Spośród złożonych przez RPO skarg większość trafiła do SN w 2020 r., zaś siedem skierowano już w styczniu br.

Instytucja skargi nadzwyczajnej została wprowadzona ustawą o SN, która weszła w życie w kwietniu 2018 r. Obecnie przewiduje ona m.in. możliwość składania do Sądu Najwyższego takich skarg na prawomocne wyroki polskich sądów z ostatnich 20 lat. Skargi takie mogą zostać wniesione wyłącznie przez podmioty uprawnione do tego na mocy ustawy - przede wszystkim Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich, do których obywatele kierują wnioski w takich sprawach.

Ze statystyk Biura RPO wynika, że w 2018 r. wpłynęło 2 tys. 991 wniosków o wniesienia skargi nadzwyczajnej, w 2019 r. - 3 tys. 153, w 2020 r . - 2 tys. 54, zaś w styczniu br. już 109.

Z kolei - jak niedawno informowała Prokuratura Krajowa - łącznie odnotowała ona dotychczas ponad 8,5 tys. wniosków o złożenie takiej skargi, zaś Prokurator Generalny skierował do SN ponad 200 takich skarg. W Departamencie Postępowania Sądowego PK został utworzony Wydział Skargi Nadzwyczajnej, który zajmuje się badaniem tych wniosków i przygotowywaniem takich skarg.

"Wprowadzenie skargi nadzwyczajnej w 2018 r. spowodowało dodatkowe obciążenie Biura RPO, bez zwiększenia jego finansowania" - wielokrotnie podkreślał zaś RPO.

Według danych Biura Rzecznika spośród wpływających wniosków ponad 2,5 tys. dotyczyło zakresu prawa cywilnego, ponad 950 prawa pracy i zabezpieczenia społecznego, zaś ponad 900 prawa administracyjnego i gospodarczego. Blisko 3,7 tys. wniosków odnosiło się natomiast do prawa karnego.

Spośród skarg skierowanych dotychczas przez RPO do SN 15 dotyczyło spraw spadkowych. Rzecznik już kilkukrotnie zwracał uwagę, że rozbieżne orzeczenia spadkowe sądów odnoszące się do tych samych spadków niestety nie należą do rzadkości. "Skarga nadzwyczajna może pomóc w indywidualnych przypadkach, ale problem jest systemowy i wymaga zmian legislacyjnych" - zaznaczał RPO. Ponad 10 kolejnych skarg skierowanych do SN przez Rzecznika dotyczy zaś spraw do zapłatę i nieprawidłowych nakazów zapłaty.

Skarga nadzwyczajna może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu, jeżeli jest to konieczne "dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej". Ponadto skarga może być skierowana, jeśli orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka, i obywatela określone w konstytucji, narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym.

Poza PG i RPO kilka skarg nadzwyczajnych do SN zostało złożonych przez Rzecznika Finansowego. Rozpoznawaniem tych skarg zajmuje się Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN. Na razie rozpoznanych zostało blisko 50 takich skarg. 

 Marcin Jabłoński

mja/ lena/