Obyś był zimny albo gorący! A tak, skoro jesteś letni i ani gorący, ani zimny, chcę cię wyrzucać z mych ust”.

Žižek jest zdecydowanie gorący, a nie letni. Nadzieja, że ostatecznie znajdzie Boga (albo raczej pozwoli Mu się znaleźć), nie jest więc bezpodstawna. Tym bardziej, że zegar tyka – w marcu skończy 76 lat. W układance jego poglądów nie brakuje już wielu puzzli do teologicznego olśnienia, a konwersja byłaby ostatecznym aktem zagrania na nosie światu burżuazyjnego banału. Takiego rogatego płynięcia pod prąd jest w końcu wiele w uporczywym określaniu się jako marksista, choć marksizm politycznie i historiozoficznie przegrał, a w prawdziwym życiu Žižek był w latach 80. opozycyjnym krytykiem dogorywającego reżimu komunistycznej Jugosławii.

Papież Franciszek odegra kluczową rolę?

Czynnikiem sprzyjającym wydaje się papież Franciszek, który budzi sympatię lewicowego Słoweńca oraz mocno akcentuje krytykę indywidualizmu i kapitalizmu. Chesterton – który katolikiem został już jako dojrzały twórca, blisko pięćdziesiątki – uzasadniał swój krok twierdzeniem, że Kościół idzie przeciw „ziarnu tego świata”, a rzymska wiara ma „całą świeżość nowej religii, ale także bogactwo starej religii”. Žižek rzeczywiście lubi przeskakiwać między myślą Ojców Kościoła a zupełnie bieżącymi problemami politycznymi. Nie odrzuca go jednak odnoszenie wiecznych prawd do współczesności.

Czy ten tekst również pachnie nieco jeszcze jedną prowokacją i przewrotną zabawą słowem? Może trochę. Ale „ludzie gwałtowni zdobywają Królestwo Niebieskie”, które czeka na robotników ostatniej godziny.


 

POLECANE
Rozmowy pokojowe ws. Ukrainy. Steve Witkoff zdradził nowe informacje polityka
Rozmowy pokojowe ws. Ukrainy. Steve Witkoff zdradził nowe informacje

Stany Zjednoczone są nastawione na taki rezultat negocjacji z Ukrainą i Rosją i takie porozumienie, z którym będzie mógł żyć ukraiński naród - podkreślił w nocy z piątku na sobotę specjalny wysłannik USA ds. Bliskiego Wschodu Steve Witkoff w rozmowie z amerykańskim dziennikarzem Tuckerem Carlsonem.

Ważny komunikat dla mieszkańców Krakowa z ostatniej chwili
Ważny komunikat dla mieszkańców Krakowa

Prezydent Krakowa ogłosił istotne zmiany dotyczące Strefy Czystego Transportu (SCT). Po konsultacjach społecznych, w których wzięło udział około 20 tysięcy mieszkańców, zdecydowano o wprowadzeniu nowych zasad, które będą bardziej dostosowane do ich potrzeb.

Świat sportu w żałobie. Nie żyje legendarny bokser z ostatniej chwili
Świat sportu w żałobie. Nie żyje legendarny bokser

W wieku 76 lat w szpitalu w Houston zmarł słynny pięściarz George Foreman, złoty medalista olimpijski, zawodowy mistrz świata wszechwag w latach 1973-74 oraz 1994-95, a później pastor, biznesmen i społecznik - poinformowała rodzina.

Brawurowa akcja służb. Przejęto 1,3 tony kokainy o wartości 300 min zł z ostatniej chwili
Brawurowa akcja służb. Przejęto 1,3 tony kokainy o wartości 300 min zł

Efektem działań CBŚP, francuskiej Służby Celnej i hiszpańskiej Policji Narodowej, we współpracy z Europolem, było przejęcie ogromnej ilości kokainy na terenie Francji i Hiszpanii, która docelowo miała trafić na czarny rynek Niemiec, Polski, Niderlandów i Wielkiej Brytanii. W ramach działań skontrolowano dwie ciężarówki z Polski i zatrzymano polskiego obywatela.

Tadeusz Płużański: Mało znani bohaterowie uratowali złoto II RP tylko u nas
Tadeusz Płużański: Mało znani bohaterowie uratowali złoto II RP

W toku dyskusji o konieczności odbudowy armii Rzeczpospolitej, warto przypomnieć dwóch patriotów i żołnierzy, dzięki którym po przegranej wojnie obronnej 1939 r. mogliśmy odtworzyć polskie wojsko na Zachodzie. Właśnie minęła rocznica śmierci jednego z nich.

Nowy komunikat IMGW. Oto co nas czeka Wiadomości
Nowy komunikat IMGW. Oto co nas czeka

Jak poinformowało IMGW, wschodnia i częściowo centralna Europa znajdzie się pod wpływem ośrodków niżowych, na pozostałym obszarze kontynentu pogodę kształtować będzie wyż z centrum przemieszczającym się znad Finlandii nad zachodnią Rosję. Polska będzie w zasięgu wspomnianego wyżu, tylko na południowym zachodzie kraju zaznaczy się wpływ zatoki niżu z rejonu Bretanii. Ze wschodu zacznie napływać polarna kontynentalna masa powietrza.

Tȟašúŋke Witkó: Niemiecka armia starców potrzebuje młodego, środkowoeuropejskiego rekruta tylko u nas
Tȟašúŋke Witkó: Niemiecka armia starców potrzebuje młodego, środkowoeuropejskiego rekruta

Moi wspaniali Czytelnicy, wybitni znawcy każdego aspektu polityki, zapewne doskonale pamiętają pewnego księgarza z Würselen, który – pomimo braku zarówno wyksztalcenia, jak i ogłady – zrobił nadzwyczajną karierę na europejskich salonach decyzyjnych, prawda? Naturalnie, mam na myśli butnego i agresywnego Niemca, Martina Schulza, byłego przewodniczącego Parlamentu Europejskiego.

Groźny incydent w Świnoujściu. Ranna kobieta Wiadomości
Groźny incydent w Świnoujściu. Ranna kobieta

Media obiegła informacja o niepokojącym zdarzeniu, jakie miało w Świnoujściu. W jego wyniku ucierpiała kobieta. 

Nowe przepisy resortu zdrowia rozczarowaniem? Eksperci nie mają wątpliwości Wiadomości
Nowe przepisy resortu zdrowia rozczarowaniem? Eksperci nie mają wątpliwości

Po wielu miesiącach oczekiwań rząd zaprezentował projekt nowelizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Wiele osób liczyło, że nowe przepisy ograniczą promocję alkoholu, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. Jednak projekt rozczarował - zabrakło w nim najważniejszego postulatu, o który od dawna walczyli lekarze i organizacje społeczne: pełnego zakazu reklamy piwa.

Pałac Buckingham: Wzruszający gest króla Karola III Wiadomości
Pałac Buckingham: Wzruszający gest króla Karola III

Król Karol III odwiedził Centrum Badań nad Rakiem na Uniwersytecie Ulster w Irlandii Północnej, gdzie zapoznał się z nowoczesnymi metodami walki z nowotworami. Wizyta miała dla niego szczególne znaczenie, ponieważ sam od ponad roku zmaga się z tą chorobą.

REKLAMA

Czy Slavoj Žižek zmierza ku Chrystusowi?

Slavoj Žižek od dawna budzi sympatię bardzo różnorodnych środowisk – i na lewicy, i na prawicy ma zarówno oddanych zwolenników, jak i zagorzałych wrogów. Słoweński marksista słynie z oryginalnych, prowokacyjnych i niekonwencjonalnych wypowiedzi na temat filozofii, polityki czy kultury. Teraz uderza w kolejne tabu, wzywając ateistów do namysłu nad chrześcijaństwem.
Slavoj Žižek Czy Slavoj Žižek zmierza ku Chrystusowi?
Slavoj Žižek / Wikipedia CC BY-SA 4.0 / Amrei-Marie

Kilka miesięcy temu Žižek wydał po angielsku nową książkę „Chrześcijański ateizm. Jak być prawdziwym materialistą”. Krytykuje w niej typowo liberalno-oświeceniowe przekonanie, że religia to ładna bajka, „narracja dla większości” – mas zwykłych ludzi „niezdolnych pojąć” prawa moralnego w innej postaci. Utożsamia je z Immanuelem Kantem, choć nietrudno zauważyć, że marksista z Lublany różni się tu także od samego Marksa i jego słynnej frazy określającej religię jako „opium dla mas” odciągające od przeciwstawienia się niesprawiedliwemu porządkowi społecznemu.

Žižek przekonuje – powołując się na Theodora Adorno – że „prawda jest co do zasady dostępna wszystkim, choć jej pojęcie wymaga wysiłku, do którego wielu może nie być zdolnymi”. Zauważa też trzeźwo, że chrześcijaństwo ewidentnie nie jest płytką i przyjemniutką opowiastką dla ciemnych naiwnych, skoro zawiera w sobie Księgę Hioba i mnóstwo okrutnych zmagań, których pełen jest Stary Testament, a wreszcie także samo Ukrzyżowanie. Wydaje się, że jego krytyka liberalnych elit i ich pogardy wobec mas pomaga mu dostrzec ich miałkość także w tym wymiarze. 

Sens „wodzenia na pokuszenie”

Swoją myśl Žižek rozwinął w wywiadzie dla brytyjskiego „Spectatora”. Kategorycznie odrzuca w nim popularne dziś rozmiękczanie chrześcijaństwa i jego redukcję do ogólnikowych banałów o byciu miłym, łatwych do zaakceptowania dla każdego i niestawiających wymagań. Wypada się zgodzić – takie chrześcijaństwo jest proste do zasymilowania z promowanym przez współczesny zachodni liberalizm beztroskim konsumpcjonizmem, ale wyprane z głębszych treści i skazane na stopniowe wymarcie. Przeciwnie – Žižek wartość i moc chrześcijaństwa widzi w nieunikaniu wielkich, trudnych pytań o sens ludzkiego życia, cierpienie i sprawiedliwość.

Słoweński filozof żywiołowo protestuje przykładowo przeciw pomysłowi zmiany treści modlitwy „Ojcze nasz” poprzez usunięcie fragmentu „nie wódź nas na pokuszenie”. To fraza niewygodna dla milusińskiego chrześcijaństwa, a jednocześnie pokazująca ułomność tezy o „opium dla mas”. Ateista Žižek tłumaczy sens słów, powołując się na wielowiekowy dorobek teologii – owszem, Bóg wodzi ludzi na pokuszenie i dopuszcza do nas zło.

Odpieranie pokus i wybieranie Dobra mimo możliwości zdecydowania inaczej pozwala ludziom wzrastać. Žižek widzi tu związek między grzechem pierworodnym a wolnością. Powołuje się na pojęcie felix culpa (szczęśliwej/błogosławionej winy), które katolicy znają z tradycyjnego hymnu wielkanocnego przypisywanego św. Augustynowi: „O, szczęśliwa wina, skoro ją zgładził tak wielki Odkupiciel!”. Bez grzechu Adama nie byłoby ofiary Chrystusa i odkupienia człowieka. Pozostając beztrosko w Edenie, nie moglibyśmy też starać się o powrót. Nie moglibyśmy walczyć o zbawienie, skoro już bylibyśmy w raju. Gdybyśmy nie upadali, nie moglibyśmy wstawać. Nie byłoby wreszcie zejścia Boga na ziemię, by wziąć na siebie nasze winy i dawać nam do spożycia swoje Ciało.

Nie ma ucieczki od transcendencji

To właśnie ofiara Chrystusa wydaje się szczególnie interesować Žižka, co samo w sobie pokazuje, że filozof traktuje chrześcijaństwo poważnie i chce zmierzyć się z jego kluczowymi twierdzeniami. Słoweniec powtarza, że konsekwentny ateista – za którego się uważa – musi zejść do głębi, przeżyć duchowo i zrozumieć znaczenie śmierci Chrystusa. Nie zadowala się też byciem „kulturowym chrześcijaninem”, jak określa siebie znany teoretyk ewolucji i jeden z „czterech jeźdźców nowego ateizmu” Richard Dawkins. Wydaje się, że to byłoby dla niego zbyt proste, zbyt wygodne, zbyt drobnomieszczańskie. Pozwalałoby traktować chrześcijaństwo jak odziedziczoną po zacnych przodkach ozdobną księgę wystawioną w muzeum, do której odnosimy się z szacunkiem i którą co jakiś czas pro forma czyścimy, ale której tak naprawdę nie czytamy ani się nad nią głębiej nie zastanawiamy.

Žižek dostrzega jednak ogromny ładunek pytań i odpowiedzi nagromadzony w chrześcijaństwie. Widzi też siłę duchowości i mistycyzmu. Czyta Biblię oraz dzieła teologów i ma – jak to on – własne, niekiedy ekscentryczne interpretacje. Prędzej jest gotowy nazwać Boga z Księgi Hioba diabłem niż na Niego zobojętnieć. Słoweńskiego filozofa wydają się fascynować słowa ukrzyżowanego Chrystusa tuż przed śmiercią, do których wielokrotnie wraca: „Boże mój, Boże, czemuś mnie opuścił?”. Jego zdaniem pokazują one, że sam Bóg stał się przynajmniej na chwilę ateistą. Twierdzi też, że śmierć Boga na krzyżu oznaczała Jego zejście ze sceny, bo „martwy Chrystus wrócił jako Duch Święty, który jest niczym więcej niż egalitarna wspólnota wiernych”, zjednoczona w Nim, ale pozostawiona sama sobie.

Žižek stwierdza zarazem, że „polityka jest immanentnie teologiczna” – od jej religijnego wymiaru nie ma ucieczki. Zgadza się z krytykami marksizmu twierdzącymi, że jego utopijna wizja przyszłego społeczeństwa to „sekularyzacja religijnego zbawienia”. W Marksa, tak jak w Boga, trzeba w jego opinii najpierw subiektywnie uwierzyć, by następnie uznać swoją wiarę za obiektywnie prawdziwą. Co ciekawe, Žižek przyznaje także rację Maximilienowi de Robespierre’owi, który widział w materializmie „filozofię dekadencko-hedonistycznej arystokracji, więc próbował narzucić nową religię Istoty Najwyższej”.

Droga Chestertona kusi?

Od jakiejś formy religijności i transcendencji nie ma zatem ucieczki – choćby jako zmagania się z nią i walki, niczym Jakub z Aniołem. Žižek z lubością opowiada o swoich dysputach z chrześcijańskimi teologami takimi jak John Milbank – sprawiają mu one przyjemność, bo chce rozmawiać z ludźmi traktującymi kluczowe pytania egzystencjalne na poważnie, a nie bez końca uciekającymi w maski relatywizmu. Jako swojego „ulubionego katolika” wskazuje Gilberta K. Chestertona. Nie powinno to być zaskoczenie – także ten brytyjski pisarz był w końcu zdecydowanym krytykiem kapitalizmu. Žižek chętnie powołuje się także na Fiodora Dostojewskiego, czyli dla odmiany gorliwego prawosławnego (a także wroga liberalizmu i indywidualizmu). Podoba mu się np. interpretacja „Idioty”, zgodnie z którą książę Myszkin – symbolizujący Chrystusa, ale odnoszący ostatecznie porażkę – jest w gruncie rzeczy postacią negatywną, naiwnym idealistą, którego utopijna dobroć w końcowym rozrachunku przynosi innym cierpienie.

Wywody Žižka, swobodnie przeskakującego między rolami apologety chrześcijaństwa oraz „prawdziwego”, bardziej konsekwentnego ateisty, przywodzą jednak na myśl inną powieść Rosjanina – „Biesy”. W wykreślonej pierwotnie przez carską cenzurę spowiedzi Stawrogina ojciec Tichon mówi zmagającemu się z wiarą i złem bohaterowi, że „absolutny ateizm jest bardziej godny szacunku niż obojętność świecka”, bo „absolutny ateista znajduje się na przedostatnim stopniu do osiągnięcia wiary doskonałej (czy ją osiągnie, to inna sprawa), a człowiek obojętny nie ma żadnej wiary, prócz marnej bojaźni”. Zakonnik cytuje Apokalipsę: „Obyś był zimny albo gorący! A tak, skoro jesteś letni i ani gorący, ani zimny, chcę cię wyrzucać z mych ust”.

Žižek jest zdecydowanie gorący, a nie letni. Nadzieja, że ostatecznie znajdzie Boga (albo raczej pozwoli Mu się znaleźć), nie jest więc bezpodstawna. Tym bardziej, że zegar tyka – w marcu skończy 76 lat. W układance jego poglądów nie brakuje już wielu puzzli do teologicznego olśnienia, a konwersja byłaby ostatecznym aktem zagrania na nosie światu burżuazyjnego banału. Takiego rogatego płynięcia pod prąd jest w końcu wiele w uporczywym określaniu się jako marksista, choć marksizm politycznie i historiozoficznie przegrał, a w prawdziwym życiu Žižek był w latach 80. opozycyjnym krytykiem dogorywającego reżimu komunistycznej Jugosławii.

Papież Franciszek odegra kluczową rolę?

Czynnikiem sprzyjającym wydaje się papież Franciszek, który budzi sympatię lewicowego Słoweńca oraz mocno akcentuje krytykę indywidualizmu i kapitalizmu. Chesterton – który katolikiem został już jako dojrzały twórca, blisko pięćdziesiątki – uzasadniał swój krok twierdzeniem, że Kościół idzie przeciw „ziarnu tego świata”, a rzymska wiara ma „całą świeżość nowej religii, ale także bogactwo starej religii”. Žižek rzeczywiście lubi przeskakiwać między myślą Ojców Kościoła a zupełnie bieżącymi problemami politycznymi. Nie odrzuca go jednak odnoszenie wiecznych prawd do współczesności.

Czy ten tekst również pachnie nieco jeszcze jedną prowokacją i przewrotną zabawą słowem? Może trochę. Ale „ludzie gwałtowni zdobywają Królestwo Niebieskie”, które czeka na robotników ostatniej godziny.



 

Polecane
Emerytury
Stażowe